الگوهاي آب ايران
احمدعلي كيخا
به نظر من سخنان نتانياهو درباره آب اصلا چيز مهمي نيست كه حالا بخواهد در شوراي عالي آب مطرح شود. او حرف جديدي نزده است. صحبتهاي او در حقيقت موجسواري روي مسالهاي است كه الان در كشور وجود دارد. او اين مساله را بهانه قرار داده است. حرفهاي وي، حرف جديدي نيست؛ نمك زدايي از آب دريا، تصفيه كردن آب كشاورزي، تصفيه فاضلاب و...
را حتي دانشجوهاي رشته مهندسي عمران آب و مديريت منابع آب هم ميدانند. بنابراين مجموع صحبتها و راهكارهاي او چيز جديدي نيست و حرفي نيست كه ما ندانيم و او بخواهد بگويد. ايران از نظر فني و مهندسي آب در طول تاريخ غني بوده است. بسياري از دانش و تكنولوژي مربوط به آب كه همين الان در كشور خود او به كار ميرود و او از آنها نام ميبرد، از ايران رفته است. انديشه آبياريهاي تودهاي، سفالي و غيره از ايران بوده است. ايران در حوزه بهرهبرداري از منابع آب در سرزمينهاي خشك مانند قنات مبدع بوده است. در يونسكو هم ثبت شده و بسياري از كشورهاي جهان هم از آن الگو ميگيرند. ما در حوزه مديريت توزيع آب در اصفهان زماني كه هيچ كدام از اين نرمافزارها نبوده، توسط شيخ بهايي بحث تقسيم و توزيع عادلانه آب خيلي خوب عملياتي شده بود. هنوز هم مبناي خيلي از حقابهها همان طومار شيخ بهايي در اصفهان است. كتابهاي تاريخي را كه نگاه كنيد، در هدايت و كنترل سيلاب، نظام سنتي مديريت آب ايران جزو بهترينها است. اينطور نيست كه جامعه علمي ايران يا كشاورزهاي ما دانش و آگاهي نداشته باشند يا مثلا ما تازه بخواهيم كشف بكنيم كه ميتوان آب را تصفيه كرد و دوباره استفاده كرد يا ميتوان آب دريا را نمكزدايي كرد و استفاده كرد، ما همه اينها را ميدانيم و بلديم. ما از نظر دانش و تكنولوژي آب كم نداريم يا عدم آگاهي نداريم. اينكه وي طوري وانمود ميكند كه ايرانيها دسترسي به دانش و تكنولوژي ندارند، غلط است. من قبلا هم گفتهام كه مشكل ما در اين است كه ما آب داريم اما درست از آن استفاده نميكنيم. هميشه گفتهام كه ما در حوزه مديريت منابع آب بحران داريم. مشكل آب كشورفقط مشكل فني نيست. مشكل مديريت اجتماعي و اقتصادي است. نگاه مديريتها در حوزه آب در كشورمان نگاه اقتصادي نيست. وقتي آب را به صورت كالاي ارزان و با قيمت پايين در همه مصارف در اختيار توليدكنندگان قرار ميدهيد، معلوم است كه درست استفاده نميشود. مساله آب اين است. مساله آب اين است كه الان قيمت آب در خانهها انقدر پايين است كه انگيزهاي براي اصلاح رفتار مصرفكننده وجود ندارد. اگر كسي حرف درستي بزند، دشمن هم كه باشد اما حرفش درست است. اما ما در داخل كشور خودمان بنا به شواهد تاريخي، بنا به منابعي كه وجود دارد، ميبينيم كه در حوزه مديريت و استفاده از منابع آب تجربههاي بينظيري داريم كه نمونهاش در دنيا وجود نداشته است و نشان ميدهد كه نه الان، زماني كه اصلا اسراييل وجود خارجي نداشت، داراي دانش، تكنولوژي و مديريت درست آب در كشور بوديم. در طول سالهاي گذشته اگر دچار مشكل شديم، رويكردهاي توسعه و مديريت در منابع آب صحيح نبوده است. اين به اين دليل نبوده كه دانشش وجود نداشته است. مشكلاتي كه در بخش آب به وجود آمده ناشي از عدم برخورداري از دانش آب و تكنولوژي آب نيست. ناشي از رويكردهاي غلطي است كه در توسعه و ساير بخشها داشتيم.