گروه اقتصادي | مايك پومپئو، وزير امور خارجه امريكا در حالي كه به جده رفته تا با مردان نفتي عربستان در مورد تداوم افزايش عرضه نفت عربستان به بازار نفت گفت‌وگو كند، به يكباره از معافيت‌هاي جديد امريكا براي خريداران نفتي ايران خبر داده است.
روزنامه فاينشنايل‌تايمز در مصاحبه‌اي كه از او منتشر كرده، نوشته است: «ايالات متحده درخواست برخي از خريداران نفت ايران براي معاف شدن از تحريم‌هاي امريكايي را بررسي مي‌كند. چند كشور به امريكا خواهند آمد و درخواست معافيت مي‌كنند؛ ما اين را بررسي مي‌كنيم.»
پيش از اين و در هفته گذشته بود كه هياتي از كره جنوبي به امريكا رفت تا با مديران امريكايي در مورد معافيت از تحريم‌هاي مطلق‌گرايانه امريكا براي عدم خريد نفت از ايران مذاكره كند. بعد از آن بود كه حتي برخي خبرهاي غيررسمي از مذاكرات ديگر خريداران نفتي ايران صحبت مي‌كردند و اعلام مي‌شد كه خريداران آسيايي نفت امريكا براي دريافت معافيت‌هاي خريد نفت ايران صف كشيده‌اند و هر كدام در تلاش هستند تا با دريافت مجوز خريد نفت از ايران، در دايره تنگ‌نظري‌هاي امريكايي قرار نگيرند.
مذاكراتي كه به هند، چين، كره جنوبي، ژاپن و حتي تركيه هم كشيده شد و بعيد به نظر نمي‌رسد كه با توجه به قيمت جهاني نفت و ترس از افزايش قيمت‌ها بعد از تحريم نفتي ايران دامنه آن به پالايشگاه‌هاي اروپايي هم كشيده شود.
اين اظهارنظر، نشان مي‌دهد كه امريكايي‌ها به خوبي بلوف نفتي عربستان براي تداوم افزايش عرضه نفت به بازار را درك كرده‌اند و مي‌دانند كه ورود ذخاير استراتژيك نفتي عربستان به بازار مي‌تواند، در شرايط اضطرار وضعيت قيمت‌ها در بازار جهاني را با مخاطرات جدي رو‌به‌رو كند. روالي كه حتي ممكن است در صورت تحريم نفت ايران قيمت جهاني نفت را به بيش از 100 دلار برساند و خريداران را به مشكل جدي‌تري دچار كنند.
چين، هند و تركيه از جمله واردكنندگان نفت ايران هستند كه پيش از اين اعلام كرده بودند ممكن است تحريم‌هاي امريكا را ناديده بگيرند. كارشناسان نفتي اعلام كرده‌اند كه بازارهاي جهاني به نفت ايران نياز دارند و شايد نتوانند توقف عرضه نفت ايران را تحمل كنند. دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري امريكا، به تازگي از عربستان خواست توليد نفت خود را حداقل دو ميليون بشكه در روز افزايش دهد، اما نتوانست پاسخي اميدواركننده دريافت كند. با اين همه، پومپئو دوباره اعلام كرد هر كشوري كه از معافيت برخوردار نشود، در صورت خريد نفت از ايران مجازات خواهد شد.
اظهارات جديد پومپئو را اگرچه نمي‌توان چرخش سياسي ترامپ خواند اما به نظر مي‌رسد كه ترس از افزايش قيمت جهاني نفت بعد از تحريم نفت ايران باعث شده تا امريكا نرمش بيشتري در مقابل خريداران نفت ايران نشان دهد؛ نرمشي كه رابطه مستقيمي با عدم توانمندي عربستان براي جايگزين كردن سهم ايران در بازار جهاني نفت دارد و امريكا نيز به خوبي به اين امر واقف است و بعيد نيست كه معافيت‌هاي زمان‌دار براي خريداران نفت ايران به دنبال برنامه‌ريزي‌هاي افزايش ظرفيت توليدي باشد كه ديگر توليد‌كنندگان نفت دارند.
كارشناسان نفتي معتقدند كه ممكن است امريكا با اعلام معافيت‌هاي 6 ماهه براي خريداران آسيايي نفت ايران، فعلا بازار و سطح قيمت‌ها را كنترل كند و سپس چنانچه قيمت‌ها به تعادل رسيد معافيت‌ها را لغو يا تمديد كند. اين گروه اعتقاد دارند كه امريكا به خوبي مي‌داند شريك نفتي‌اش نمي‌تواند پاسخگوي نياز بازار بعد از تحريم نفتي ايران باشد و به همين جهت نيز با معافيت‌هاي خاص به دنبال خريد زمان براي يافتن راهكار‌هاي جايگزين است.
زنگ خطري به نام عراق
به تازگي عراق با اعلام درآمد 40 ميليارد دلاري صادرات خود اعلام كرده است كه توليد فعلي
4 ميليون و 500 هزار بشكه‌اي‌اش را به 8 ميليون و 300 هزار بشكه خواهد رساند كه اين ميزان مي‌تواند زنگ خطري براي جايگزيني نفت ايران در بازار جهاني باشد و دغدغه بلوف نفتي عربستان را بپوشاند. البته عراقي‌ها پيش از اين اعلام كرده بودند كه قصد ندارند بازار نفتي ايران را در اختيار بگيرند. اما بعيد نيست كه با ورود نفت ونزوئلا و نفت عراق به بازار قيمت‌ها روال نزولي در پيش گيرند و از فشار براي حضور نفت ايران در بازار كاسته شود.
با اين حال كارشناسان نفتي معتقدند كه هم معافيت‌هاي نفتي امريكا و هم ورود ذخاير استراتژيك عربستان به بازار جهاني نفت موقت است و نمي‌توان به هيچ يك از اين موارد اطمينان كرد چرا كه با كاهش ذخاير استراتژيك عربستان به بازار و پايان زمان معافيت خريداران نفتي ايران مي‌تواند قيمت‌ها را مجددا صعودي كرده و امريكا را تحت فشار جديدي براي تمديد معافيت‌هاي خريد نفت ايران قرار دهد.
امريكا رتبه‌دار مي‌شود ؟
در همين حال دولت امريكا اعلام كرد توليد نفت اين كشور با وجود محدوديت‌هاي حمل در مناطق شيل، در سال آينده افزايش بيشتري پيدا خواهد كرد و توليد نفت خام امريكا به 11.8 ميليون بشكه در روز در سال ۲۰۱۹ مي‌رسد كه بالاتر از 11.76 ميليون بشكه در روز است كه در گزارش دورنماي ژوئن برآورد شده بود.
طبق پيش‌بيني مقامات اداره اطلاعات انرژي امريكا، توليد نفت اين كشور در سال ۲۰۱۹ به حدود ۱۲ ميليون بشكه در روز بالغ مي‌شود كه در صورت محقق شدن، امريكا بزرگ‌ترين توليدكننده نفت جهان خواهد شد.
به گفته منابع آگاه، توليد نفت خام امريكا از فوريه بالاي ۱۰ ميليون بشكه در روز مانده است در حالي كه عربستان سعودي - بزرگ‌ترين صادركننده نفت اوپك - ماه گذشته به منظور كنترل رشد قيمت‌ها، توليدش را افزايش داد و حدود 10.5 ميليون بشكه در روز توليد كرد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، اداره اطلاعات انرژي امريكا پيش‌بيني خود از توليد داخلي در سال جاري را تغييري نداد و در 10.79 ميليون بشكه در روز حفظ كرد. طبق پيش‌بيني اين نهاد، توليد نفت جهاني در سال آينده 102.54 ميليون بشكه در روز خواهد بود در حالي كه پيش‌تر اين رقم 102.21 ميليون بشكه در روز پيش‌بيني شده بود. برآورد اداره اطلاعات انرژي از رشد تقاضاي جهاني در سال ۲۰۱۹ نيز كمتر شد.
كاهش خريد هند
از سوي ديگر رايزني هندي‌ها براي استفاده از معافيت خريد نفت ايران نيز آغاز شده است، بر پايه آمار كشتيراني و صنعتي، واردات نفت هند از ايران طي ماه ميلادي گذشته 15.9 درصد كاهش يافته و نشان مي‌دهد كه در ژوئن ۵۹۲ هزار و ۸۰۰ بشكه در روز نفت از ايران وارد كرده كه در مقايسه با ۷۰۵ هزار و ۲۰۰ بشكه در روز در ماه مه كاهش نشان مي‌دهد.
خريد كمتر پالايشگاه‌هاي خصوصي، واردات نفت هند از ايران در ژوئن را كاهش داد. با اين حال پالايشگاه‌هاي دولتي خريدشان را افزايش دادند. طبق آمار، پالايشگاه‌هاي دولتي كه حدود ۶۰ درصد از پنج ميليون بشكه در روز ظرفيت پالايش هند را تشكيل مي‌دهند، حدود ۱۰ درصد بيشتر نفت ايران را در ژوئن نسبت به ماه مه خريداري كردند. هند بزرگ‌ترين مشتري نفت ايران پس از چين است.
حذف امتيازات ويژه هند
مسعود رضوانيان رهقي، ديپلمات ايراني در هند در واكنش به كاهش خريد نفت ايران از سوي هند نيز گفته است: «اگر هند تلاش كند براي جبران كاهش خريد از ايران، نفت خود را از كشورهايي مانند عربستان سعودي، روسيه، عراق، امريكا و سايرين تامين كند، تهران به امتيازاتي كه براي هند فراهم كرده بود، پايان خواهد داد. ايران از هند براي عمل نكردن به وعده سرمايه‌گذاري براي توسعه بندر چابهار انتقاد دارد و اعلام كرده كه اگر دهلي‌نو واردات نفت ايران را كاهش دهد، امتيازات ويژه را از دست خواهد داد. مايه تاسف است كه وعده‌هاي سرمايه‌گذاري هند براي توسعه بندر چابهار و پروژه‌هاي مواصلاتي آن هنوز تحقق نيافته است. اگر همكاري و مشاركت هند در بندر چابهار از ماهيت استراتژيك برخوردار است، انتظار مي‌رود كه هند بلافاصله تدابير لازم را اتخاذ كند.
با شرارت امريكا، توتال رفت
مديرعامل شركت توتال گفت: اين شركت به دليل عدم امكان معافيت از تحريم‌هاي جديد دولت امريكا، از طرح پارس‌جنوبي ايران خارج مي‌شود. پاتريك پويان، در گفت‌وگو با شبكه تلويزيوني بي‌اف‌ام فرانسه، با تاكيد بر اينكه راه ديگري جز خروج از اين پروژه نداشته است، گفت: شما نمي‌توانيد بدون دسترسي به سيستم مالي امريكا در ۱۳۰ كشور جهان فعاليت داشته باشيد؛ بنابراين در حقيقت ما قوانين امريكا را اجرا مي‌كنيم و مجبوريم ايران را ترك كنيم. وي افزود: شركتي مثل ما بايد به قوانيني كه در موردش به اجرا گذاشته مي‌شود، احترام بگذارد؛ بنابراين ما بايد از ايران خارج شويم كه بر اين اساس، توتال به دليل خروج از طرح توسعه فاز۱۱ ميدان گازي پارس جنوبي در خليج فارس ۴۰ ميليون دلار متضرر شده است. پويان با ابراز اميدواري درباره اينكه يك روز بتوانيم به ايران برگرديم، گفت: براي شركتي در مقياس توتال كه سالانه ۱۵ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري انجام مي‌دهد، زيان ۴۰ ميليون دلاري چندان قابل توجه نيست. خبرگزاري صدا و سيما