ادلب و مصلحت‌انديشي
داوود هرميداس باوند
روز گذشته نشست سران سه كشور ايران، تركيه و روسيه در تهران برگزار شد كه اصلي‌ترين موضوع آن مربوط به شرايط در ادلب سوريه بود. در حال حاضر تركيه در خصوص ادلب منافعي دارد و مخالف حمله به اين منطقه است، چرا كه اكثر افراد و گروه‌هايي كه در اين منطقه حضور دارند، مورد حمايت تركيه هستند. از همين رو ايران و روسيه در تلاش هستند تا به نحوي در اين جريان با تركيه به توافق برسند تا اجازه داده نشود تلفات غيرنظامي زيادي در اين كشور برجاي بماند.
اما نكته ديگر اين است كه روسها در صحنه سوريه در تلاش هستند تا به نحوي امريكا و اسراييل را راضي نگه دارند، بنابراين هرگونه اقدام و عملياتي صورت مي‌گيرد تا ملاحظات و نظرات ايالات متحده و اسراييل نيز از سوي روسيه مورد توجه قرار گيرد.
اما در اين نشست تركيه اصرار فراواني داشت تا در روزهايي كه عمليات هوايي و زميني براي آزادسازي ادلب آغاز شده است، يك آتش‌بس در اين منطقه برقرار شود. اما در طرف مقابل روسيه نيز مخالف آن بود و در نهايت طرفين به اين جمع‌بندي رسيدند كه از گروه‌هاي تروريستي در اين منطقه بخواهند اسلحه‌هاي خود را زمين بگذارند. اما واقعيت آن است كه اين شيوه در گذشته نيز عملياتي و در اكثر مناطق نيز موفق بود. ولي ادلب ديگر آخرين پايگاه مخالفان است. از همين رو تركيه نيز كه عنوان مي‌كند تا آتش‌بس در اين منطقه صورت گيرد، در تلاش است اين اتفاق تبديل به فرصتي شود تا بتوانند با تروريست‌ها و گروه‌هاي شورشي كه در منطقه حضور دارند وارد مذاكره شوند تا از منطقه خارج يا خلع سلاح شوند. اين نيروهاي مخالف و تروريست‌ها در گذشته مدعي بودند كه قصد دارند در برابر حملات ارتش سوريه ايستادگي و مقاومت كنند. اما شرايطي كه در مناطق ديگر سوريه از جمله در جنوب غرب سوريه رخ داد، آنها به اين جمع‌بندي رسيده‌اند كه شانس زيادي براي مقاومت نخواهند داشت. اكنون نيز چاره‌اي جز پذيرش شكست يا تسليم شدن براي آنها باقي نمانده. از طرفي ديگر اگر دولت سوريه بخواهد بر سراسر كشور كنترل داشته باشد، نيازمند آن است كه ادلب را از دست شورشيان و تروريست‌ها آزاد كند. از همين رو اقدام و عمليات نظامي در اين منطقه اجتناب‌ناپذير است، اما در حال حاضر اين نگراني وجود دارد كه در اين منطقه درگيري‌ها منجر به يك تلفات غير نظامي سنگين شود، زيرا برخي افراد به عنوان آواره به اين منطقه نقل مكان كردند و جمعيت متراكمي در ادلب حضور دارد. از همين رو هم‌اكنون علاوه بر نظامي‌ها و تروريست‌ها، افراد غير نظامي در معرض خطر قرار دارند. ولي از نظر اينكه كشته‌ها و تلفات كاهش يابد، سياست و عقلانيت حكم مي‌كند تا به اين افراد فرصتي داده شود كه منطقه را ترك كنند يا اينكه تسليم شوند و اسلحه‌هاي خود را تحويل دهند. اما نكته اينجاست كه ادلب آخرين نقطه حضور تروريست‌ها و شورشيان مخالف دولت محسوب مي‌شود از همين رو تنها دو گزينه وجود دارد كه اين افراد يا تسليم شوند يا اينكه به تركيه فرار كنند. اما چنين اقدامات و اتفاقاتي بايد در چارچوب يك توافق صورت گيرد. دولت سوريه و متحدان آن قصد دارند به جنگ پس از 7 سال پايان دهند و چاره‌اي جز عمليات نظامي وجود ندارد و با توجه به اينكه اكثر مناطق آزاد شده و برخي شورشيان اسلحه‌هاي خود را زمين گذاشتند، از همين رو در حال حاضر با توجه به حضور غيرنظاميان در اين منطقه مصلحت آن است كه يك توافق صورت گيرد تا تروريست‌ها و شورشيان منطقه را ترك كنند. در چنين شرايطي نماينده سازمان ملل به عنوان يك فرد بي‌طرف مي‌تواند با طرفين مذاكره كند و به راه‌حلي مناسب دست پيدا كند، زيرا سخت به نظر مي‌رسد كه دو طرف درگيري با يكديگر در مذاكره رودررو قرار گيرند، اما نماينده سازمان ملل گزينه مناسبي است كه وارد ميانجيگري بي‌طرفانه در اين زمينه شود تا مخالفان نيز راضي شوند منطقه را ترك كنند يا تسليم ارتش سوريه شوند.
نكته ديگري كه در خصوص اين نشست وجود دارد بحث شرق و شمال شرق سوريه است كه در اختيار نيروهاي دموكراتيك سوريه كه هم‌پيمان ايالات متحده هستند، قرار دارد و تركيه نيز اين منطقه را نقطه حياتي براي خود مي‌داند كه از جانب كردهاي سوريه تهديد مي‌شود. از همين رو در اين نشست تركيه اصرار داشت تا به نوعي به اين مساله نيز توجه شود. واقعيت آن است اخيرا مواضعي كه اردوغان اتخاذ مي‌كند بيشتر لجوجانه است، ولي روسها در تلاش هستند كه در اين زمينه نيز به يك توافق برسند. از طرفي هرچند امريكايي‌ها در منطقه شرق حضور دارند و كنترل منطقه در اختيار نيروهاي مورد حمايت امريكا قرار دارد، اما تعصب زيادي روي اين موضوع وجود ندارد و به نحوي دنبال آن هستند كه اين موضوع به سمت حل شدن پيش برود. اما تركيه چندان علاقه‌اي به حضور كردها در مناطق هم‌مرز با كشور خود ندارد، بنابراين انعطاف كمتري در اين زمينه نشان مي‌دهد و تنها به اعتبار امريكايي‌ها اجازه فعاليت به كردها در شرق سوريه را دادند تا داعش را شكست دهند. بنابراين براي امريكايي‌ها ساده نيست در اين زمينه تسليم نظرات تركيه شوند.
در پايان بايد به اين نكته اشاره كرد كه پيش‌تر برخي دولت‌ها از تروريست‌ها و شورشيان مسلح عليه دولت سوريه حمايت مي‌كردند. اما اكنون همه دولت‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه موجوديت دولت اسد را به رسميت بشناسند و اكنون فرآيند برگزاري انتخابات آزاد براي همه مهم‌تر از آن شده است كه چه كسي در راس قدرت قرار گيرد. در حال حاضر همه كشورهايي كه پيش‌تر مخالف بشار اسد بودند به اين نتيجه رسيده‌اند كه مصلحت و منافع سوريه در اين است كه حل بحران با حضور اسد صورت خواهد گرفت و بنابراين نسبت به بشار اسد تغيير موضع دادند و معتقدند كه در هرگونه مذاكره‌اي بايد همراه با دولت بشار اسد باشند. اكنون هم براي اينكه پس از 7 سال اين جنگ خانمان‌سوز پايان يابد، به نظر مي‌رسد همه طرف‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه از اين مقطع خارج شوند تا پس از آن دولت ائتلافي و پارلماني شكل بگيرد و انتخابات آزاد در اين كشور برگزار شود... ولي تا زماني كه انتخابات آزاد برگزار نشود، به نظر نمي‌رسد فرد يا گروه ديگري بتواند در اين دوره كمكي به حل بحران كند و اين نوع اقدامات ممكن است بحران سوريه را پيچيده‌تر كند.