فشارها بر تهران و اروپا براي ترساندن جهان از برجام بدون امريكا آغاز شد
بازي با همه گزينه‌ها
سارا معصومي
امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه مي‌گويد همتاي امريكايي‌اش به احتمال بسيار زياد تا تاريخ 12 ماه مه (22 ارديبهشت) از توافق هسته‌اي با ايران خارج خواهد شد، آويگدور ليبرمن، وزير جنگ رژيم اسراييل با دستور كار مقابله با ايران در سوريه و مهار نفوذ آن در منطقه به واشنگتن رفته و با جان بولتون، مشاور امنيت ملي و ايران‌ستيز معروف ديدار مي‌كند. مايك پمپئو، رييس سازمان سيا در يك سال نخست دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده راي اعتماد كافي از سناتورها براي تكيه زدن بر كرسي وزير خارجه را احراز كرده و راهي عربستان سعودي و اسراييل خواهد شد. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان ديروز براي ديدار با دونالد ترامپ راهي واشنگتن شد و البته كه تلاش براي حفظ توافق هسته‌اي با ايران يكي از اصلي‌ترين برنامه‌هاي وي در خاك ايالات متحده خواهد بود. رهبران كره شمالي و جنوبي با گذشتن از مرز ميان دو كره پس از بيش از نيم قرن صلح نامه امضا كرده و كيم جونگ اون از خلع سلاح هسته‌اي سخن مي‌گويد و در هر تحليلي كه درباره صلح در خاور دور نوشته مي‌شود اين سوال نهفته است كه اين صلح اگر به خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي منتهي شود چه تاثيري بر سرانجام توافق هسته‌اي با ايران در ميانه اصرارهاي ترامپ براي اصلاح آن خواهد داشت. سرتيتر خبرهاي بين‌المللي به سرعت تغيير مي‌كند اما نام ايران و تاثير اين تحولات برآن، پاي ثابت اين تغيير و تحول‌ها مانده است.
ماكرون، مامور ترساندن همه از ترامپ
ميزان هشدارها و اخطار به ايران افزايش يافته است و به نظر مي‌رسد كه همزمان با نزديك شدن به تاريخ ضرب الاجل دونالد ترامپ نوعي تلاش همگاني براي ترساندن تهران و البته جهان از تصميم ترامپ آغاز شده است. در نشست خبري امانوئل ماكرون با رييس‌جمهور ايالات متحده، ترامپ با بيان اينكه هيچ كس نمي‌داند قرار است وي چه تصميمي در اين باره اتخاذ كند با لبخند به مهمان فرانسوي گفت: «البته شايد شما يك چيزهايي بدانيد.» رييس‌جمهور فرانسه نيز پيش از ترك واشنگتن ادعا كرد كه از مجموع شواهد اين طور استنباط كرده كه رييس‌جمهور امريكا از برجام خارج خواهد شد.
هيچ كس نمي‌داند كه در پشت درهاي بسته در كاخ سفيد ميان دو رييس‌جمهور چه سخناني رد و بدل شد اما يكي از ماحصل‌هاي اين ديدار اين است كه ماكرون ترساندن اعضاي غيرامريكايي برجام، براي وادار كردن آنها به تن دادن به خواسته‌هاي ترامپ را آغاز كرده است. ماكرون در نشست خبري در امريكا براي نجات برجام از طرح ويژه خود رونمايي كرد كه توافق هسته‌اي موجود يكي از چهارپايه آن باشد و سه پايه ديگر آن تمديد تعهدهاي ايران در توافقي جانبي پس از 2025، محدود كردن فعاليت‌هاي منطقه‌اي و آزمايش‌هاي موشكي ايران باشد. مشخص نيست كه آيا در ديدار هيات‌هاي فرانسوي با امريكايي در واشنگتن اين طرح نظر ترامپ را هم جلب كرده است يا نه اما برايان هوك، مذاكره‌كننده امريكايي در مذاكرات 1+5 با ايران پس از ديدار ترامپ و ماكرون در گفت‌وگو با راديو امريكا به جاي عبارت اصلاح برجام از توافق الحاقي سخن گفت كه مي‌توان آن را نشانه چراغ سبز كاخ سفيد به طرح ماكرون دانست. اروپايي‌ها كه در جريان مذاكرات ميان ايران و 1+5 نقش كاتاليزور را براي تهران و واشنگتن ايفا كردند به‌شدت نگران بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي ايران هستند. تحريم‌هايي كه هم كمپاني‌ها و شركت‌هاي اروپايي را از كار با تهران منع خواهد كرد و هم به معناي نقض فاحش و تمام و كمال برجام از سوي يكي از اعضا است. هرچند كه امانول ماكرون در بخش‌هايي از سخنان خود در ديدار با خبرنگاران امريكايي اعلام كرد كه رييس‌جمهور امريكا را برخلاف بسياري از نظرات ديگران، فردي قابل پيش بيني مي‌داند اما رفتارهاي شخص وي در كاخ سفيد و كنگره نيز بسيار متناقض بود. وي در كاخ سفيد زماني كه دوشادوش ميزبان امريكايي ايستاده بود انتقادهاي تند و تيزي را عليه ايران مطرح كرد اما در سخنراني در كنگره عنان كلام را به سمت حمايت از ايران سوق داد و تاكيد كرد كه نبايد توافق موجود و روي ميز را به اميد توافق بهتري كه فعلا وجود خارجي ندارد، رها كرد. هرچند كه ماكرون در قالب ماموريت نجات برجام راهي واشنگتن شد اما به نظر مي‌رسد كه دونالد ترامپ توانسته وي را متقاعد سازد كه اگر در توافق با ايران تغييري ايجاد نشود، فرانسه نمي‌تواند روي باقي ماندن واشنگتن در برجام حسابي باز كند. در چنين فضايي ماكرون پروژه ترساندن جهان از خروج امريكا را آغاز كرده و هرچند كه مي‌گويد با حسن روحاني، همتاي ايراني خود درباره راهكارهاي ديپلماتيك موجود براي حفظ توافق گفت‌وگو خواهد كرد اما همزمان هشدار داد كه اگر امريكا از توافق با ايران بدون وجود توافقي بهتر خارج شود، جنگ هم مي‌تواند يكي از گزينه‌ها باشد.
هشدار امريكايي - اسراييلي به ايران
جان برجام در خطر است اما فشارهاي وارده بر تهران هرچند به اسم نگراني از فعاليت‌هاي هسته‌اي اين كشور انجام مي‌پذيرد اما بهانه اصلي در فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران و گلايه‌هاي متحدان منطقه‌اي ايالات متحده يعني عربستان و اسراييل نهفته است. همزمان با نزديك شدن به ضرب الاجل 22 ارديبهشت، رفت و آمدها ميان مقام‌هاي اسراييلي و امريكايي نيز بيشتر شده است. آويگدور لي برمن، وزير جنگ رژيم اسراييل روزهاي گذشته را در واشنگتن گذراند. پس از اين ديدارها، مقام‌هاي دو طرف درباره فعاليت‌هاي ايران در سوريه و البته منطقه هشدار دادند. اين هشدار مقام‌هاي امريكايي و اسراييلي در رسانه‌هايي چون سي‌ان‌ان به بلند شدن شيپور جنگ با ايران تعبير شد. سي‌ان‌ان در اين باره مي‌نويسد: سخنان مقام‌هاي اسراييلي و امريكايي با طعم هشدار به تهران را مي‌توان يكي از نشانه‌ها از اين واقعيت دانست كه ترامپ به زودي از توافق با ايران خارج خواهد شد و در حالي كه نشانه مشخصي از برنامه كاخ سفيد براي فرداي نبود برجام وجود ندارد، برخي از تحليلگران نگران اين هستند كه ترامپ پس از خروج از برجام به فكر عملي كردن ايده تغيير رژيم در تهران بيفتد. درحالي كه مقام‌هاي اسراييلي و امريكايي در ديدار روز پنجشنبه ليستي از آنچه رفتارهاي نادرست ايران در منطقه مي‌خوانند را ارايه كردند، برخي مي‌گويند اين ليست نشان از عمليات قريب‌الوقوع اسراييل عليه ايران در خاك سوريه دارد و همزمان برخي نيز هشدار مي‌دهند كه درگيري ميان تهران و تل‌آويو مي‌تواند از آن نقطه آغاز شود. همزمان جيمز متيس كه گفته مي‌شود يكي از معدود چهره‌هاي باقي مانده در كابينه ترامپ است كه خواهان حفظ برجام است در گفت‌وگو با قانونگذاران امريكايي ادعا كرده كه ايران تسليحات فراواني را وارد سوريه كرده كه مي‌تواند نشانه‌اي از قصد تهران براي حمله به اسراييل باشد. وي همچنين هشدار داده كه فعاليت‌هاي ايران در سوريه مي‌تواند منجر به تشديد تنش به گونه‌اي شود كه كل منطقه را در بربگيرد. اسراييلي‌ها پس از ماجراي حمله به پايگاه T4 كه منجر به شهادت چند مستشار ايراني شد انتظار انتقام گرفتن ايران را مي‌كشند و البته خطر رويارويي با ايران را نيز بزرگنمايي مي‌كنند تا از اين آب گل‌آلود براي خود ماهي بگيرند. هشدار مقام‌هاي اسراييلي و امريكايي دو روز پس از اظهارنظر ترامپ درباره احتمال قوي خروج امريكا از برجام صورت گرفت. ترامپ همواره هم منتقد برجام و هم منتقد ايران بوده است اما يك سال پس از حضور وي در كاخ سفيد خطر به اين دليل پيرامون ايران افزايش پيدا كرده كه چهره‌هاي معتدل‌تر نسبت به تهران جاي خود را به تندروترين چهره‌ها مانند جان بولتون و مايك پمپئو داده‌اند. بولتون درچندسال اخير به صراحت از ايده تغيير نظام در ايران حمايت كرده است.
افزايش نظارت امريكايي بر رفتار ايران در سوريه
سي‌ان‌ان در گزارشي ديگر به افزايش نظارت‌هاي امريكا بر فعاليت‌هاي ايران در سوريه اشاره كرده و به نقل از 10 مقام ارشد امريكايي مي‌نويسد: از اين پس بر حجم نظارت ماهواره‌ها، پهپادها، دوربين‌ها و كشتي‌هاي امريكا بر فعاليت‌هاي نظامي ايران در سوريه افزوده خواهد شد. موشك‌هاي ضدهوايي و بالستيك ايران در داخل سوريه به شكل كامل رصد و رديابي خواهند شد تا اگر به سمت اسراييل حركت كردند بلافاصله رديابي شوند. اين مقام‌هاي عمدتا نظامي امريكايي در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان تاييد كرده‌اند كه بررسي وضعيت نظامي ايران در سوريه به دليل سطح نگراني است كه درباره احتمال رويارويي مستقيم ايران و اسراييل وجود دارد اما هيچ نشانه محكمي درباره اينكه حمله ايران چه زماني رخ خواهد داد، در دست نيست. امريكا همچنان حق اسراييل براي دفاع از خود در هرنقطه‌اي از جهان را به رسميت مي‌شناسد و تاكيد دارد كه سلاح‌هاي ايران در سوريه مي‌تواند تهديد مستقيمي براي اسراييل باشد.
جدا از مساله ترس از رويارويي نظامي ميان ايران و اسراييل در سوريه، يك مقام نظامي به سي‌ان‌ان گفته كه پنتاگون شرايط را به دقت و با ظرافت بررسي مي‌كند تا از سرمايه‌هاي مادي و معنوي امريكا در سوريه و منطقه در برابر ايران محافظت كند.
اظهارات امريكايي‌ها درباره احتمال رويارويي نظامي ميان ايران و اسراييل درحالي افزايش يافته كه آويگدور ليبرمن، وزير جنگ رژيم اسراييل در گفت‌وگو با يك روزنامه سعودي ادعا كرده كه اگر ايران به تل‌آويو حمله كند، آنها نيز تهران را هدف قرار خواهند داد.