اگر از نهادهاي سنتي مردمي مانند خيريه‌ها چشم پوشي كنيم، سمن‌ها يا همان NGOها در ايران تاريخ بلند بالايي ندارند. تحرك براي تاسيس سازمان‌هاي مردم نهاد در ايران از دولت اصلاحات بطور جدي با موافقت دولت همراه شد و رفته رفته تشكل‌هايي با موضوعات مختلف در ايران تاسيس شدند كه تا امروز با فراز و نشيب‌هاي مختلفي هم روبرو بوده‌اند. موانع ساختاري، بدفهمي درباره اهداف اين تشكل‌ها، ضعف ساختاري و مهارتي اعضا، نظارت‌هاي سليقه‌اي دستگاه‌هاي دولتي و... به فعاليت اين تشكل‌ها از جمله موانع فعاليت‌هاي سازمان‌هاي مردم نهاد است. با اين حال فعالاني بوده و هستند كه كوشش كرده‌اند چراغ اين تشكل‌ها را روشن نگه داشته و مردم را با خودشان همراه كنند.
يكي از تشكل‌هايي كه از سال 91 تاكنون در حوزه محيط‌زيست فعال است و توانسته در شهرهاي كنگان و عسلويه موثر باشد؛ انجمن نبض زمين است. «اسما نوراني» مدير اين انجمن اكنون دانشجوي دكتري مهندسي محيط‌زيست در دانشگاه بوشهر است. او علاوه بر انجمن نبض زمين، يك پيش‌دبستاني با رويكرد آموزش‌هاي زيست‌محيطي هم تاسيس كرده است. كودكان اهل كنگان در پيش دبستاني «سفيران طبيعت» حالا چند سالي است كه از طريق آموزش‌هاي غيرمستقيم با مفاهيم زيست‌محيطي آشنا مي‌شوند. اهميت اين آموزش‌ها زماني براي ما روشن مي‌شود كه بدانيم كنگان و عسلويه دو شهر در استان بوشهرند كه تعداد زيادي مجتمع صنعتي خصوصا در حوزه پتروشيمي در اين منطقه فعالند. عسلويه يكي از مناطق كشور است كه از نظر آلودگي زيست‌محيطي وضعيت بغرنجي دارد تا جايي كه عيسي كلانتري، رييس سازمان حفاظت محيط‌زيست در روزهاي گذشته اعلام كرده اگر قرار باشد استانداردهاي زيست‌محيطي رعايت شود بايد 80 درصد صنايع فعال در اين منطقه با شرايط فعلي تعطيل شوند. كار اجتماعي در چنين منطقه‌اي هم جسارت مي‌خواهد و هم صبوري. اسما نوراني از كوشش‌هايش براي ترويج فرهنگ زيست‌محيطي در كنگان و عسلويه و موانع پيش رويش
مي‌گويد.
چه زماني احساس كرديد بايد يك تشكل غيردولتي در حوزه محيط‌زيست «كنگان» و «عسلويه»
تاسيس كنيد؟
داستان شكل‌گيري انجمن نبض زمين از اين‌جا شكل گرفت كه در سال 91 «فلش» (نقطه اشتعال باز) يكي از پتروشيمي‌ها خيلي بد مي‌سوخت و آلودگي ايجاد مي‌كرد. من و چند نفر از كساني كه در دانشگاه محيط‌زيست تدريس مي‌كرديم تصميم گرفتيم انجمن علمي محيط‌زيست
تاسيس كنيم.
اولين كارمان اين بود كه رايزني كنيم تا آلودگي آن پتروشيمي رفع شود. اما بعد از مدتي در فضاي آن دانشگاه مشكلاتي پيش آمد كه باعث شد ما انجمن را به عنوان يك سازمان مردم نهاد به بيرون از فضاي دانشگاه
منتقل كنيم.
چه مشكلاتي براي شما پيش آمد؟
بعد از چند سال علاقه‌اي ندارم به آن جزييات اشاره‌اي كنم.
طبيعتا وقتي كارتان را شروع كرديد با مشكلاتي هم روبه‌رو بوديد. چگونه از پس موانع و مخالفت‌ها برآمديد؟
خيلي مشكل داشتيم. اوايل كارمان بود كه يك برنامه پاكسازي ساحل برگزار كرديم و يكي از مجري‌هاي شبكه اول سيما را براي برنامه پاكسازي ساحل دعوت كرديم. جمعيتي كه آمده بودند بيشتر مشغول تماشا بودند و كمتر كسي در پاكسازي مشاركت داشت. يا اولين روزهاي فعاليت رسمي انجمن نبض مصادف با روز زمين پاك بود شعار «من زمين را دوست دارم» را انتخاب كرده بوديم و لوگوي معروف آن را براي انجمن انتخاب كرديم. خيلي‌ها به اين شعارها و اين حرف‌ها مي‌خنديدند. مردم همكاري نمي‌كردند. خيلي سخت بود.
مثلا مي‌گفتند ما بايد زباله‌ها را جمع كنيم؟ اين وظيفه شهرداري است. اما حالا خيلي نگاه مردم فرق كرده است و همكاري شان خيلي بيشتر
شده است.
واكنش مسوولان محلي به فعاليت‌هاي‌تان چگونه بود؟ هيچ‌وقت اين مخالفت‌ها باعث نشد كه نااميد شويد؟
با شوراها و خيلي از مسوولان كه روبه‌رو مي‌شديم متوجه مي‌شديم كه چقدر نسبت به فعاليت‌هاي زيست‌محيطي نگاه منفي وجود دارد. بلا تشبيه گاهي فكر مي‌كردم مثلا پيامبران براي آنكه پيام الهي را به مردم برسانند در دوره خودشان چه دشواري‌هايي را پيش روي‌شان داشته‌اند. از خودم سوال مي‌كردم روش پيامبران و ائمه چگونه بوده كه موفق مي‌شدند و ما چگونه بايد پيام زيست‌محيطي‌مان را به مردم
منتقل كنيم.
مثلا بهترين مرجان‌ها را ما داشتيم اما متاسفانه كسي اصلا اين حرف‌ها را جدي نمي‌گرفت. اما به هر حال ما دو هدف را براي كارهاي مان در نظر گرفتيم اول بالا بردن آگاهي عمومي و فرهنگ محيط‌زيست با هدف شكل‌گيري مطالبه عمومي در اين حوزه و دوم هم آموزش‌هاي زيست‌محيطي براي كودكان.
در حوزه كودكان مشخصا چه كارهاي انجام داديد؟
سال 94 يك پيش دبستاني محيط‌زيستي به اسم «سفيران طبيعت» تاسيس كرديم. مبناي آموزش‌هاي مان هم انتقال مفاهيم به روش غيرمستقيم است. طراحي بازي‌هاي مفهومي درباره محيط‌زيست از جمله اين فعاليت‌ها بود.
چه شد كه به تاسيس پيش دبستاني رسيديد؟
چند سال پيش خواهرم موسسه زبان داشت و من در شيفت مخالف كلاس‌هاي آموزش زبان، من به مناسبت‌هاي زيست‌محيطي مختلف سعي مي‌كردم مباحث آموزشي محيط‌زيست را به زبان و روشي كه بچه‌ها علاقه‌مند باشند به آنها منتقل كنم. در كنگان كارگاه‌هاي آموزشي براي كودكان برگزار مي‌كرديم. وقتي علاقه و استقبال بچه‌ها را ديدم تصميم گرفتم يك پيش دبستاني با رويكرد آموزش زيست‌محيطي تاسيس كنم. اساسنامه‌اش را هم نوشتيم اما اداره محيط‌زيست اعلام كرد كه طبق قانون نمي‌تواند به مركز پيش‌دبستاني مجوز دهد. در نهايت با همكاري اداره كل محيط‌زيست بوشهر با آموزش و پرورش رايزني شد و در نهايت ما مجوز پيش دبستاني گرفتيم و قرار شد روي آموزش‌هاي حوزه محيط‌زيست
متمركز شويم.
چه آموزش‌هايي به كودكان ارايه مي‌شود؟
آموزش به صورت غيرمستقيم اتفاق مي‌افتد. يعني بيشتر مبتني بر بازي است. آموزش‌هايي درباره زيستگاه‌هاي دريايي و زندگي لاك پشت‌ها و مرجان‌ها و... از جمله اين آموزش‌هاست.
در انجمن نبض زمين و براي مخاطبان بزرگسال چه برنامه‌هايي
اجرا مي‌كنيد؟
چند سمينار برگزار كرديم تا نگاه مسوولان محلي نسبت به اهميت رعايت استانداردهاي زيست‌محيطي تغيير كند. كلاس‌هاي عكاسي طبيعت براي بزرگسالان برگزار كرده‌ايم. درباره اهميت پرندگان كار مي‌كنيم. چون ما با قاچاق پرندگان روبرو هستيم اين مشكل خصوصا در منطقه «نخل تقي»
وجود دارد.
به همين دليل دوره آموزشي پرنده‌نگري برگزار كرده‌ايم. با دانشگاه خليج فارس بوشهر در حال انجام مقدمات كنفرانس بين‌المللي انرژي و محيط‌زيست هستيم كه يك كنفرانس مهم بين‌المللي خواهد بود و قرار است آبان‌ماه امسال برگزار شود. سعي كرديم براي شكل دهي به افكار عمومي درباره اهميت فعاليت‌هاي زيست‌محيطي از ظرفيت‌هاي منطقه استفاده كنيم مثلا با همكاري سازمان منطقه ويژه انرژي پارس فعاليت‌هاي هنري با رويكرد محيط‌زيست برگزار كرده‌ايم.
شما گفتيد كه نگاه مردم فرقي كرده است. چه فرقي كرده و اين تفاوت حاصل
چيست؟
محيط‌زيست براي مردم مهم شده است. به نظر من اين تفاوت‌ها نتيجه افزايش آگاهي عمومي مردم است. حالا به برخي از اين تفاوت‌ها اشاره مي‌كنم. همان مردمي كه به ما مي‌خنديدند با ما تماس مي‌گيرند و براي شركت در برنامه‌هاي پاكسازي ساحل و ساير برنامه‌ها داوطلبانه اعلام آمادگي مي‌كنند. اينها نشان‌دهنده اين است كه شايد فعاليت‌هاي تشكل‌هايي مانند نبض زمين يا تشكل‌هاي ديگري مانند «باور زمين» كه آنها هم در كنگان فعاليت مي‌كنند تا حدودي روي تغيير فرهنگ عمومي موثر بوده است. الان مي‌بينيم حداقل مردم متوجه شده‌اند كه بايد دوستدار محيط‌زيست
باشند.
مخصوصا اين نگاه براي منطقه ما واجب است چون ما مناطق بكر و چشم‌اندازهاي بي‌نظيري داشتيم كه دو دستي تقديم صنعت كرديم. مردم شايد روزهاي اول با آْغوش باز از صنعت پذيرايي كردند اما الان متوجه شده‌اند كه صنعت به تنهايي قرار نيست تمام مشكلات را حل كند. محيط‌زيست هم مهم است. البته از نظر من در بحران زيست‌محيطي منطقه فقط صنايع مقصر نبوده‌اند. خود مردم هم اشتباهاتي داشته‌اند. شوراها هم با برخي از تصميم‌هاي‌شان دخيل بوده‌اند. مثلا وقتي تعداد لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي در آن منطقه كم مي‌شود تقصير صنعت كه نيست. خب اين لاك‌پشت‌ها گاهي در تورهاي نامرئي صيادها گير مي‌كنند. بايد آگاهي عمومي درباره اهميت تنوع زيستي منطقه و محيط‌زيست دريايي افزايش
پيدا كند.
روشن است كه منطقه شما از آلودگي‌هاي و فعاليت‌هاي مخرب در بخش‌هاي مختلف آسيب ديده است. رويكرد شما از اين به بعد چه خواهد بود. اساسا انتظار شما از رويكرد ساختار دولتي نسبت به فعاليت‌هاي تان چيست؟
تمركز ما فعلا روي كودكان است. آنها وقتي آگاه شوند در واقع يك نسل آگاه شده است. اما نكته اصلي اين است كه بايد زمينه فعاليت‌هاي تشكل‌هاي غيردولتي در شهرستان‌ها بيشتر فراهم شود. نبايد خيال كنيم كه مثلا يك تشكل شهرستاني مانند يك تشكل تهراني مي‌تواند فعاليت كند. به نظر من بايد از فعاليت‌هاي تشكل‌ها خصوصا در مناطقي مانند شهر ما كه با تهديدهاي مختلف روبه روست حمايت جدي شود. البته همين حالا هم مديراني هستند كه حمايت مي‌كنند. اما اين حمايت‌ها بايد به صورت رويه ثابت و همه‌گير تبديل شود. در اين صورت مي‌شود خيلي به آينده اميدوارتر شد. اما ما به هر حال آموزش كودكان را دنبال مي‌كنيم. رسانه‌ها هم بايد بيشتر به فعاليت‌هاي زيست‌محيطي در شهرستان‌ها توجه كنند. اين توجه باعث مي‌شود تشكل‌ها با انگيزه بيشتري فعاليت كنند.
اولين روزهاي فعاليت رسمي انجمن نبض مصادف با روز زمين پاك بود شعار «من زمين را دوست دارم» را انتخاب كرده بوديم و لوگوي معروف آن را براي انجمن انتخاب كرديم. خيلي‌ها به اين شعارها و اين حرف‌ها مي‌خنديدند. مردم همكاري نمي‌كردند. خيلي سخت بود.
الان محيط‌زيست براي مردم مهم شده است. به نظر من اين تفاوت‌ها نتيجه افزايش آگاهي عمومي مردم است.
تمركز ما فعلا روي كودكان است. آنها وقتي آگاه شوند در واقع يك نسل آگاه شده است. اما نكته اصلي اين است كه بايد زمينه فعاليت‌هاي تشكل‌هاي غيردولتي در شهرستان‌ها بيشتر فراهم شود. نبايد خيال كنيم كه مثلا يك تشكل شهرستاني مانند يك تشكل تهراني مي‌تواند فعاليت كند.
با دانشگاه خليج فارس بوشهر در حال انجام مقدمات كنفرانس بين‌المللي انرژي و محيط‌زيست هستيم كه يك كنفرانس مهم بين‌المللي خواهد بود و قرار است آبان‌ماه امسال برگزار شود.