رييس تيم بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از سمت خود كنار رفت
استعفاي داوطلبانه يا اجباري؟
ميثم سليماني
تصميم‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده تنها معطوف به امريكا نيست بلكه اكنون هر اقدام او نقطه ديگري از دنيا را متاثر مي‌كند. روز گذشته از سوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خبري منتشر شد مبني بر اينكه رييس سازمان بازرسي‌هاي هسته‌اي آژانس به‌طور ناگهاني از سمت خود استعفا داده است. خروج ترو وارجورانتا از آژانس در دوره‌اي صورت مي‌گيرد كه سه روز پيش از آن ايالات متحده اعلام كرد كه از توافق هسته‌اي با ايران عقب‌نشيني مي‌كند و عملا عملكرد آژانس در خصوص راستي‌آزمايي‌هاي توافق هسته‌اي را زير سوال قرار داد چرا كه در سخنراني ترامپ به جاي استناد به گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص راستي‌آزمايي توافق هسته‌اي به سخنان بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل استناد شد و عملا 11 گزارش آژانس طي ساليان اخير ناديده انگاشته شد.
به گزارش نشريه Nation وارجورانتا، معاون مديركل آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي و رييس بخش پادمان اين نهاد بين‌المللي از اكتبر سال2013 در اين سمت حضور داشت و تاكنون گزارش‌ها در خصوص راستي‌آزمايي فعاليت صلح‌آميز ايران را طبق توافق با غرب برعهده داشته است. طبق بيانيه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي: ترو وارجورانتا در 11 مه 2018 از سمت خود استعفا داده است. گفتني است وارجورانتا تاثير جدي بر تاييد گزارش‌هاي بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و به خصوص گزارش‌هاي تاييد توافق هسته‌اي با ايران را دارد. توافق ايران و قدرت‌هاي بزرگ جهاني كه در سال 2015 نهايي شد و طي آن ايران محدوديت‌هاي شديدي را براي فعاليت‌هاي هسته‌اي خود پذيرفت تا در برابر آن تحريم‌هاي بين‌المللي عليه تهران برداشته شود. اما اصلي‌ترين موضوع براي راستي‌آزمايي اين توافق بر عهده آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بود تا اين محدوديت‌ها تحت نظارت داشته باشد. با وجود اينكه دونالد ترامپ رييس‌جمهوري ايالات متحده روز سه‌شنبه اعلام كرد كه ايران به اين توافق پايبند نيست، اما آژانس اصلي‌ترين مرجع بررسي تعهدات ايران يك روز بعد رسما اعلام كرد كه ايران به تمام تعهدات خود تحت برجام پايبند است.
با اين حال آژانس هيچ نظري در خصوص اين استعفا نداد و اعلام كرد كه اين سازمان نمي‌تواند درباره مسائل شخصي پرسنل اظهارنظر كند و اين موضوع محرمانه است. سخنگوي آژانس همچنين افزود كه يوكيو آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز در اسرع وقت تصميم لازم را درخصوص جايگزين وي خواهد گرفت.
از زماني كه توافق در سال 2015 به دست آمد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي صدها بازرس را به داخل ايران اعزام كرده است. آژانس بين‌المللي مي‌گويد كه از نظر دسترسي به سايت‌هاي هسته‌اي طبق توافق كار بازرسي به نسبت سال 2013 دوبرابر شده است و طي يك‌سال گذشته براي 3هزار بازرس هزينه شده است. اين سازمان همچنين به ميزان مهرو موم‌هاي انجام شده و صدها تصاوير گرفته شده در روز اشاره دارد كه روزانه آنها را به صورت آفلاين تحت نظارت پيچيده قرار مي‌دهد كه تعداد دوربين‌ها و نظارت به نسبت سال 2013 تقريبا دوبرابر شده است. آژانس نيز به صورت گزارش‌هاي منظم دوره‌اي تعهدات مربوط به ايران را تاييد كرده است. با وجود اينكه امريكا از توافق خارج شده بازهم تيم امريكا در آژانس اعلام كرده است كه در زمينه ادامه بازرسي‌ها از ايران همكاري مي‌كند. با وجود خروج امريكا از برجام ساير كشورها از جمله روسيه، چين و قدرت‌هاي اروپايي قصد دارند كه كماكان برجام را زنده نگه دارند. با اين حال برخي از تحليلگران به‌شدت نگران فروپاشي اين توافق هستند و ترس دارند كه با عدم موفقيت در حفظ برجام توسط ساير اعضاي آن و با اجراي تحريم‌هاي دوباره عليه تهران، ايران همكاري‌هاي خود با بازرس‌هاي آژانس را قطع كند و يك‌بار ديگر جهان درگير چالشي جديد شود. برخي تحليل‌ها حاكي از آن است كه گزارش‌هاي آژانس طي يك سال گذشته چندان مورد رضايت ايالات متحده نبوده است، چرا كه امريكا اصرار داشت كه بايد بازديد از مراكز نظامي ايران نيز در دستور كار بازرسان قرار گيرد. اما گزارش‌ها و بازرسي‌هاي تيم زيرنظر وارجورانتا كاملا در چارچوب توافق هسته‌اي و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي عمل مي‌كردند و اجازه سياسي كاري را در اين روند را نمي‌داد. از همين رو برخي معتقدند كه اين استعفا بيش از اينكه دلايل شخصي داشته باشد يك نوع سياسي كاري پشت سر آن وجود داشته است.