يرواند آبراهاميان اسناد تازه منتشر شده سيا را بررسي كرد
كودتاي 28 مرداد و ترس فراگير در منطقه
يرواند آبراهاميان، پژوهشگر و تاريخدان مهمي است كه حتي براي مخاطب عام ايراني هم نيازي به معرفي ندارد. نويسنده‌اي كه كتاب «ايران بين دو انقلاب» او، سال‌هاي سال است كه در فهرست كتاب‌هاي تاريخي كتاب‌فروشي‌هاي ايران است و از جنس مخاطب‌هاي اين كتاب فروشي‌ها مي‌شود دريافت كه چطور ايراني‌ها با اين نام آشنا هستند و روايت‌ها و مستنداتش را قبول دارند. در اتفاقي عجيب و در عصر روز يكشنبه، خبرگزاري مهر، گفت‌وگويي با اين چهره مهم منتشر كرده است. گفت‌وگويي كوتاه با 4 سوال كه مشخص است به شكل كتبي به دست آبراهاميان رسيده و جواب‌ها كتبي نوشته شده. گفت‌وگو با آبراهاميان درباره اسنادي است كه چند وقت پيش توسط سازمان سيا از طبقه‌‌بندي محرمانه خارج شد و مشخص مي‌كند كه نقش امريكايي‌ها در كودتاي 28 مرداد و سرنگوني مصدق، نقش بسيار مهمي بوده. آبراهاميان در اين گفت‌وگو تاكيد مي‌كند كه اين دخالت به دليل ترس امريكا براي عدم كنترل خاورميانه و در امتداد جنگ سرد و از دست رفتن منابع نفتي و همين‌طور تاثيرپذيري كشورهاي منطقه از ايران بوده. ترسي كه منجر شد تا محمد مصدق از نخست‌وزيري عزل شود و 28 مرداد يكي از مهم‌ترين و البته دردناك‌ترين روزهاي تاريخ براي جامعه ايران باشد. آبراهاميان مي‌گويد: «اين اسناد حاكي از عمق نفوذ امريكا در كوچك‌ترين اجزاء سياست داخلي ايران است. اينجا منظور تنها دخالت سيا نيست بلكه نفوذ «لوي هندرسون»، سفير وقت امريكا در تهران نيز حايز اهميت است. وي دايما شاه را به خلاصي از دست مصدق تشويق مي‌كرد و حتي ليستي را مورد بررسي قرار داد كه در آن نام ۱۸ گزينه مورد نظر واشنگتن براي جانشيني مصدق ذكر شده بود. بايد گفت اسناد تازه منتشر شده اين ذهنيت را كه كودتاي ۲۸ مرداد در ادامه رقابت‌هاي دوره جنگ سرد شكل گرفت و نه لزوما براي حفظ تسلط بر بازارهاي نفتي جهان به چالش مي‌كشد. در اسناد سيا تاكيد مي‌شود كه نبايد از هيچ تلاش عامدانه‌اي براي كم اهميت جلوه دادن مساله نفت خودداري كرد. شوراي امنيت ملي امريكا تنها به فاصله ۲ هفته بعد از ملي شدن صنعت نفت ايران تاكيد مي‌كند «امريكا نبايد در اين جدال نقشي خنثي ايفا كند و حمايت قاطع از بريتانيا ضروري است چراكه ايران به قرارداد خود پشت پا زده و به اين ترتيب به الگويي بد براي ديگر كشورها از جمله عراق تبديل مي‌شود. ايران (با ملي كردن صنعت نفت) وضعيتي فراگير را به وجود آورد كه ما بايد هرچه در توان داريم براي مهار آن انجام دهيم».