وزير خارجه و فرمانده ستاد مشترك ارتش روسيه به اسراييل رفتند
ازسرگيري اجراي آتش بس جولان پس از نيم قرن
شهاب شهسواري
مسكو و تل‌آويو مذاكرات نهايي در مورد جزييات توافق در مورد آينده سوريه را آغاز كردند. روز گذشته بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در ابتداي جلسه هفتگي كابينه خود به خبرنگاران گفت كه روز دوشنبه با هياتي بلند پايه از دولت روسيه به رياست سرگئي لاوروف، وزير خارجه و والري گراسيمف، فرمانده ستاد مشترك ارتش روسيه، ديدار مي‌كند. سفر ناگهاني اين هيات بلندپايه روسي به تل‌آويو، نشان از نزديك شدن روسيه و اسراييل به يك توافق نهايي در مورد آينده سوريه و نقاط تماس سرزمين‌هاي اشغالي سوريه با خاك سرزمين اصلي دارد. وزارت خارجه روسيه روز دوشنبه با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرد «وزير امور خارجه براي رسيدگي به يك موضوع فوري سياسي و ديپلماتيك به سفر مي‌رود.» اين بيانيه به مقصد سفر لاوروف و جزييات ديدارهاي او اشاره نكرده‌بود. به گزارش خبرگزاري ايتارتاس روسيه، نتانياهو در مورد سفر هيات روسي به تل‌آويو، تاييد كرد كه اين ديدار براي مذاكره در مورد جزييات توافق در مورد آينده سوريه انجام شده است. وي تاكيد كرد كه اسراييل خواهان بازگشت شرايط در منطقه جولان اشغالي به شرايط توافق آتش‌بس 1974 ميان دمشق و تل‌آويو است كه نيم قرن پيش و پس از جنگ رمضان ميان دو كشور امضا شد. به گفته نتانياهو «هيات بلندپايه روسيه به درخواست پوتين در تماس تلفني كه طي روزهاي گذشته با او داشتم به تل‌آويو مي‌آيند. من در اين ديدار همان موضعي را كه در ديدارم با رييس‌جمهور پوتين در مسكو داشتم دنبال خواهم كرد، يعني اينكه اسراييل خواهان احترام به توافق 1974 با سوريه است، همان‌گونه كه اين توافق دهه‌ها قبل از آغاز جنگ داخلي سوريه هم مورد احترام بود، همزمان اسراييل به عمليات خود عليه ايجاد پايگاه‌هاي نظامي ايران و متحدانش در سوريه ادامه خواهد داد.»
پيشروي اسد به سمت جولان
طي هفته‌هاي گذشته مذاكرات فشرده‌اي ميان مسكو، واشنگتن و تل‌آويو در مورد وضعيت نقاط تماس ارتش اسراييل و ارتش سوريه، بعد از آزادي مناطق جنوب غربي سوريه از اشغال گروه‌هاي مخالف در حال انجام است. دولت مركزي سوريه، 7 سال بعد از آغاز جنگ داخلي در اين كشور، از يك ماه پيش پيشروي به سمت مرزهاي اردن و جولان اشغالي در جنوب غربي اين كشور را آغاز كرده است تا سه استان مهم سويدا، درعا و قنيطره را از تسلط گروه‌هاي معارض مسلح خارج كند. استان‌هاي درعا و سويدا در مرزهاي شمالي اردن قرار دارند و بر اساس توافق سه جانبه پيشين ميان اردن، امريكا و روسيه، مناطق كاهش تنش محسوب مي‌شدند، اما به نظر مي‌رسد كه روسيه قبل از آغاز عمليات ارتش سوريه چراغ سبز امريكا براي عدم مداخله به نفع گروه‌هاي معارض را گرفته است. همزمان بخش اعظم خاك استان قنيطره سوريه، از 51 سال پيش در اشغال رژيم صهيونيستي قرار دارد. اسراييل از پيش از آغاز عمليات ارتش سوريه ادعا مي‌كرد كه نيروهاي ايراني يا متحد ايران در اين منطقه، خطري براي امنيت اين رژيم در مناطق اشغالي محسوب مي‌شوند. با نزديك شدن نيروهاي ارتش سوريه در منطقه استان قنيطره به نقاط تماس در جولان اشغالي، طي روزهاي گذشته، مساله احتمال رويارويي تصادفي نيروهاي اسراييلي با ارتش سوريه قوت گرفته است. صبح دوشنبه سامانه‌هاي ضد موشك پاتريوت، موسوم به سامانه قلاب‌سنگ داود، در مناطق جولان اشغالي فعال شد و آژير خطر حمله موشكي در اين منطقه به صدا درآمد، ارتش اسراييل بعدا اعلام كرد كه اين آژيرها به دليل بروز درگيري خمپاره‌اي در نزديكي جولان اشغالي و در خاك سوريه روشن شده‌اند و حمله‌اي به مناطق تحت اشغال اسراييل انجام نشده است.
نتايج توافق هلسينكي
مذاكرات فشرده ميان مسكو و تل‌آويو براي پيشروي ارتش سوريه در مناطق جنوب غربي، دو هفته پيش با سفر بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل به مسكو، پيشرفت قابل ملاحظه‌اي داشت كه اثر آن را مي‌شد در پيشروي نيروهاي سوريه در منطقه قنيطره ملاحظه كرد. بر اساس گزارش رويترز، بنيامين نتانياهو در سفر خود به مسكو، به رييس‌جمهور روسيه قول داده است كه خطري از جانب رژيم صهيونيستي بشار اسد را تهديد نمي‌كند. وعده تل‌آويو براي بي‌طرفي در برابر دولت تحت حمايت مسكو در دمشق، به نوشته رويترز با اين شرط داده‌شده است كه نيروهاي ايراني يا متحدان ايران در مناطق نزديك به مناطق تحت اشغال اسراييل حضور نداشته‌باشند. به گزارش رويترز، نتانياهو در ديدار دو هفته پيش خود با پوتين گفته است در صورتي كه نيروهاي ايراني در منطقه حضور نداشته‌باشند، هيچ اقدامي عليه نيروهاي بشار اسد انجام نمي‌دهد. در پي ديدار بنيامين نتانياهو با ولاديمير پوتين در مسكو، يك مقام بلندپايه اسراييلي در گفت‌وگو به شرط پنهان ماندن نامش به رويترز گفت: «روس‌ها منفعت مستمري ماندن باثبات رژيم بشار اسد دارند و ما هم در بيرون رفتن ايراني‌ها. اين دو منفعت مي‌تواند با هم تلاقي كند يا هماهنگ شود. » اكنون به نظر مي‌رسد كه منافع مسكو و تل‌آويو بعد از مذاكرات ميان نتانياهو و پوتين از يك طرف و ديدار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا با پوتين، با هم تلاقي نكرده و هماهنگ شده‌اند.
پوتين، نتانياهو و ترامپ توافق كرده‌اند كه شرايط در منطقه جولان اشغالي بر مبناي توافق آتش‌بس 1974 كه چند ماه بعد از جنگ رمضان در ژنو امضا شد، ميان اسراييل و سوريه بازيابي شود. ولاديمير پوتين در نشست خبري مشترك با رييس‌جمهور امريكا پس از ديدار هلسينكي، تاكيد كرد: «شرايط در بلندي‌هاي جولان بايد به شرايط بعد از سال 1974 بازگردد؛ توافقي كه بر اساس آن كليه جزييات آتش‌بس ميان سوريه و اسراييل تعيين شده است. اين باعث مي‌شود كه آرامش به بلندي‌هاي جولان بازگردد و روابط سوريه و اسراييل بدون تنش باشد و همزمان امنيت دولت اسراييل هم تامين شود. » يك روز بعد از ديدار هفته گذشته ترامپ و پوتين در هلسينكي، رييس‌جمهور امريكا هم در جمع تعدادي از نمايندگان كنگره اين كشور خبر داد كه بر اساس توافق‌هاي صورت گرفته در اين ديدار قرار است مذاكرات سه‌جانبه ميان روسيه، امريكا و اسراييل آغاز شود.
رايزني در مورد جزييات اجراي آتش‌بس 1974
بر اساس گزارش خبرگزاري دولتي كان رژيم صهيونيستي، علاوه بر گفت‌وگوها ميان نهادهاي امنيتي اسراييل و روسيه، كارگروه‌هايي از سوي دو طرف در حال بررسي جزييات اجراي مجدد توافق 1974 در نقاط تماس سوريه و سرزمين‌هاي اشغالي هستند. بر اساس اين گزارش مسائلي مانند مناطق حائل، مناطق غيرمسلح و محل‌هاي استقرار نيروهاي ارتش اسراييل و سوريه، از جمله مسائلي هستند كه از سوي مسكو و تل‌آويو در حال بررسي هستند. كان به نقل از يك ديپلمات روس ادعا مي‌كند كه هم دولت دمشق و هم تل‌آويو پذيرفته‌اند كه شرايط توافق 1974 را رعايت كنند. به گفته اين ديپلمات روس، اصولا هيچ نيروي ايراني در مناطق جنوب غربي سوريه حضور ندارد، پيش از اين هم سفير پيشين ايران در اردن، مجتبي فردوسي پور در يك مصاحبه با رسانه‌هاي اردني تاكيد كرده‌بود كه ايران نقشي در عمليات آزادسازي استان‌هاي جنوب غربي سوريه بر عهده نگرفته و هيچ نيروي ايراني در اين مناطق حضور ندارد. آتش‌بس 1974 ميان اسراييل و سوريه، با پيگيري هنري كيسينجر، مشاور امنيت ملي وقت ايالات متحده امريكا و بعد از ماه‌هاي رايزني دو طرف در ژنو سوييس به نتيجه رسيد. اسراييل بعد از جنگ رمضان، كل استان قنيطره سوريه را اشغال كرده‌بود، بر اساس اين مذاكرت اسراييلي‌ها توافق كردند كه از شهر قنيطره، مركز اين استان عقب‌نشيني كنند، اما بلندي‌هاي مشرف بر اين منطقه را، مشهور به بلندي‌هاي جولان، در اختيار داشته‌باشند. اسراييل بلندي‌هاي جولان را ضميمه‌اي از مناطق اشغالي تحت تسلط خود مي‌داند، در شرايطي كه قطعنامه‌هاي سازمان ملل متحد اين منطقه را به عنوان بخشي از خاك سوريه تحت اشغال نيروي خارجي به رسميت شناخته‌اند.