كوبا قانون اساسي خود را تغيير مي‌دهد
پايان ميراث فيدل
ميثم سليماني
كوبا تصميم گرفته پس از 65 سال سياست‌هاي خود را تغيير داده و رويكردي اصلاح‌گرايانه را دنبال كند. سياست‌هايي كه مشخص شده ديگر جوابگوي وضعيت كنوني اين كشور نيست و دولتمردان نيز به اين نتيجه رسيده‌اند چاره‌اي جز تغيير وضعيت ندارند، زيرا ديگر از هم‌كيشان‌شان هنگامي كه در سال 1953 انقلاب كردند خبري نيست و تنها خودشان باقي مانده‌اند و بايد براي آينده تصميم‌گيري كنند. به نظر مي‌رسد كه آنها تصميم خود را گرفته‌اند و تغيير و اصلاح را به جاي رويكرد قديمي خود برگزيده‌اند. روز شنبه در كوبا علاوه بر كابينه جديد، پيش‌نويس جديدي به عنوان قانون اساسي كوبا مطرح شده است كه عملا كمونيسم را ناديده مي‌گيرد، مالكيت خصوصي در اين كشور به رسميت شناخته مي‌شود و همچنين شرايط براي ازدواج دگرباشان جنسي نيز فراهم مي‌شود كه در اين دوره مي‌تواند نشانه‌اي معنا‌دار از يك تغيير بزرگ و جدي در اين كشور باشد. با اين وجود در قانون اساسي جديد، حزب كمونيست كماكان به عنوان تنها حزب و هدايت‌گر كشور تعيين مي‌شود. رييس‌جمهور نيز بدون راي مردم و طبق روال گذشته از طريق پارلمان تعيين مي‌شود.
پارلمان كوبا بنا دارد تا در اين هفته پيش‌نويس قانون اساسي را به راي بگذارد و آن را جايگزين قانوني كند كه بر اساس ساختار شوروي سابق تهيه و تنظيم شده بود. اين پيش‌نويس در عمل منعكس‌كننده تغييرات سياسي، اجتماعي و اقتصادي است و عملا در نتيجه آن سوسياليسم جايگزين كمونيسم مي‌شود و رويكردي جديد بر ساختار قديمي كوبا مستقر مي‌شود. هنگامي كه اين پيش‌نويس در مجلس به تصويب برسد، بايد مورد مشاوره عمومي قرار گيرد كه در اين روند تغييراتي در پيش‌نويس قابل انجام است و سپس اين سند در يك رفراندوم ملي به راي گذاشته خواهد شد. در پيش‌نويس قانون اساسي جديد،بندي اساسي كه مربوط به سال 1976 است تغيير ميكند. بندي كه هدف نهايي را رسيدن به جامعه‌اي كمونيستي مي‌دانست. اما اكنون اين بند تغيير ميكند و تمركز آن بر سوسياليسم خواهد بود. با اين حال سخنگوي دولت كوبا اعلام كرد: اين به آن معنا نيست كه ما از ايده‌هاي‌مان جدا مي‌شويم. وي افزود كه كوبا به سمت دوره پس از سقوط اتحاد جماهير شوروي حركت ميكند. وي تاكيد كرد كه ما به يك كشور سوسياليست، مستقل، مرفه و با ثبات اعتقاد داريم. هومرو آكوستا، رييس شوراي دولتي كوبا كه روز شنبه پيش‌نويس قانون اساسي جديد را به قانونگذاران مجلس ارايه داد، گفت: اين قانون شامل تشخيص مالكيت خصوصي مي‌شود، موضوعي كه مدت‌ها است توسط حزب كمونيست به عنوان مبارزه با سرمايه‌داري در كشور از بين رفته است. به گزارش رويترز اين تغيير به نظر مي‌رسد ابتدا به كسب و كارهاي كوچك تا حدي كمك كند. اما واقعيت آن است كه به دليل اقتصاد دولتي مستهلك كوبا اين روند قطعا با مشكل مواجه مي‌شود و دولت جديد كوبا بايد بخش خصوصي را مجدد احيا و تلاش كند تا فضايي را فراهم كند تا سرمايه‌گذار خارجي علاقه‌مند به حضور در اين كشور شود و به رسميت شناختن حقوق آنها مي‌تواند علاقه بيشتري از سمت سرمايه‌گذاران ايجاد كند.
قانون اساسي فعلي كوبا تنها دولت، تعاوني‌ها و سرمايه‌گذاري‌هاي شخصي و مشترك را به رسميت مي‌شناسد. پيش‌بيني مي‌شود كه رائول كاسترو، برادر رهبر فقيد كوبا فيدل كاسترو، نيز از اين تغيير حمايت كند و ساختار سياسي را به نحوي نيز تغيير دهد. كاسترو 86 ساله در ماه آوريل به صورت داوطلبانه از رياست‌جمهوري كناره‌گيري كرد و عرصه را براي رياست‌جمهوري ميگوئل دياز 58 ساله باز كرد. هرچند او طبق برنامه تا سال 2021 رييس حزب كمونيست نيز باقي خواهد ماند و كميته اصلاحات قانون اساسي را نيز رهبري ميكند.
طبق قانون اساسي جديد رييس‌جمهور ديگر نمي‌تواند رييس هيات دولت و هيات وزيران باشد. در عوض يك جايگاه نخست‌وزيري ايجاد مي‌شود و مجلس بالاترين مقام اجرايي كشور را تعيين ميكند. اين پيش‌نويس همچنين محدوديت سن و مدت را براي روساي جمهور تعيين و بيان ميكند كه رييس‌جمهور براي دور اول رياست‌جمهوري كمتر از 60 سال سن داشته باشد و تنها مي‌تواند دو دوره پنج ساله به صورت متوالي در اين سمت قرار گيرد. گفتني است دياز كانل به عنوان رييس‌جمهور و رهبر كوبا دو معاون پنجاه ساله را براي خود تعيين كرده كه نشان‌دهنده يك تغيير نسل جدي در رهبري كوبا محسوب مي‌شود. با اين حال دياز كانل سعي كرده تا اكثريت وزراي كليدي دوره كاسترو را حفظ كند. او افراد در پست‌هاي كليدي همچون وزارت دفاع، كشور، تجارت و امورخارجه را مطابق با وعده‌اي كه داده بود در سمت‌هاي خود حفظ كرد تا نمودي از تداوم سياست‌هاي گذشته در اين چارچوب‌ها باشد. اما از نظر سياسي تغييراتي به وجود آمده است و اصلاحات در حزب كمونيست كوبا ادامه دارد. طبق گزارش رويترز در سال‌هاي اخير اصلاحات تدريجي در كوبا تا حدودي مردم را قادر ساخته است تا از نگراني‌هاي‌شان در خصوص نابرابري‌ها و نظارت‌هاي دولتي بر زندگي آنها كاسته شود. اما كماكان مجوزهاي كسب و كارهاي فردي به شكلي سخت داده مي‌شود و هنوز آن گونه كه بايد قوانين در مسير اصلاح جدي قرار نگرفته است و اين انتظار وجود دارد تا زمان نهايي شدن قانون اساسي جديد اتفاقي رخ ندهد. به هر صورت كوبا اكنون در مسيري كاملا متفاوت از گذشته حركت ميكند. رائول كاسترو از زماني كه قدرت را از برادرش گرفت تا يك سال پيش همواره در خصوص تغيير نسل در حزب و محدوديت‌هاي زماني براي روساي جمهور آينده سخن گفته است. او اكنون در جايگاهي قرار گرفته تا مطمئن شود روساي جمهور آينده قصد بلند پروازي نداشته باشند و قانون اساسي تنظيم شود كه جلوي اين امر گرفته شود. از طرفي هرچند برخي عنوان مي‌كنند كه در قانون اساسي جديد اختيارات رييس‌جمهور محدود مي‌شود و به مقامي تشريفاتي تبديل مي‌شود، اما مدافعان اين پيش‌نويس معتقدند كه رييس‌جمهور عملكرد واقعي در دولت پيدا ميكند. اما واقعيت آن است كه در قانون اساسي جديد، مجلس كوبا قدرت بالايي پيدا ميكند و عملا قدرت تفسير قانون اساسي را نيز خواهد داشت. با قانون اساسي جديد آن چيز كه مشخص است عملا ميراث فيدل كاسترو و آرمان‌هاي انقلاب كوبا به سمت فراموشي سوق پيدا ميكند و الگوي چين در حال تبديل شدن به الگويي مناسب براي معدود كشورهايي شده است كه به رويكرد كمونيستي و چپ‌گرايانه خود ادامه مي‌دهند.
برش
با قانون اساسي جديد آن چيز كه مشخص است عملا ميراث فيدل كاسترو و آرمان‌هاي انقلاب كوبا به سمت فراموشي سوق پيدا ميكند و الگوي چين در حال تبديل شدن به الگويي مناسب براي معدود كشورهايي شده است كه به رويكرد كمونيستي و چپ‌گرايانه خود ادامه مي‌دهند.