جامعه جهاني
با نوسانات اقليمي روبه‌روست
مسعود تجريشي
تغيير اقليم يك واقعيت است. از سال 1850 كه آخرين اطلاعات مربوط به دما را در جاهاي مختلف دنيا مي‌بينيد، در بسياري از مناطق دنيا افزايش دما مشاهده شده است. در ايران در 5 دهه گذشته، ايستگاه‌هايي كه آمار دما را ثبت مي‌كردند، افزايش دماي يك و هشت دهم درجه سانتيگراد را در ميانگين كل كشور ثبت كرده‌اند و متوجه شده‌ايم كه يك روند صعودي اتفاق افتاده است. اگر راجع به اقليم صحبت مي‌كنيم در رابطه با دو پديده صحبت مي‌كنيم، «دما» و «بارش». بررسي اطلاعات مربوط به بارش‌ها در حوضه آبريز درياچه اروميه نشان مي‌دهد در 2 دهه اخير تناوب خشكسالي‌ها افزايش پيدا كرده است. وقتي در مورد 3 دهه صحبت مي‌شود آمار و اطلاعات مربوط به حوضه آبريز درياچه اروميه حكايت از اين دارد كه حدود 18 درصد بارش‌ها كاهش پيدا كرده است. چيزي كه در مدل‌سازي‌هايي كه توسط بسياري از محققان در كشور انجام شده، حاكي از اين است كه در مناطق مختلف كشور طي 50 سال آينده با افزايش دماي هوا روبه‌رو هستيم و كاهش‌هاي بيشتري از لحاظ بارش را مشاهده خواهيم كرد. از همين رو بارش‌هاي حاد نسبت به گذشته كاهش پيدا كرده و به صورت معناداري در بسياري از مناطق كشور مشاهده شده است. اما مي‌توان گفت در رابطه با دما غالب ايستگاه‌هايي كه در داخل كشور داريم افزايش يا روند افزايشي دما در آنها معنادار است. البته در بعضي از شهرها اين روند افزايشي و كاهشي است و نمي‌توانيم به يقين بگوييم كه دما رو به افزايش است. به‌طور مثال در شهر تهران افزايش دما به اين موضوع برمي‌گردد كه تردد ماشين‌ها در شهر هم افزايش پيدا كرده و شهر به يك جزيره حرارتي تبديل شده است.
برخي مطرح كرده‌اند كه تغيير اقليم فرضيه‌اي است كه تعدادي از دانشمندان مطرح مي‌كنند براي اينكه منابع مالي بگيرند و بتوانند مطالعاتي انجام دهند. اما از سويي ما مركزي بين‌المللي را مي‌بينيم كه در آن جمعي 700 نفره از دانشمندان اقليم‌شناس در دنيا در قالب پنلي كه زيرمجموعه سازمان هواشناسي بين‌المللي است، مطالعات گسترده‌اي انجام داده‌اند و تمام اطلاعات را كنار هم قرار داده‌اند. سه مجموعه گزارش در اين باره تحت عنوان ipcc report منتشر شده است. براي اين گزارش‌ها از كشورهاي مختلف در زمينه‌هاي مختلف اطلاعات جمع‌آوري شده و به صورت مجموعه تدوين شده است. نمي‌شود گفت كه اين متخصصان و دانشمندان در دنيا مي‌توانند عدد‌سازي كنند. تمام اين موارد به صورت گزارش مستندسازي شده است. ما در داخل كشور مشاهده مي‌كنيم كه بارش‌ها تبديل به بارش‌هاي رگباري مي‌شود يا دماي هوا به يكباره افزايش يا كاهش دارد. مردم و كشاورزان هم اين تغيير اقليم را احساس كرده‌اند به اين دليل كه در زندگي روزمره‌شان تغيير اقليم را مشاهده مي‌كنند. افزايش دما و تغييرات بارش‌ها اتفاقي است كه در منطقه ما در حال وقوع است و قطعا افزايش برداشت از منابع آبي هم به آن دامن مي‌زند. يكي از مسائلي كه جامعه جهاني با آن روبه‌روست نوسانات اقليمي است كه آثار خود را در محيط‌زيست و بيماري‌ها و جابه‌جايي‌هاي جمعيتي نشان مي‌دهد.
معاون محيط‌زيست انساني
سازمان حفاظت محيط‌زيست