صعود به فينال با روانشناسي يونگ

پيروزي فرانسه مقابل بلژيك، اگرچه محصول برتري تاكتيكي خروس‌ها بر شياطين سرخ بود، اما با چيزي به نام شخصيت و سابقه و تجربه هم مرتبط بود. منظور از تجربه، البته نه تجربه بازيكنان تشكيل‌دهنده يك تيم كه تجربه فوتبال ملي يك كشور است. بازيكنان بلژيك در جام جهاني 2014، از حيث بازي در بالاترين سطح فوتبال غيرباشگاهي، كم‌تجربه‌تر از بازيكنان تيم ملي آرژانتين بودند و نهايتا هم آن بازي را 1 بر صفر باختند؛ اما همين مجموعه بازيكنان سرخپوش در قياس با بازيكنان تيم ملي فرانسه دچار كاستي تجربه حضور در تورنمنت‌هاي ملي نبودند. بلژيكي‌ها و فرانسوي‌ها هر دو در يك‌چهارم نهايي جام جهاني 2014 طعم شكست را چشيدند (مقابل آرژانتين و آلمان) و در يورو 2014 نيز حضور داشتند. مجموعه بازيكنان تشكيل‌دهنده اين دو تيم، در چهار سال گذشته حضور در دو تورنمنت ملي مهم را تجربه كرده و به اندازه كافي پخته شده بودند. در سطح باشگاهي نيز بازيكنان هر دو تيم در بالاترين سطح فوتبال اروپا بازي مي‌كنند. ولي چرا قبل از بازي، به نظر مي‌رسيد فرانسوي‌ها كمي بيش از بلژيكي‌ها شانس دارند براي رسيدن به فينال؟ روند بازي هم نشان داد كه تيم فرانسه براي رسيدن به فينال، چيزي دارد كه بلژيك فاقد آن است. چيزي شبيه شخصيت و كاراكتر لازم براي فيناليست شدن. گويا در فوتبال، فراتر از تجربه شخصي بازيكنان و تجربه يك تيم، چيزي هم وجود دارد شبيه تجربه يك كشور. تجربه ملي، در فوتبال ظاهرا اهميت دارد. تجربه‌اي كه آبشخورش تاريخ و سنت و سابقه و افتخارات فوتبال يك كشور است. در جام جهاني 2002، اگرچه كره جنوبي ايتاليا را در يك‌هشتم نهايي شكست داد، ولي تصور پيروزي كره‌اي‌ها مقابل آلمان در نيمه‌نهايي جام جهاني، بسيار دشوار بود. در سال 2006 هم اگرچه پرتغال رقيبي پاياپاي بود براي فرانسه، ولي باز چيزي علاوه بر كيفيت بازيكنان و كيفيت اين دو تيم، احتمال صعود فرانسه به فينال جام جهاني را بيشتر مي‌كرد. نيز در 1982، در مواجهه ايتاليا و لهستان در نيمه‌نهايي جام جهاني، سابقه دو بار قهرماني در جهان و يك‌بار قهرماني اروپا و نايب قهرماني در جام جهاني 1970، دلالت داشت بر اينكه شانس صعود ايتاليا به فينال بيش از شانس لهستان است. باري، تاريخ و سنت و سابقه و افتخارات يك كشور در عرصه فوتبال، چيزي شبيه ناخودآگاه جمعي بازيكنان تيم ملي هر كشوري را برمي‌سازد؛ و اين ناخودآگاه جمعي، چون روح در روحيه و كاراكتر اين يا آن تيم ملي دميده مي‌شود. و اگر آن تيم مشكل فني ويژه‌اي نداشته باشد، معمولا از حريفي كه ناخودآگاه جمعي‌اش كمتر بوي توفيق و قهرماني مي‌دهد، شانس بيشتري براي پيروزي دارد. اگر پلاتيني در جام جهاني 1998 كاري كرده بود كه فرانسه تا فينال به پست برزيل نخورد، دليلش دقيقا همين برتري ناخودآگاه جمعي برزيل نسبت به فرانسه بود. فرانسوي‌ها به پيروزي مقابل برزيل كمتر اطمينان داشتند تا پيروزي در برابر ايتاليا و هلند و بسياري از تيم‌هاي ديگر آن جام. ناخودآگاه جمعي، تعبيري برساخته كارل گوستاو يونگ است. يونگ همانند فرويد به ضمير ناخودآگاه انسان باور داشت ولي برخلاف فرويد كه ناخودآگاه را برآمده از خودآگاه و وابسته به آن مي‌دانست، يونگ ناخودآگاه را تابع تمام‌عيار خودآگاه نمي‌دانست و براي آن استقلال يا مباني ديگري نيز قائل بود.

از نظر يونگ، خودآگاه ذهن انسان جزيره كوچكي است در دل اقيانوس ناخودآگاه. يونگ ناخودآگاه را نيز به دو بخش فردي و جمعي تقسيم مي‌كرد و معتقد بود ناخودآگاه فردي ريشه در خاطرات كودكي دارد اما آبشخور ناخودآگاه جمعي، تجارب اجداد و گذشتگان است. همين تجارب موفقيت‌آميز گذشتگان فرانسوي‌ها، نقش چشمگيري در برخورداري آنها از روحيه مساعدتر و شخصيت لازم براي غلبه بر حريف (بلژيك) و رسيدن به فينال جام جهاني داشت. فرانسوي‌ها در چهل سال گذشته، دو بار با ميشل پلاتيني به نيمه‌نهايي جام جهاني رسيده‌اند، دو بار هم با زيدان به فينال. يك‌بار با پلاتيني و يك‌بار هم با زيدان جام ملت‌هاي اروپا را فتح كرده‌اند. و آخرين بار دوازده سال پيش طعم فينال جام جهاني را چشيده‌اند. بگذريم كه مربي آنها، ديديه دشان، كاپيتان تيم فاتح جام 1998 بوده است. اگرچه هيچ يك از بازيكنان تيم ملي فرانسه در توفيقات و تجارب پلاتيني و زيدان و دشان و... شريك نبوده‌اند، اما آن بزرگي‌ها و موفقيت‌ها، آبشخور ناخودآگاه جمعي بازيكنان تيم كنوني فرانسه بوده است؛ آبشخوري كه بلژيكي‌ها از آن محروم بودند. يونگ با واكاوي و تعبير روياهاي بيمارانش به اين نتيجه رسيده بود كه پس از جنگ جهاني ديگري پس از جنگ جهاني اول در راه است. او در اين‌باره نوشته است كه ناخودآگاه جمعي اروپايي‌ها در آن دوران دلالت داشت بر اينكه جنگ عالم‌گير ديگري در راه است. اگرچه پيش‌بيني در فوتبال امر شاقي است، اما با مبنا قراردادن روانشناسي يونگ پيشاپيش به نظر مي‌رسيد كه ناخودآگاه جمعي فرانسوي ها، پلي است براي رسيدن آنها به فينال جام جهاني .