روخواني از شعارهاي تكراري
سارا معصومي
بگو و مگو ميان ايران و ايالات متحده هر روز فاز جديدتري را تجربه مي‌كند. يك روز مقام‌هاي متفاوت ايراني با مخاطب قرار دادن واشنگتن، به رييس‌جمهور ايالات متحده هشدار مي‌دهند و روز ديگر وزير خارجه و رييس‌جمهور امريكا در فاصله زماني اندك از يكديگر عليه ايران در جمع به اصطلاح ايراني‌هاي مقيم امريكا سخنراني كرده و البته پاسخ هشدارهاي رييس‌جمهور ايران را با يك توييت مي‌دهند. غروب روز 22 جولاي تا شامگاه آن مملو از اتفاق‌هاي زنجيره وار درباره تهران و واشنگتن بود. چندساعت پيش از سخنراني ضدايراني مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده، ايراني‌ها در توييتر با هشتگ StopMeddelingInIran # مخالفت خود را با دخالت‌هاي تاريخي دولت‌هاي متفاوت امريكا در مسائل داخلي ايران اعلام كردند. همزمان خبرنگاران و چهره‌هاي سياسي غيرايراني نيز به اين هشتگ ايراني‌ها پيوستند و از دولت جديد امريكا خواستند كه دست از دخالت در امور داخلي ايران با هدف تغيير نظام دراين كشور بردارد. پس از سخنراني مايك پمپئو نيز در واپسين ساعات شب بود كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا براي پاسخ دادن به هشدار حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان مبني بر اينكه امريكا با دم شير بازي نكند، به توييتر متوسل شد.
مخاطبان مثلا ايراني
ساعت 18 به وقت كاليفرنيا است. جمعيت اندك اندك در سالن دو طبقه‌اي در كتابخانه رونالد ريگان در شمال لس آنجلس گرد هم جمع مي‌شوند. جنوب كاليفرنيا ميزبان قريب به 250 هزار ايراني است و به نظر مي‌رسد كه دليل انتخاب اين محل براي سخنراني ضدايراني پمپئو نيز همين بافت جمعيتي ايراني در اين منطقه بوده است. برنامه با سي دقيقه تاخير از زمان اعلام شده آغاز مي‌شود. چهره‌هايي كه براي حضور در سالن صف كشيده‌اند اكثرا ميانسال و البته غيرايراني هستند. برخي از شركت‌كنندگان مي‌گويند كه صرفا به دليل ارضاي حس كنجكاوي خود درباره سياست‌هاي دولت ترامپ در قبال ايران به جلسه سخنراني وزير خارجه آمده‌اند. فيلم‌هايي كه در فضاي مجازي از جمعيت منتشر مي‌شود گوياي اين واقعيت است كه بيشتر چهره‌هاي حاضر، غيرايراني هستند. يكي از شركت‌كنندگان در جلسه در توييتر خود در اين باره مي‌نويسد: مي‌توانم بگويم كه 15 تا 20 درصد حاضران را ايراني‌ها تشكيل مي‌دهند و مابقي يا مقام‌هاي سابق و فعلي كنگره هستند يا ميانسال‌هاي امريكايي كه نگاه‌هاي سياسي شان تحت تاثير جمهوريخواهان است. پيش از آغاز اين جلسه نيكي هيلي، نماينده امريكا در سازمان ملل توييت متعلق به حساب كاربردي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) را بازنشر كرده و اين مساله در فضاي مجازي بر انتقادها از سياست‌هاي دولت ترامپ در قبال ايران افزوده است. براي افرادي كه در چند روز گذشته پيگير جلسه سخنراني مايك پمپئو بودند، هويت و وزن مخاطبان وي از اهميت بيشتري به نسبت متن سخنراني وزير خارجه امريكا برخوردار بود. همانطور كه انتظار مي‌رفت يمين و يسار مايك پمپئو در اين جلسه را سياستمداراني چون تام كاتن گرفته بودند كه در گذشته‌اي نه چندان دور اطلاعات اندك آنها درباره ايران مانند بي‌اطلاعي از اينكه تهران پايتخت ايران است، آنها را به سوژه طنز بدل كرده بود. اظهارات مايك پمپئو با عنوان حمايت از صداي ايرانيان آغاز شد اما كلمه روخواني انتخاب مناسب‌تري از سخنراني براي اين اظهارات بود. پمپئو به سختي هرچند ثانيه يك بار ميان متن تايپ شده پيش رو و حضار چشم مي‌چرخاند. بسياري از كلماتي كه از زبان وي شنيده شد بريده بريده و غيرقابل درك بود. تحفظ وي در تلفظ اسامي مقام‌هاي ايراني نشان از ناآشنايي كامل او به متن و حتي شخصيت‌هايي كه از آنها سخن مي‌گفت، داشت. همزمان با سخنراني وي برخي از خبرنگاران فارسي‌زبان رسانه‌هاي غربي اشتباه‌هاي گفتاري وي را در توييتر انعكاس داده و كلمات صحيح را جايگزين كردند. سخنراني وي هرچند دقيقه يك بار به دليل تشويق حاضران قطع و دوباره از سر گرفته شد و البته همزمان با تلاش وي براي جلب نظر مخاطبان به آنچه او وضعيت اسفبار كشورداري در ايران مي‌خواند، بود. يكي از خانم‌هاي حاضر در جلسه با شعار «ترامپ كودكان را زنداني مي‌كند. رژيم ترامپ-پنس كودكان را مي‌دزدد.» اظهارات وي را متوقف كرد. پمپئو اين اعتراض را نيز به سود خود مصادره كرده و با پوزخند گفت: كاش اين ميزان آزادي بيان در ايران هم بود.
آرزوي دست‌نيافتني آقاي وزير
«امشب به شما مي‌گويم كه آرزوي دولت ترامپ همان آرزويي است كه شما براي مردم ايران داريد.» «ايالات متحده صداي شما را مي‌شنود. ايالات متحده از شما حمايت مي‌كند. ايالات متحده با شماست.» محور اصلي سخنان وزير خارجه امريكا پيرامون همين شعارها بود. شعارهايي تكراري كه در مدت زمان قريب به سه ماه گذشته از زمان حضور پمپئو در وزارت خارجه ايالات متحده بسيار از زبان وي در سخنراني‌هاي متعدد و در توييت‌هاي مكرر شنيده و ديده شده است. سخنراني نسبتا طولاني وي بر چند موضوع متمركز بود: حمايت از اعتراض‌ها در ايران، متهم كردن مقام‌هاي ايراني به فسادهاي گسترده اقتصادي، تروريستي خواندن فعاليت‌هاي ايران در منطقه، متهم كردن نظام به سركوب اعتراض‌ها، حمله به حسن روحاني، محمدجواد ظريف، قاسم سليماني و ساير مقام‌هاي ايراني و البته تاكيد بر اينكه امريكا در صورت مشاهده چرخشي ملموس، ثابت شده و مستمر در رفتار ايران خواهان مذاكره با اين كشور است. نويسنده سخنراني پمپئو تمام تلاش خود را به كار گرفته بود تا به ظن خود ميان ملت و دولت ايران فاصله بيندازد و اظهارات تكراري وزير خارجه را با آمارهاي متفاوت بزك كرده و به گونه‌اي وانمود كند كه وزير خارجه از ريزترين اتفاق‌هاي جاري در ايران آگاهي دارد. وي با تكرار ادعاهاي بي‌پايه و اساس قبلي ادعا كرد كه مردم ايران در 40 سال گذشته تنها شاهد فساد اقتصادي دولت‌هاي متفاوت، اقدام‌هاي تروريستي ايران در منطقه و سركوب بي‌رحمانه در داخل بوده‌اند. درحالي كه دولت امريكا با تمام قوا تلاش مي‌كند ايران را از منظر اقتصادي و سياسي در انزواي كامل قرار دهد، مايك پمپئو نيز در اظهارات روز گذشته خود از همه كشورها خواست به كارزار فشار امريكا عليه ايران بپيوندند. وي در بخش‌هايي از سخنان خود ادعا كرد كه چيزي كه ايران را اداره مي‌كند بيشتر به يك مافيا شباهت دارد تا يك دولت. يكي از اصلي‌ترين انتقادهاي دولت ترامپ به دولت سابق امريكا به رياست باراك اوباما اين است كه وي نتوانسته در جريان مذاكرات هسته‌اي، فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران را مهار كند. وزير خارجه امريكا با وجود آنكه ليستي از اتهام‌ها را متوجه نظام جمهوري اسلامي ايران كرد اما در نهايت تاكيد كرد كه ترامپ مايل به گفت‌وگو با ايران است.
وزير خارجه يا وزير جنگ؟
سخنان پمپئو با بازتاب‌هاي متفاوتي روبه رو شد اما قريب به اتفاق تحليلگران و كارشناس‌هايي كه مسائل ايران و امريكا را دنبال مي‌كنند اظهارات وي را تكراري، كسل‌كننده و نامنسجم خواندند. به نظر مي‌رسد كه مايك پمپئو عملا به چهره پيشرو در پيگيري سياست‌هاي ترامپ در قبال ايران بدل شده و هر چند روز يك بار اظهارات يكسان را بدون اندك چرخشي تكرار مي‌كند. البته فاصله زماني اظهارات ضدايراني مقام‌هاي امريكايي اخيرا كاهش پيدا كرده و دليل آن هم اين است كه تنها سه هفته تا بازگشت نخستين دور تحريم‌هاي ايران از سوي امريكا زمان باقي است. در اين بازه زماني امريكا تلاش مي‌كند كشورهاي بيشتري را به همكاري با خود عليه ايران تشويق كند و همزمان اميدوار است كه ايران با احساس تشديد فشار بيشتر به پاي ميز مذاكره بازگردد. دور دوم تحريم‌هاي ثانويه ايران در ماه نوامبر باز خواهند گشت و به نظر مي‌رسد كه با نزديك شدن به اين تاريخ‌ها تنش ميان ايران و امريكا هم بيشتر شود. يكي از اصلي‌ترين وظايفي كه برعهده پمپئو گذاشته شده شست‌وشوي مغزي كشورهايي است كه در مذاكرات هسته‌اي با ايران حضور داشته‌اند و برجام را پلي براي تعامل‌هاي بيشتر با ايران و حل ساير اختلاف نظرها مي‌دانند. وي در سخنان خود با اين تعبير كه حسن روحاني و محمد جواد ظريف چهره‌هاي ميانه رو در ايران هستند، مخالفت كرده و ادعا كرد كه توافق هسته‌اي صرفا آنها را به چهره‌هايي ميانه‌رو تبديل نخواهد كرد و آنها را ويترين بزك شده نظام خواند. البته در اظهارات پمپئو اشاره‌اي به ايده تغيير نظام يا تلاش دولت امريكا براي تغيير نظام نشد اما وزير خارجه امريكا از ايجاد يك شبكه خبري _ تحليلي جديد به زبان فارسي خبر داد؛ شبكه‌اي كه قرار است به ساير رسانه‌هاي فارسي زبان مورد حمايت دولت امريكا براي تحريك مردم در ايران به منظور افزايش اعتراض‌ها اضافه شود.
هشدار به ايران راهي براي فرار از فشارهاي داخلي
«خطاب به رييس‌جمهور روحاني: ديگر هرگز، هرگز امريكا را تهديد نكنيد وگرنه با پيامدهايي روبه‌رو خواهيد شد كه كمتر كسي در تاريخ ديده است. ما ديگر آن كشوري نيستيم كه حرف‌هاي جنون آميز شما درباره خشونت و مرگ را تحمل كند. مواظب باشيد!» شامگاه يكشنبه به وقت امريكا در حالي كه فضاي خبري در رسانه‌هاي متفاوت مشغول پوشش و تجزيه و تحليل سخنراني ضدايراني مايك پمپئو بود، دونالد ترامپ اين جملات را در توييتر خود با حروف بزرگ انگليسي نوشت. ناگفته پيدا بود كه اين توييت رييس‌جمهور امريكا پاسخي به هشدارهاي چندساعت قبل رييس‌جمهور ايران بود. دونالد ترامپ اين توييت را ساعت 23 و 24 دقيقه شامگاه يكشنبه و پس از بازگشت به كاخ سفيد از گلف منتشر كرد تا به نوعي پاسخ همتاي ايراني را در كمتر از 24 ساعت داده باشد. در حالي كه اين توييت ترامپ بلافاصله از سوي تحليلگران به تشديد تنش ميان تهران و واشنگتن تعبير شد اما رسانه‌هايي چون سي‌ان‌ان در گزارش‌هاي خود اشاره كردند كه رييس‌جمهور امريكا با سياست‌هاي ضدايراني خود در يك سال گذشته عملا بستر لازم براي رسيدن به چنين سطح تنشي با تهران را فراهم كرده بود و مي‌توان خروج امريكا از برجام و بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را آخرين زنجيره‌هاي اين دومينو خواند. واكنش‌ها به توييت ضدايراني رييس‌جمهور امريكا عملا فرصت بررسي تاثيرگذاري سخنان پمپئو را از بين برد و بيشتر تحليلگران ترجيح دادند به جاي نگاه به بندبند سخنراني نسبتا طولاني وزير خارجه امريكا، توييت چندخطي رييس‌جمهور را بررسي كنند. در بسياري از تحليل‌ها خط مشترك موجود اين است كه رييس‌جمهور امريكا در قبال ايران درست همان استراتژي را پياده مي‌كند كه در قبال كره شمالي اجرايي كرد و اعتقاد دارد كه نتيجه‌بخش بوده است. دونالد ترامپ پيش از ديدار و مذاكره با كيم‌جونگ‌اون، رهبر كره شمالي مواضع بسيارتند و تيزي عليه وي در فضاي مجازي و سخنراني‌ها اتخاذ كرد و بعدها زماني كه نخستين ديدار ميان دو مقام در سنگاپور جور شد وي تمام انتقادهاي پيشين از رهبر جوان كره شمالي را به تاريخ سپرد. وي با شناخت ناچيزي كه از جمهوري اسلامي ايران دارد در حال خطا و آزمايش همان استراتژي مقابل ايران است اما بسياري از كارشناسان به او هشدار داده‌اند كه منتظر همان واكنشي از سوي ايراني‌ها نباشد كه كيم جونگ اون نشان داد. يك كارشناس مسائل نظامي در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان درباره توييت ترامپ مي‌گويد: ما اظهارنظر‌هايي از اين جنس از دونالد ترامپ بسيار ديده‌ايم اما فكر مي‌كنم اين توييت وي اندكي متفاوت‌تر است و تنش ميان تهران و واشنگتن را وارد سطح جديدي مي‌كند. بسياري از ما زماني كه اين توييت را براي نخستين‌بار ديديم احساس كرديم كه خطرناك است. از سوي ديگر برخي از تحليلگران مي‌گويند كه دونالد ترامپ پس از سخنان پمپئو فضا را براي اظهارنظري آتشين درباره ايران به منظور دور كردن توجه‌ها از رفتارهاي اخير وي در نشست هلسينكي و همچنين رسوايي اخير درباره پرداخت حق‌السكوت به يك مدل مجلات جنسي مناسب ديده است. برخي از خبرنگاران امريكايي در توييت‌هاي خود به اين نكته اشاره كردند كه آقاي رييس‌جمهور ! فريادهاي شما بر سر ايران توجه ما را از صميميت بيش از حد شما با رييس‌جمهور روسيه و پرونده دخالت‌هاي روسيه در انتخابات امريكا دور نخواهد كرد. همزمان برخي از خبرنگاران به توييت‌هاي ترامپ در گذشته و متهم شدن باراك اوباما از سوي وي به تلاش براي جنگ افروزي با ايران اشاره كرده و نوشتند: ترامپ در تاريخ 29 نوامبر 2011 در توييتر خود نوشت: باراك اوباما براي آنكه بتواند در انتخابات برنده شود جنگ با ايران را آغاز خواهد كرد. وي در تاريخ 17 سپتامبر 2013 نيز در توييتي مشابه نوشت: فكر مي‌كنم اوباما براي حفظ آبرو هم كه شده به ايران حمله خواهد كرد. اكنون سوال اينجاست كه خود دونالد ترامپ براي پوشاندن كدام مشكل داخلي يا پيروزي در كدام پرونده ترجيح مي‌دهد بر طبل جنگ با ايران ولو به شكل مجازي بكوبد؟