عليرضا كيانپور
مسعود كرباسيان، وزير امور اقتصادي و دارايي دولت حسن روحاني ديگر نه وزير امور اقتصادي و دارايي است و نه عضوي از دولت حسن روحاني. مجلس ديروز بعد از يك جلسه استيضاحِ چندساعته كه به نطق 14 نفر از نمايندگان موافق استيضاح، 2 نماينده مخالف استيضاح و پاسخ مفصل خود كرباسيان به سوالات استيضاح‌كنندگان اختصاص داشت، درنهايت تصميم به بركناري اين وزير دولت دوازدهم گرفت تا در فاصله كمتر از 20 روز، حالا دومين عضو تيم اقتصادي دولت نيز خانه‌نشين شود.
نمايندگاني كه 17 مردادماه امسال، آخرين راي‌اعتمادشان به علي ربيعي را كه 22 اسفندماه 96 و درجريان استيضاح نخست اين عضو كابينه در دولت دوازدهم به او اعطا كرده بودند، از وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي گرفتند، روز گذشته نيز با ۱۳۷ راي موافق، ۱۲۱ راي مخالف و ۲ راي ممتنع از مجموع ۲۶۰ نماينده حاضر در صحن از اعطاي راي‌اعتماد مجدد به مسعود كرباسيان خودداري كرده و حكم به بركناري وزير امور اقتصادي و دارايي دولت دادند.
22 اسفندماه سال گذشته، وقتي ربيعي براي نخستين‌بار در اين دولت استيضاح شد، با منتقداني جدي همچون غلامرضا تاجگردون رييس اصلاح‌طلب كميسيون برنامه و بودجه مجلس و محمدرضا پورابراهيمي رييس اصولگراي كميسيون اقتصادي مجلس روبه‌رو بود. آن روز، تاجگردون در نطقش به چند استيضاح مهم تاريخ اشاره كرد و از استيضاح عبدالله نوري، ناطق نوري، عطاءالله مهاجراني و رضا فرجي دانا نام برده بود. غافل از آنكه همان جلسه استيضاح ربيعي به‌واقع يكي از تاريخي‌ترين استيضاح‌هاي سال‌هاي اخير خواهد شد. چندماه بعد نيز وقتي ربيعي در نشست علني روز 17 مردادماه 97 استيضاح و درنهايت بركنار شد، مجلس شاهد يكي از آن استيضاح‌هاي تاريخي بود. هرچند كه اين‌بار تاجگردون اصلا در جلسه حضور نداشت و غايب بود. ديروز اما اوضاع متفاوت بود. جلسه استيضاح كرباسيان هم با جلسه استيضاح نخست ربيعي و هم با دومين استيضاح او متفاوت بود. اين‌بار البته تاجگردون نه غيبت كرد و نه حرفي زد كه بخواهد نسبت به حال و اوضاع جلسه توام با آگاهي باشد يا ناآگاهي. آنچه جلسه ديروز را با جلسات استيضاح ربيعي متفاوت مي‌كرد، اين بود كه برخلاف آن جلسات كه بيش از متنِ موضوعات، حواشي در صدر توجه قرار گرفتند و در نهايت كار به آن‌جا رسيد كه محمدرضا تابش و معصومه آقاپور اصلاح‌طلب آن را «استيضاح سه قوه» خواندند و حميدرضا حاجي‌بابايي اصولگرا به آن «روز سياه مجلس» لقب داد، اين‌بار بحث‌ها عمدتا تخصصي بود و نگاه‌ها كارشناسي. يكي از رشد اقتصاد مي‌گفت كه حال و روز بد اين شاخص اقتصادي و ديگري از كنترل تورم، آن دستاورد مهم دولت اول روحاني كه حالا در مدت صدارت كرباسيان در وزارت اقتصاد به باد رفته است.
يك مجلس و دو عزيزي!
استيضاح كرباسيان البته آنقدرها هم بي‌حاشيه نبود. حداقل حمله ديرهنگام عبدالرضا عزيزي نماينده شيروان و عضو فراكسيون مستقلين ولايي به مهرداد لاهوتي سخنگوي اين فراكسيون و تصاوير اين صحنه عجيب در صحن، تا مدت‌ها در يادها خواهد ماند. اما واقعيت آن است كه اين حمله بي‌دليل و ناموجه نيز همان، به‌قدري ديرهنگام بود كه نتوانست يخ جلسه را آب كند. ماجراي اين هجوم را البته احتمالا به مدد سرعت انتشار اخبار در فضاي مجازي به‌خوبي مي‌دانيد اما براي آنكه ما ناگفته‌اي نگذاشته باشيم، يك بار هم از زبان ما بشنويد.
ديروز وقتي مهرداد لاهوتي به عنوان موافق يكي مانده به آخرِ استيضاح كرباسيان مشغول ايراد نطقش بود، محمد عزيزي نماينده ابهر هم مشغول گفت‌وگوي خصوصي خود بود با مسعود كرباسيان. درنتيجه لاهوتي از او خواست تا كنار برود و اجازه دهد وزير به صحبت‌هايش گوش فرادهد. ناگهان اما عبدالرضا عزيزي از آن سوي صحن اين درخواست نسبتا مودبانه را به خود گرفت و معلوم نشد، براي چه، برآشفت.
خلاصه آنكه عزيزي برآشفت و هرچه نمايندگان و علي لاريجاني رييس مجلس سعي كردند به او توضيح دهند كه بنده خدا، لاهوتي منظوري نداشته، حرف بدي هم كه نزده، سوي كلامش هم با عزيزيِ ديگري بوده، گوش اين عزيزي برآشفته، بدهكار نبود كه نبود و هر لحظه هم بر ميزان آشفتگي و برآشفتگي‌اش افزوده مي‌شد. درنهايت عزيزي آشفته آنقدر برآشفت كه حتي وساطتِ وكيلي هم كارگر نيفتاد و عزيزي به طرفه‌العيني «چو چپ راست كرد و خم آورد راست، خروش از خم چرخ چاچي بخاست» و خلاصه كه مجلس بحث، كم مانده بود تبديل شود به مجلس رزم كه باقي نمايندگان از اين سو و آن سو رسيدند و ماجرا ختم به خير شد تا باز هم يخ جلسه آب نشود.
خودروي 350 ميليوني دختر يك «آقا»
به‌جز اين حاشيه، البته يكي دو مورد ديگر هم كمي فضاي صحن را به يك جلسه استيضاح واقعي نزديك كرد اما هيچ‌كدام آن‌چنان كه بايد موثر نبود؛ نه نطق مسعود پزشكيان نايب‌رييس نخست مجلس كه اين‌بار هم همچون استيضاح ربيعي درحمايت از وزير روحاني به نطق ايستاد و اين‌بار هم از وحدت و لزوم حل ريشه‌اي مشكلات سخن گفت، نه نطق هدايت‌الله خادمي نماينده اصولگراي ايذه و باغملك در ساعت نخست جلسه استيضاح كه كدهايي از چند فقره تخلف و فساد اقتصادي در وزارت اقتصاد داد و مدعي شد كه كرباسيان به «آقاي مسوولي» براي خريد يك دستگاه خودروي حدودا 350 ميليون توماني، نزديك به 100 ميليون تخفيف داده و 200 ميليون تومان باقي مانده را نيز با وام 4 درصد محاسبه كرده تا اين خودرو به نام دختر آن آقاي نزديك به كرباسيان سند بخورد. نه اينها و نه حتي درگيري لفظي پزشكيان و جواد كريمي‌قدوسي پس از اتمام نطق آقاي نايب‌رييس مجلس، هيچ‌كدام نتوانست جلسه استيضاح را گرم كند.
اتهام كريمي‌قدوسي عليه پزشكيان
ماجراي اين آخري از آن قرار بود كه وقتي پزشكيان پس از آخرين جملاتش در دفاع از كرباسيان، جايگاه ناطقان را ترك كرد، با استقبال جمعي از نمايندگان روبه‌رو شد و لابه‌لاي انبوه نمايندگاني كه به او «خداقوت» مي‌گفتند، كريمي قدوسي نيز حاضر شد اما برخلاف سايرين عليه او تاخت. كريمي‌قدوسي پس از اتمام جلسه درباره آنچه به نايب‌رييس نخست مجلس گفته، به «اعتماد» توضيح داد و گفت: «به او گفتم شما نبايد از خودتان صحبت كنيد. بايد از وزير دفاع مي‌كرديد» كنايه‌اي به چند جمله نخست پزشكيان كه با اشاره به تهمت‌هايي كه از سوي محمدرضا پورابراهيمي نماينده اصولگراي كرمان در جلسه استيضاح ربيعي به او زده شده بود، توضيح داد كه در زندگي‌اش چه كرده و چه‌ها نكرده! اينكه به عنوان يك پزشك متخصص هرگز از هيچ بيماري، ريالي حق‌الزحمه نگرفته و زندگي‌اش شفاف است و نيز اينكه حتي خود پورابراهيمي هم پس از آن جلسه از گفته‌هايش پشيمان شده. توضيحاتي شفاف كه البته گويا به مذاق كريمي‌قدوسي خوش نيامده بود.
باز هم استيضاح؛ باز هم فتنه!
اين البته همه آنچه كريمي قدوسي به زبان پرخاش، خطاب به پزشكيان گفته بود، نبود. كريمي‌قدوسي در ادامه توضيحاتش درباره درگيري مختصر لفظي‌اش با پزشكيان در جريان جلسه استيضاح ديروز گفت: «پزشكيان كه اين‌طور دم از وحدت مي‌زند، فراموش كرده در مجلس هشتم، خود راس فتنه بود!» اتهامي ديگر عليه پزشكيان ازسوي نماينده عضو جبهه پايداري مشهد كه كمتر سياستمداري ايراني و به‌خصوص كمتر اصلاح‌طلبي است كه طعم اتهامات او را نچشيده باشد.
... و بالاخره استيضاح
اينها البته همچون آن حمله عجيب غريب عبدالرضا عزيزي، براي لحظاتي شور و حال يك جلسه استيضاح را در صحن ايجاد كرد اما هرگز نتوانست جلسه استيضاح كرباسيان را به يك جلسه استيضاح تاريخي نزديك كند. با اين همه اما آنچه در لحظات پاياني جلسه استيضاح ديروز رقم خورد، بالاخره يخ جلسه را آب كرد. آن‌گاه كه الياس حضرتي آخرين ناطق موافق استيضاح پشت تريبون رفت و طوري نطق كرد كه براي دقايقي به جز صداي سكوت نمايندگان و پژواك فريادهاي اين نماينده اصلاح‌طلب و البته صداي كوبيدن مشت‌هاي گره‌كرده‌اش بر سكوي ناطقان، صدايي در صحن به گوش نرسد.
منچستر- بايرن99 يا ايران- مراكش2018
اين همه در وصف اين جلسه استيضاح گفتيم اما شايد مقايسه اين جلسه با يك بازي فوتبال تاريخي بيش از تمام اين توضيحات و توصيفات حق مطلب را ادا كند. اگر قرار باشد در عالم فوتبال به‌دنبال مشابهي براي استيضاح كرباسيان بگرديم، احتمالا بهترين نمونه، همان بازي معروف منچستريونايتد انگليس و بايرن مونيخ آلمان در فينال جام باشگاه‌هاي اروپاي 1999 است. زماني كه ازقضا علي دايي خودمان هم لباس بايرني‌ها را به تن مي‌كرد و تنها در 2 دقيقه حضورش در بازي، ورق چنان عليه ژرمن‌ها برگشت كه شياطين سرخ قهرمان اروپا شدند.
اصلا حالا كه ناچاريم اينقدر از سياست دور شده و براي توصيف حال و هواي جلسه استيضاح كرباسيان دست به دامان عالم فوتبال شويم، بگذاريد لااقل در محور زمان اينقدر دور نرويم. همين جام جهاني اخير را كه يادتان است. استيضاح كرباسيان در ميان بازي‌هاي پرشور و پرهيجان آن جام، بيشتر از همه شبيه بود به بازي خودمان با مراكش. بازي نسبتا سردي كه بيش از 90 دقيقه بدون آنكه با اتفاق خاصي همراه باشد، ادامه يافت و درنهايت، ناگهان گل به خودي بازيكن مراكش ورق را برگرداند. استيضاح كرباسيان هم از برخي جوانب شبيه به آن بازي تاريخي بود. استيضاحي بي‌حاشيه، كند و به معناي واقعي كلمه، يخ، تا زماني كه آخرين ناطق پشت تريبون رفت و در موافقت با استيضاح وزير اقتصاد داد سخن داد. آن‌جا كه حضرتي تعارفات سياسي را كنار گذاشت و گفت اگر قرار به استيضاح باشد، نه كرباسيان يا ساير وزراي تيم اقتصادي دولت، بلكه بايد شخص رييس‌جمهور استيضاح شود اما چه كنيم كه دست‌مان جز به اين وزير به جاي ديگري نمي‌رسد. حضرتي تاكيد كرد كه كرباسيان، وزير امور اقتصادي و دارايي دولت سخنگو و رهبر تيم اقتصادي دولت است و اگر امروز مردم اين‌چنين با مشكلات اقتصادي دست به گريبانند، لابد كرباسيان كارش را آن‌چنان كه بايد و شايد انجام نداده است.
بركناري در وقت اضافه
آنچه پس از اين نطق دقيقه 90، رقم خورد چندان دور از انتظار نبود. كرباسيان كه پيش‌تر گفته بود دفاعياتش را انجام داده و حرف ديگري ندارد، بار ديگر پشت تريبون رفت و چند مرتبه از مردم عذرخواهي كرد. بعد به دستور رييس مجلس گلدان‌ها در صحن چرخيدند و راي‌ها و گلدان‌هاي راي جمع شدند، سپس آرا شمارش شد و نتيجه همان بود كه از دقيقه 90 به بعد، انتظار مي‌رفت. كرباسيان ديگر نه وزير امور اقتصادي و دارايي بود، نه عضوي از دولت حسن روحاني!
الياس حضرتي از فراكسيون اميد استعفا داد
الياس حضرتي، نماينده تهران و عضو فراكسيون اميد مجلس كه قصد داشت در موافقت با استيضاح وزير اقتصاد صحبت كند با توجه به راي اكثريت فراكسيون اميد در مخالفت با استيضاح به دليل آنكه قصد نداشت خلاف تشكيلات عمل كند از اين فراكسيون استعفا داد.
الياس حضرتي در دفاع از استيضاح:
بايد روحاني استيضاح مي‌شد اما دست‌مان به وزير اقتصاد رسيد
الياس حضرتي، نماينده تهران در مجلس شوراي اسلامي: امروز روز سختي براي مجلس است زيرا بايد تصميم بزرگي بگيرد. براي خود من هم روز سختي است. سخت‌ترين تصميم امروز بود كه اولا استيضاح وزير را امضا كردم كه حدود 30 سال است با هم دوست هستيم. استيضاح يك رفيق براي من سخت بود. علاوه بر اين به خاطر قدرت و لابي قوي وزير كه بايد به جاي ظريف او را معرفي كنيم، از داخل و خارج مجلس به من رجوع كردند و از من خواهش كردند كه امضايت را پس بگير. پاسخ منفي به آنها هم براي من سخت بود. بعضي‌ها به من گفتند اگر امضايت را پس نگيري تا ابد رابطه دوستي‌شان را با من قطع خواهند كرد.
موضوع استيضاح و برنامه اقتصادي دولت به گونه‌اي چرخيده كه امروز ما با مردم مواجهيم، با مردم اقشار پايين كه نابود شدند و پوست‌شان كنده شد و از بين رفتند. من براي اينكه در جريان مشكلات مردم قرار بگيرم با 250 نفر از مردم ديدار كردم كه همه نالان و گريان بودند و من جوابي براي‌شان نداشتم.
تورم اين ملت را بيچاره كرده است. من نمي‌توانم مشكلات مردم را فداي رفاقت 30 ساله كنم. بسياري از همكارانم به من گفتند لااقل صحبت نكن. ما وظايف‌مان را در قبال دولت روحاني در سال 92 انجام داديم و در يك رقابت ناعادلانه و فشرده وي را در پست رياست‌جمهوري نشانديم. در سال 94 ملت مجلسي را انتخاب كردند كه مجلس معتدلي است و افسارش مثل مجلس قبل در دست تندروها نيست. روحاني در دوره اول خوب عمل كرد. موضوع برجام و ارتباط با كشورهاي اروپايي و آفريقايي برقرار شد و فضا براي فعاليت اقتصادي در مسير درست قرار گرفت. در سال 96، مردم با او اتمام حجت كردند و راي بالاتري به او دادند با اين انتظار كه مشكلات اقتصادي مردم را بيشتر مورد توجه قرار بدهند اما روحاني نتوانست به اين مشكلات توجه كند. روحاني لحظه به لحظه عقب نشست و يأس بر اين ملت نشست. بياييد به دور از نگاه حزبي و جناحي به عملكرد دولت نگاه كنيم. من از كرباسيان پرسيدم كه مي‌دانيد ميانگين تورم در دنيا چقدر است؟ 1.7درصد. در افغانستان 4درصد است. آيا تورم 19درصد براي كشور افتخار است؟ تورمي كه پيش‌بيني مي‌شود 40درصد بشود؟ كي بايد ستاد فرماندهي جنگ تشكيل شود؟ آنهايي كه فقير بودند بدبخت شدند. ما نمي‌توانيم نسبت به مردم بي‌اعتنا باشيم. وزير اقتصاد يعني معمار اقتصاد اين كشور. خيلي از كشورها وزير اقتصادشان معمار وضعيت اقتصادي كشور بود. ملت احساس بي‌پناهي مي‌كنند، مي‌روند مسكن و ارز و طلا مي‌خرند نمي‌دانند بايد چه كنند. دولت كدام ستاد جنگي را تشكيل داد در مقابل اقدامات امريكا؟ مردم از كجا ببينند كه شما داريد جدي كار مي‌كنيد؟ ما بدبخت سوءتدبيرها هستيم. نيمه آبان تحريم‌ها شروع مي‌شود و هنوز كاري نشده و ما داريم مي‌لرزيم. در رفتار دولتمردان ما و قوه قضاييه آمادگي براي جنگ تمام عيار ديده نمي‌شود. حقش اين بود كه رييس‌جمهور و جهانگيري و نيلي و نهاونديان و نوبخت و سيف استيضاح مي‌شدند، اما ما فقط دست‌مان به وزير اقتصاد رسيد.