گفت‌وگو و ضرورت گذار
محمد داوري
اين روزها در فضاي شهر تهران تابلوهاي تبليغاتي شهرداري با موضوع «گفت‌وگو» جلب‌توجه مي‌كند؛ موضوعي كه در ميان انواع تابلوهاي تجاري در نوع خود كم‌نظير و قابل تحسين است و مي‌شود گفت نشانه خوبي است از يك رويكرد مديريتي در سامانه تبليغاتي شهرداري تهران با محوريت ارتقاي فرهنگ مدني شهروندان. اين موضوع هر قدر مورد توجه قرار گيرد باز هم كم است چرا كه هر‌چه نداريم ريشه در همين موضوع دارد و اگر هم چيزي داريم باز بر مي‌گردد به همين موضوع، يعني «گفت‌وگو». در فرصتي كه پاي درس تعدادي از اساتيد و پژوهشگران پروژه «گذار دموكراتيك به جامعه دموكراتيك» يا همان دموكراتيزاسيون نشستيم، انگيزه‌اي شد تا چند كتاب مرتبط با اين مهم را بخوانيم لذا دريافتيم كه يكي از ريشه‌اي‌ترين دلايل توسعه‌نيافتگي ما ضعف گفت‌وگو در سطوح و ابعاد مختلف است؛ ضعفي كه هم دلايل تاريخي و فرهنگي داشته و هم ريشه در ناكارآمدي نظام تعليم و تربيت دارد.
هر قدر مطالعه و تامل و مباحثه مي‌كرديم بيشتر به اهميت و ضرورت گفت‌وگو پي مي‌برديم و وقتي هم تجربه كشورها و جوامع ديگر در اين زمينه را مطالعه مي‌كرديم، افسوس مي‌خورديم كه چرا اين همه فرهنگ منولوگي در جامعه و ذهن و روان ما ريشه‌دار است؟!
خلاصه اينكه آن دوره خوب و طلايي و آن كتاب‌هاي اثر بخش توانست ما را كمي به خودمان آورد و گفت‌وگو را از خودمان شروع كنيم و نخست با يگانگي شخصيتي در وجود خود و زمينه‌سازي و تمرين گفت‌وگو با خود براي گفت‌وگو با ديگري آماده شويم.
بعد اين آماده‌سازي گفتيم بايد گفت‌وگو را با نزديكان خود شروع كنيم و با اعضاي خانواده اين مهم را تمرين و تكرار كنيم و بعد هم با حلقه دوستان و همكاران و سپس در نهادهاي مدني و تشكل‌ها و احزاب تلاش كنيم تا سپهر عمومي را با گفت‌وگو پويا سازيم. اما نبايد فراموش كنيم كه هنوز راه درازي را در‌پيش داريم چرا كه براي ملتي با اين تجربه‌هاي تلخ و سخت استعماري و استبدادي و با اين همه مشكلات متعدد و چند‌جانبه، گفت‌وگو كردن خيلي سخت است اما از آب و آزادي هم براي زندگي ضروري‌تر است و اصلا خود اين آب و آزادي هم نيازمند گفت‌وگو است وگرنه جنگ بر سر آب و آزادي زندگي همه را تباه خواهد كرد. حال كه شهرداري تهران با تابلوهاي دعوت به گفت‌وگو و فرهنگ‌سازي براي اين ضرورت زندگي جمعي چهره شهر را رنگ متفاوتي داده است بياييد ما هم در هر‌جا هستيم و هر نقشي و مسووليتي بر عهده داريم اين مهم را مورد توجه قرار دهيم. فقط خواهش من اين است كه براي آن همايش و نمايش گذاشته نشود هر كس تصميم بگيرد از خودش و اطرافيانش آغاز كند و ترديدي نيست كه در اين زمينه آنهايي كه به ارتباط منولوگي عادت دارند بيش از همه در اولويت تغيير و تصميم هستند چرا كه تغييرات آنها هم محسوس‌تر خواهد بود و هم تاثيرگذاري بيشتري دارد و ارتباط دايره‌وار مهم‌ترين شرط گفت‌وگو است و لازم است كه سلسله مراتب‌ها و هرم‌هاي ضد گفت‌وگو جاي خود را به روابط برابر در گفت‌وگو بدهد در غير اين صورت راه به جايي نخواهيم برد و اگر كسي جاي خود و سخن خود را حق مطلق بداند ديگر گفت‌وگو معنا پيدا نمي‌كند. اميد است با فراگيري گفت‌وگو در سطوح و ابعاد مختلف گامي اساسي در جهت تحقق جامعه مدني و مشاركت‌محور و دموكراتيك برداشته شود.