شكاف در ناتو

دو روز مانده به موعد تحويل اولين نمونه از جنگنده پيشرفته اف-35 به تركيه، سناي امريكا مصوبه‌اي را گذراند كه بر اساس آن تحويل اين جنگنده به تركيه تعليق مي‌شود. تركيه به عنوان يكي از اعضاي ناتو كه طي دهه‌هاي گذشته همواره براي گسترش سامانه‌هاي دفاعي خود به فناوري‌هاي غربي و به ويژه امريكايي وابسته بود، طي ماه‌هاي اخير در پي اختلاف‌هاي سياسي و ديپلماتيك ميان آنكارا و واشنگتن، بارها تهديد كرده است كه براي توسعه توان دفاعي خود به مسكو روي مي‌آورد. پيش از اين تركيه اولين توافق خريد سامانه دفاع هوايي اس-400 را با روسيه امضا كرده‌بود، همين موضوع بهانه‌اي شد تا نمايندگان كنگره امريكا، توقف تحويل 100 فروند جنگنده پيشرفته پنهان‌كار اف-35 را به تركيه مطرح كنند. عصر روز دوشنبه، نمايندگان سناي امريكا با 85 راي مثبت در برابر 10 راي منفي به لايحه مجوز هزينه‌هاي نظامي 2019 راي دادند كه بر اساس آن تحويل اين جنگنده‌هاي پيشرفته به تركيه متوقف مي‌شود. تركيه در كنار نروژ، بريتانيا و اسراييل از جمله اصلي‌ترين سرمايه‌گذاران اوليه پروژه ساخت جنگنده اف-35 توسط كمپاني لاكهيد مارتين بود كه يكي از گران قيمت‌ترين پروژه‌هاي نظامي امريكا در طول تاريخ محسوب مي‌شد. سفارش 100 فروند جنگنده نزديك به 10 ميليارد دلار براي آنكارا هزينه در برداشت. توقف تحويل جنگنده‌هاي اف-35 به تركيه عملا يك شكاف بزرگ در پيمان نظامي ناتو محسوب مي‌شود و يكي از سرمايه‌گذاران اصلي پيشرفته‌ترين تجهيزات نظامي اين پيمان را از دسترسي به آن محروم مي‌كند. اين مصوبه براي تبديل شدن به قانون بايد در مجلس نمايندگان امريكا هم به تصويب برسد و پس از آن توسط رييس‌جمهور امريكا امضا شود. فرآيند تبديل اين مصوبه به قانون ممكن است در صورت موافقت نمايندگان و كاخ سفيد تا پايان تابستان سال جاري طول بكشد. اما به محض راي اوليه به آن، وزير خارجه تركيه به‌شدت از اقدام امريكايي‌ها براي ايجاد محدوديت در روابط نظامي دو كشور به بهانه خريد اس-400 انتقاد كرد. كمپاني لاكهيد مارتين، اعلام كرده است كه مراسم واگذاري اولين فروند از جنگنده اف-35 به ارتش تركيه، احتمالا مطابق برنامه‌ريزي قبلي فردا برگزار خواهد شد، اما اين جنگنده‌ها تا پايان سال جاري به تركيه ارسال نمي‌شوند، بلكه اولين نمونه‌ها قرار است به عنوان جنگنده‌هاي آموزشي براي تمرين و آماده‌سازي خلبان‌هاي تركيه‌اي در خاك امريكا استفاده شوند. مشخص نيست كه مصوبه سنا در برنامه آموزش خلبان‌هاي نيروي هوايي تركيه براي استفاده از اف-35 اخلالي ايجاد مي‌كند يا نه. نمايندگان سنا در كنار تصميم تركيه براي خريد سامانه دفاع موشكي و هوايي اس-400 از روسيه، اقدام‌هاي تركيه در بازداشت اتباع امريكايي، از جمله يك مبلغ ديني را عامل ديگر اين تحريم عنوان كرده‌اند. تركيه پيش از اين هشدار داده‌بود كه در صورت تعلل امريكا در تحويل جنگنده‌هاي اف35 به اين كشور، آنكارا خريد جنگنده‌هاي پنهان‌كار روسي سوخو 57اس را بررسي خواهد كرد.

ناتو و شبكه دفاع هوايي روسيه

مقام‌هاي نظامي ناتو به‌شدت نسبت به قرار گرفتن سيستم دفاع هوايي پيشرفته روسيه در كنار پيشرفته‌ترين جنگنده رادارگريز امريكايي نگران هستند و به همين دليل ترجيح مي‌دهند كه تركيه نتواند هر دو فناوري را به صورت همزمان در اختيار داشته‌باشد. ديويد دپتولا، ژنرال بازنشسته ارتش امريكا به پايگاه خبري بيزنس اينسايدر مي‌گويد: «كشورهاي ناتو نمي‌خواهند كه سيستم‌هاي دفاع هوايي روسيه وارد شبكه دفاع هوايي آنها شود، چرا كه در اين صورت امكان انتقال فناوري‌ها براي يافتن ضعف‌هاي اف_ 35 و افزايش توانايي‌هاي اس-400 براي مقابله با آن بيشتر مي‌شود.» به گفته كارشناسان در صورتي كه تركيه به شكل همزمان جنگنده پنهانكار اف-35 و سامانه دفاع هوايي اس-400 را در اختيار داشته‌باشد، به سادگي اجازه مي‌دهد تا روسيه يك پنجره براي تحليل شبكه موشكي، دفاع موشكي، دفاع هوايي و جنگنده‌هاي پنهان‌كار ناتو به دست بياورد. در چنين شرايطي ناتو كه يك پيمان نظامي براي مقابله با نفوذ روسيه محسوب مي‌شود، نهايتا از طريق تركيه اجازه خواهد داد تا روسيه بتواند از طريق نفوذ در سيستم دفاعي كشورهاي عضو، راهي براي مقابله با توانايي‌هاي ناتو پيدا كند و ضعف‌هاي گران‌ترين و پيشرفته‌ترين فناوري‌هاي غرب را پيدا كند، چنين اتفاقي براي ناتو عملا نقض غرض محسوب مي‌شود.

اعتراض شديد تركيه

به گزارش پايگاه خبري اسپوتنيك روسيه، مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه به‌شدت به تصميم سناي امريكا اعتراض كرده و آن را يك «بحران‌سازي مصنوعي به شيوه غربي» توصيف كرده است. بينالي ييلدريم، نخست‌وزير تركيه نيز ضمن اعتراض به اين اقدام سناي امريكا، هشدار داده است كه در صورت توقف تحويل جنگنده‌هاي امريكايي به تركيه «آنكارا راهكارهاي جايگزين را انتخاب خواهد كرد.» وزير خارجه تركيه نيز ضمن تاكيد بر امكان استفاده از راه‌حل‌هاي جايگزين، كه تصور مي‌شود خريد جنگنده‌هاي رادارگريز روسي باشد، گفته است: «چنين اقدامي برخلاف روح اتحاد استراتژيك ميان دوكشور است.» چاووش‌اوغلو تاكيد كرده است: «چه قانوني وجود دارد كه باعث مي‌شود تركيه به دليل خريد اس-400 تحت تحريم قرار بگيرد؟ اين يك رويكرد كاملا غلط است، ما اس-400 را خريده‌ايم، بايد به اين بحث كاملا پايان داد.» به نوشته فايننشيال تايمز، روابط ميان تركيه و امريكا به عنوان دو متحد عضو ناتو، به پايين‌ترين سطح خود از زمان حمله تركيه به قبرس شمالي در سال 1974 رسيده است و تصويب نهايي لايحه مجوز هزينه‌هاي نظامي 2019، عملا مي‌تواند باعث ايجاد يك بحران تازه در روابط دوجانبه ميان واشنگتن و آنكارا شود.

توافق تركيه و امريكا براي خروج شبه‌نظاميان كرد از منبج

شهر منبج در غرب رودخانه فرات، يكي از اصلي‌ترين موارد اختلاف نظر نظامي تركيه و امريكا از زمان آغاز عمليات نظامي تركيه در خاك سوريه محسوب مي‌شد، اين شهر كه در حال حاضر در تصرف نيروهاي كرد تحت حمايت امريكا قرار دارد، از سوي تركيه به عنوان يكي از اهداف پاكسازي در عمليات شاخه زيتون عنوان مي‌شد كه از زمستان پارسال آغاز شده است، اما امريكايي‌ها هشدار داده ‌بودند كه اجازه نخواهند داد ارتش تركيه اين شهر را تصرف كند. آنكارا بعد از تصرف عفرين در شمال غربي سوريه، تاكيد كرده‌بود كه به زودي براي مبارزه با گروه‌هايي كه از سوي دولت اين كشور تروريست خوانده مي‌شوند به منبج حمله خواهند كرد. چندين يگان نظامي و نيروهاي ويژه امريكايي از زمان آزادي منبج از اشغال داعش در اين شهر براي پشتيباني از نيروهاي دموكراتيك سوريه مستقر هستند. دو هفته پيش در ديداري ميان مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه و مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا، مقرر شد كه يك نقشه راه براي تامين خواسته‌هاي تركيه در مورد امنيت منبج تنظيم شود. تركيه ادعا مي‌كند كه منبج به مركزي براي انجام عمليات تروريستي در مرزهاي جنوبي اين كشور تبديل شده است. بر اساس نقشه راه جديد، امريكا تعهد داده است گروه‌هايي را كه از نظر آنكارا تروريستي محسوب مي‌شوند، از اين شهر اخراج كند. همچنين به گزارش شبكه خبري الجزيره از روز دوشنبه گشت‌زني مشترك نيروهاي تركيه با همكاري نيروهاي امريكايي در اطراف شهر منبج آغاز شده است.