مرجان زهراني
«با دم شير بازي نكن، پشيمان‌كننده است. شما فكر مي‌كنيد ايران اينقدر ضعيف است كه اجازه دهد شما به خواسته و به اهداف‌تان برسيد؟» بخشي از سخنراني بلند بالاي حسن روحاني در همايش روساي نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران بود كه مستقيما دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري امريكا را خطاب قرار داد و براي امريكا خط و نشان كشيد و گفت كه امريكايي‌ها در چند نوبت كه به جنگ ملت ايران آمدند هر بار شكست خوردند. اين تهديد البته خيلي زود از سوي ترامپ با پاسخ روبه‌رو شد. سياست‌ورزان داخلي پس از سخنراني روز يكشنبه روحاني اما دو دسته بودند. عده‌اي ذوق‌زده و برخي شگفت‌زده. در ميان گروه اول از چپ و راست سياسي جاي مي‌گرفتند. اصولگرايان و اصلاح‌طلباني كه از موضع روحاني تشكر و بعضا آن را تكميل كردند. كساني كه احتمالا با اتكا به همان جمله روحاني كه گفت «با دم شير بازي نكنيد چرا كه پشيماني ابدي براي شما به همراه خواهد داشت و اين از توان شما ساخته نيست.» معتقدند حالا كه برجام به واسطه خروج امريكا از آن تغيير ماهيت داده است و ايران هر روز با تهديدي جديد از سوي امريكا مواجه است نه تنها مذاكره مستقيم با اين كشور معنا و مفهومي ندارد بلكه استراتژي اين روزهاي دولت بايد هماني باشد كه هست؛ زبان تهديد در مقابل تهديد.
گروه دوم اما گويي با عقبه‌اي كه از روحاني سراغ داشتند احتمالا انتظار نداشتند كه روحاني زبان به تهديد بگشايد. آنها احتمالا تصور مي‌كردند كه تهديد بستن تنگه هرمز آخرين رويارويي تريبوني روحاني-ترامپ است و احتمالا پيش‌بيني نمي‌كردند كه روحاني در مدت كوتاهي پس از اين تهديد بگويد «وقتي ما مي‌گوييم هنگامي كه نفت ايران صادر نشود، هيچ كس نمي‌تواند نفت صادر كند به دنبال بستن تنگه هرمز هستيم در صورتي كه راه‌هاي فراواني وجود دارد و بستن تنگه هرمز روش ساده آن است، اما بسياري تنگه‌هاي ديگر را براي اين كار در اختيار داريم.» اين گروه كه با توجه به عقبه روحاني و گفتمان صلح‌طلبانه و اتكا بر روش‌هاي ديپلماتيك و البته تجربه برجام انتظار نداشتند كه مواضعي اينگونه از روحاني بشنوند؛ آنها كه اغلب دلواپسان برجام هستند گرچه روحاني را به خاطر مواضعش تشويق مي‌كنند اما همچنان در خلال اين تشويق و شگفت‌زدگي يادآوري مي‌كنند كه مذاكره با 6 قدرت جهاني از جمله امريكا اشتباه تاريخي دولت دوازدهم بوده است. از سويي عده‌اي ديگر كه اغلب در ميان حاميان روحاني هستند نيز از دوگانگي استراتژي روحاني شگفت‌زده شده‌اند، مواضع او را نوعي گردش به راست مي‌دانند يا دست كم در تحليل بر اين دوگانگي تاكيد دارند.
صلح تريبون‌هاي داخلي
شايد از دست رفتن برجام و تغيير شرايط روابط خارجي ايران بحران‌آفرين بوده اما دست‌كم اين بحران باعث شد كه صلح تريبون‌هاي داخلي شكل بگيرد. درست از زماني كه روحاني در زبان و لحن سياست خارجي تجديد‌نظر كرد آرام آرام زبان و لحن حاميان گروهي از اصولگرايان رقيب و مخالف او هم نسبت به 5 سال و اندي گذشته تغيير كرد؛ تغييراتي كه پس از آخرين سخنراني روحاني مشهودتر شد.
رييس قوه قضاييه در جلسه مسوولان عالي قضايي تمام قد از سخنان رييس دولت دوازدهم حمايت كرد. او سخنان رييس‌جمهوري را قدرتمندانه و عزتمندانه توصيف كرد و گفت سخن رييس‌جمهوري سخن همه مردم و مجموعه نظام جمهوري اسلامي است و مردم و مسوولان، متحد و منسجم همانند كوه در برابر تهديدها ايستاده‌اند و از عزت خود دفاع خواهند كرد. امريكا نيز بداند كه هر حركت نامعقولش در قبال ايران، پاسخي را در پي خواهد داشت كه در تاريخ ماندگار شود. محسن رضايي، دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز كه سال 95 حتي دست به قلم شد و براي روحاني نامه نوشت تا به او يادآوري كند «دوگانه جنگ و ضد جنگِ جنابعالي، اگر شكل ديگري از همان قصه سرهنگ و حقوقدان باشد، بايد گفت كه اين‌بار، نه‌تنها كارساز نخواهد بود، بلكه زيان فراواني هم در پي خواهد داشت.» او ترجيح داد كه در صفحه توييتر خود ضمن يادآوري اينكه راه مهار ترامپ برخورد «انقلابي و قاطعانه» است مواضع اخير روحاني را قابل تقدير توصيف كند. او در توييت ديگري نوشت: «آقاي ترامپ به آقاي روحاني گفته است مراقب باش. شما كه بيش از 500 هزار نيرو زير تيغ ايران داريد و اينگونه ديوانه‌وار تهديد مي‌كنيد، بايد مراقب باشيد.»
غلامعلي حدادعادل هم روز گذشته توييت محسن رضايي با مضمون حمايت از مواضع دولت در قبال امريكا را بازنشر داد. البته برخي اصولگرايان نيز كه هميشه و از هر تريبوني براي حمله به سياست خارجي دولت روحاني حمله مي‌كردند راه ديگري پيش گرفتند. عليرضا زاكاني، دبيركل جمعيت رهپويان انقلاب اسلامي در توييتر خود اين‌بار بهتر ديد كه به جاي انتقاد از روحاني همپاي او به ترامپ حمله كند. او در واكنش به توييت اخير ترامپ نوشت: احمقي هم حدي دارد، امريكا و هم‌پيمانانش در سوريه و عراق مقابل اراده مقاومت غلطي نكردند حالا مردك كانون آن را تهديد مي‌كند.
استقبال بدون پرچم صلح
مهدي كوچك‌زاده، نماينده پيشين تهران همچنان ترجيح مي‌دهد كه از اصولگرايان مخالف روحاني باشد حتي حالا كه در مواضع مربوط به سياست خارجي اشتراك نظر وجود دارد. كوچك‌زاده با انتشار عكسي از حضور روحاني در همايش روساي نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران، سخنراني روحاني را «خطابه ديپلماتيك» توصيف كرد. سه جمله از سخنراني روحاني را انتخاب كرده اما آنچه در پست اينستاگرامي كوچك‌زاده بيش از همه به چشم مي‌خورد مصرعي دستكاري شده از شهريار بود: «آمدي؟ جانش به قربانت ولي حالا چرا؟!» كه با هشتگ سازش هزينه دارد و كدخدا منتشر كرد. در واقع كوچك‌زاده با اين مصرع كوتاه نشان داد كه موافق مواضع روحاني در قبال امريكا است اما همچنان بر مواضع قبلي خود پايبند و معتقد است كه مسيري كه روحاني و وزارت خارجه دولت او در 4 سال اول دولت طي كرده‌اند هزينه‌بردار و نادرست بوده است. او همچون باقي اصولگرايان پرچم صلح بالا نبرد اما از صحبت‌هاي روحاني استقبال كرد.
گردش به راست، دوگانگي استراتژي يا ايستادگي
«سياست رييس‌جمهور در مقابله با امريكا بسيار درست است.» اظهارنظر يكي از اعضاي كميسيون امنيت ملي مجلس است كه در توصيف سخنراني روز يكشنبه روحاني به ايسنا گفته است. محمدجواد جمالي، عضو فراكسيون مستقلين مجلس در قامت دفاع از عملكرد رييس‌جمهوري در مقابل امريكا برآمده و معتقد است كه ما در دوران برجام نرمش داشته و مذاكره و تعامل كرديم حتي از برخي از حقوق خود گذشته و به تعهدات‌مان پايبند بوديم و خويشتنداري هم كرديم اما اكنون با رييس‌جمهوري همچون ترامپ روبه‌رو هستيم كه اگر كوتاه بياييم او بيشتر جلو مي‌آيد و نتيجه گرفته است كه سياستي كه دولت در قبال امريكا دارد سياست درستي است. جليل رحيمي‌جهان‌آبادي، رييس كميته بين‌الملل كميسيون قضايي و حقوقي مجلس و عضو فراكسيون اميد نيز با جمالي همنظر است. او به ايسنا گفته ما در حال حاضر در مقابل فشار امريكايي‌ها قرار داريم و مواضع اخير رييس‌جمهور پاسخي قدرتمندانه به تهديدات امريكايي‌ها است. با اين حال همه حاميان دولت يا اصلاح‌طلبان با اين اظهارات موافق نيستند. برخي با صادق زيباكلام همنظر هستند كه روحاني سياستي دوگانه در پيش گرفته و چرخش به راست داشته است. او معتقد بود كه تهديدهاي روحاني احتمالا در راستاي استراتژي كلي روحاني در راستاي آينده سياسي است. اين گروه معتقدند كه روحاني با اين اظهارات تلاش مي‌كند در حوزه سياست خارجي بيش از پيش به رئوس حاكميت نزديك شود و در سال‌هاي پاياني دوره دوم زمان عبور از شعارهاي انتخاباتي در حوزه سياست خارجي و نزديك شدن به جرياني است كه چندان به تعامل با غرب روي خوش نشان نمي‌دهد و شرق را براي ارتباط ارجح مي‌داند. اينگونه تحليل‌ها ممكن است تغيير استراتژيك حمايت از روحاني را هم دستخوش تغييرات كند.
توجه رسانه‌هاي اصولگرا به سخنان روحاني
اغلب روزنامه‌هاي اصولگرا نيز جايي در صفحه يك خود براي سخنان روز يكشنبه روحاني اختصاص دادند. روزنامه جوان، از همان دست روزنامه‌هاي منتقد روحاني است كه در سرمقاله روز يكشنبه در مورد مواضع اخير رييس‌جمهوري نوشت. عبدالله گنجي، مدير مسوول جوان و نگارنده سرمقاله اين سوال را مطرح كرده كه سخنان روحاني در جمع سفرا را بنگريد. چه چيزي او را در هيبت يك انقلابي ظاهر كرد؟ و پاسخ داده كه «اين هيات حاكمه امريكاست كه چنين خدمتي را به ما مي‌كند، البته جمهوريخواهان هميشه با حماقت حركت كرده‌اند و ما از حماقت آنان بهره جسته‌ايم.»
روزنامه صبح نو، رسانه نزديك به قاليباف نيز در سرمقاله به همين موضوع پرداخته است. در اين سرمقاله كه با عنوان اتحاد تاكتيكي يا راهبردي منتشر شده رييس‌جمهور را به روحاني اول و دوم تقسيم كرده است و روحاني بعد از خروج امريكا از برجام را شبيه به روحاني قبل از رياست‌جمهوري و روحاني شوراي عالي امنيت ملي دانسته و چند فرضيه را براي اين تغيير مطرح كرده است. نگارنده معتقد است كه يا روحاني همراهي مقطعي و تاكتيكي با حاكميت دارد يا با تحليلي خوشبينانه رفتار سياسي ترامپ او را از معامله با امريكا نااميد كرده است. البته در بخش بعدي نويسنده سرمقاله تحليل كرده است كه با تعديل اين دو به فرضيه سومي مي‌رسيم كه بر اساس آن روحاني در تفكر و انديشه تغييري نكرده اما در زبان و بيان به سمت همكاري و تعامل با نظام پيش مي‌رود. اگر روزي قرار به مذاكره‌اي جديد و تازه باشد هم خود را از حاكميت جدا نمي‌كند و به سمت ساختن دو قطبي با نظام پيش نمي‌رود.
رييس قوه قضاييه سخنان رييس‌جمهوري را قدرتمندانه و عزتمندانه توصيف كرد و گفت سخن رييس‌جمهوري سخن همه مردم و مجموعه نظام جمهوري اسلامي است .
عليرضا زاكاني، دبيركل جمعيت رهپويان انقلاب اسلامي در توييتر خود بهتر ديد كه به جاي انتقاد از روحاني به ترامپ حمله كند. او نوشت: احمقي هم حدي دارد، امريكا و هم‌پيمانانش در سوريه و عراق مقابل اراده مقاومت غلطي نكردند حالا مردك كانون آن را تهديد مي‌كند.
مهدي كوچك‌زاده سخنراني روحاني را «خطابه ديپلماتيك» توصيف كرد و نوشت: «آمدي؟ جانش به قربانت ولي حالا چرا؟!»
عبدالله گنجي، مدير مسوول جوان با طرح اين پرسش كه چه چيزي او را در هيبت يك انقلابي ظاهر كرد؟ نوشت:«اين هيات حاكمه امريكاست كه چنين خدمتي به ما مي‌كند.»