ماراتن سينماي ايران براي معرفي نماينده‌اي شايسته به رقابت اسكار كه نود و يكمين دوره آن اسفند برگزار مي‌شود، شهريور را تبديل به عرصه‌اي داغ براي سويه داخلي اين رقابت و تب و تاب فيلمسازان براي ارزيابي آثارشان براي حضور در اين رقابت جهاني كرده است. امسال هم هياتي متشكل از سينماگراني متخصص در رشته‌هاي مختلف در بنياد سينمايي فارابي گردهم جمع شدند و از ميان فيلم‌هايي كه شرايط اوليه براي معرفي به آكادمي اسكار را دارا بودند، به سه گزينه «بدون تاريخ، بدون امضا» وحيد جليلوند، «شماره17 سهيلا» محمود غفاري و «تنگه ابوقريب» بهرام توكلي و نهايتا فيلم جليلوند رسيدند. فيلم‌هايي كه بايد شرط اكران حداقل يك هفته‌اي در كشوري كه از سوي آن معرفي شده را در محدوده زماني اعلام شده، دارا بوده و در عين حال واجد امتيازهاي مكمل همچون حضور موفق در جشنواره‌هاي جهاني، پخش‌كننده بين‌المللي معتبر و قدرتمند و به‌خصوص مضموني همه‌شمول كه فراتر از مرز و جغرافيا بتواند با مخاطبان گسترده ارتباط برقرار كند، باشند.
با اين مقدمه طبعا شانس سه فيلم اعلام شده يكسان نبود؛ هر چند هر سه شرايط قانوني معرفي به عنوان نماينده سينماي ايران به اسكار 2019 را دارا بودند اما از وجه حضور جشنواره‌اي موفق و داشتن پخش‌كننده قدرتمند -كه مولفه‌اي مهم در ديده شدن فيلم و ايجاد كنجكاوي براي اعضاي آكادمي اسكار است- شرايط مشابه نداشتند.
«بدون تاريخ، بدون امضا» به تهيه‌كنندگي علي جليلوند و احسان عليخاني با حضور كتايون شهابي به عنوان پخش‌كننده باسابقه بين‌الملل، در سي و پنجمين جشنواره فيلم فجر و بيستمين جشن خانه سينما حضوري موفق داشت و جوايز متعددي به دست آورد. اين فيلم در حضور گسترده بين‌المللي هم توانست جايزه بهترين كارگرداني و بازيگر مرد از بخش افق‌ها جشنواره ونيز، جايزه بهترين فيلم و كارگرداني از جشنواره تسالونيكي، جايزه بهترين فيلم و فيلمنامه از جشنواره استكهلم، جايزه بهترين كارگرداني و بازيگر مرد از جشنواره فيلم فِست، بخش كارگردانان جديد جشنواره شيكاگو، بخش مسابقه بين‌الملل جشنواره براتيسلاو و جشنواره فيلم آسياپاسيفيك را به دست آورد. مضمون فيلم هم به جهت فراگيري با به چالش كشيدن مفاهيم اخلاقي همچون اخلاق، مسووليت‌پذيري و... به‌گونه‌اي قابل بسط بين جوامع مختلف انساني در روزگار مدرنيته است كه اين وجوه به تدريج در حال كمرنگ شدن هستند. «شماره 17 سهيلا» به تهيه‌كنندگي سيدامير سيدزاده با حضور شركت الي ايميج به مديريت الهه نوبخت به عنوان پخش‌كننده بين‌الملل، پس از حضور در جشنواره سي و پنجم فيلم فجر و چند جشنواره ديگر داخلي، در جشنواره فيلم‌هاي شرقي ژنو حضور داشت كه جايزه اول فيفوگ‌طلايي را از آن خود كرد. حضور در جشنواره تريپولي لبنان و دريافت جايزه دومين جشنواره فيلم‌هاي ايران در كلن آلمان از جمله موفقيت‌هاي اين فيلم محسوب مي‌شوند. فيلم به جهت درونمايه معضل بالا رفتن سن ازدواج در دختران را با بحران فراگير چاقي پيوند داده و از قِبل آن بحراني را ترسيم مي‌كند كه مي‌تواند در هر جغرافيايي با توجه به انزواي بشر به واسطه مدرنيته، با خوانش خاص آن فرهنگ قابل تعميم باشد. «تنگه ابوقريب» به تهيه‌كنندگي سعيد ملكان كه محصول سازمان هنري رسانه‌اي اوج محسوب مي‌شود، پس از حضور موفق در سي و ششمين جشنواره فيلم فجر و كسب 6 سيمرغ بلورين، تنها در بازار فيلم جشنواره برلين به نمايش درآمد. فيلمي كه با محور قرار دادن عملياتي واقعي و مغفول از دوران دفاع مقدس، فراتر از مولفه جنگ به انسان در عمق بحران پرداخته و تراژدي منحصر به فرد را با ارزش‌گذاري بر انسان به تصوير مي‌كشد كه مي‌تواند مساله همه جنگ‌ها به‌خصوص از نوع تحميلي و نابرابر باشد كه در روزگار ما در كمين بسياري از كشورها است. با اين مرور كوتاه، نگاهي به نمايندگان سينماي ايران در 8 دوره گذشته خالي از لطف نيست به‌خصوص كه مي‌تواند انتخاب نهايي فيلم جليلوند را هوشمندانه جلوه دهد. راهيابي به فهرست كوتاه بهترين فيلم غير‌انگليسي‌زبان اسكار كه معمولا به معرفي 5 عنوان فيلم خارجي به عنوان نامزدهاي نهايي ختم شده و نهايتا در مراسمي از برگزيده نهايي تقدير به عمل مي‌آيد، خاطره‌اي شيرين براي سينماي ايران دارد. با وجود راهيابي فيلم
«بچه‌هاي آسمان» مجيد مجيدي به فهرست نهايي 5 فيلم خارجي نامزد دريافت جايزه بهترين فيلم غيرانگليسي زبان اسكار در سال 1998 و اولين موقعيت طلايي كه سينماي ايران را به جوايز اسكار گره زد، شيريني تمام و كمال اين اتفاق در سال 2012 با فيلم «جدايي نادر از سيمين» اصغر فرهادي رقم خورد. فيلمي كه توانست اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي زبان را براي سينماي ايران به ارمغان بياورد و اين جمله قصار را يادآوري كند كه (غيرممكن، غيرممكن است پس هر چيزي ممكن است). حضور يك پخش‌كننده بين‌المللي قدرتمند در مديريت اكران جهاني فيلم در كنار مضمون مبتلابه عدم قطعيت در روابط و مناسبات و زندگي بشر مدرن در جهان امروز كه مولفه مشترك سينماي فرهادي است، در اين فيلم به چنان پيوند محكمي رسيدند كه
«جدايي نادر از سيمين» برنده بلامنازع آن سال از سوي همگان نام گرفت و امروز با گذشت چندين سال هنوز هم قابل بحث و تحليل و كشف است.
يك سال بعد يعني در سال 2013 هنوز شيريني اين موفقيت و امكان بازيابي آن زير زبان‌مان بود كه هيات انتخابي با هوشمندي فيلم «يه حبه قند» رضا ميركريمي را شايسته معرفي به جوايز اسكار انتخاب كردند. فيلمي كه با پرداختن به مسائل و روابط انساني كه محدود به يك جغرافياي خاص نبود، زاويه نگاه و سبك و سياق خاص تجربه‌گراي فيلمسازش را عيان كرد و قابليت كشف از سوي مخاطب جهاني را داشت. اما متاسفانه اين فيلم به‌دليل تحريم دقيقه نودي اسكار از سوي مسوولان سينمايي وقت! از رقابت دور ماند و نتوانست بخت سينماي ايران را در اسكار محك بزند.
اسكار 2014 با همه حرف و حديث‌هايي كه بر سر ايراني يا فرانسوي بودن فيلم «گذشته» اصغر فرهادي مطرح بود، سرانجام به انتخاب «گذشته» به عنوان نماينده سينماي ايران ختم شد. فيلمي كه هر چند به زعم بسياري پيشروتر از تجربه قبلي فرهادي نبود، اما امتيازهاي بالقوه متعددي براي موفقيت داشت؛ از جمله پخش‌كننده معتبر و قدرتمند خارجي كه نقش مهمي در ديده شدن فيلم از سوي اعضاي آكادمي اسكار دارد. در نهايت سينماي ايران نتوانست به فهرست نهايي اسكار راه پيدا كند.
سينماي ايران در اسكار 2015 با فيلم «امروز» رضا ميركريمي بخت خود را آزمود. فيلمسازي كه براي تكرار نكردن خود و تجربه‌هايش دست به ريسك‌هاي خاص مي‌زند و هر فيلمش پيگيران سينماي او را غافلگير مي‌كند. «امروز» فيلمي است كه با فرم برآمده از تم دروني و معرفي قهرماني از جنسي ديگر، مخاطب را به قضاوت نكردن دعوت مي‌كند تا مفاهيمي همچون آبروداري و اخلاق را به چالش بكشد و در نهايت سكوت را به عنوان راهكاري براي خروج از بحران جامعه كنوني پيشنهاد مي‌دهد. فيلمي كه فراتر از مرز، جغرافيا، زبان و مذهب و نژاد مي‌تواند قابل تعميم به زندگي بشر امروز باشد. اما اين فيلم هم با وجود دارا بودن امتيازهاي بالقوه نتوانست به فهرست نهايي بهترين فيلم غير‌انگليسي‌زبان اسكار راه پيدا كند.
اسكار 2016 با فيلم «محمد رسول‌الله(ص)» مجيد مجيدي براي سينماي ايران گره خورد. فيلمي كه با محوريت زندگي دوران كودكي رسول اكرم(ص) با تكيه بر فيلمنامه نويسنده‌اي حرفه‌اي همچون كامبوزيا پرتوي، تلاش كرد شاعرانگي مرسوم نگاه مجيدي را كه به‌خصوص در فيلم‌هاي كودك و نوجوان او نمود پيدا كرده، به تصوير ذهني فيلمساز از كودكي حضرت محمد(ص) پيوند دهد. اكران گسترده در كشورهاي مختلف از مولفه‌هايي بود كه مي‌توانست شانس ديده شدن فيلم را با توجه به مضمون ديني آن بالا ببرد اما در نهايت فيلم مجيدي نتوانست به فهرست نهايي فيلم‌هاي غير‌انگليسي‌زبان راه پيدا كند.
سينماي ايران در اسكار 2017 يك بار ديگر بخت خود را با فيلمي از اصغر فرهادي آزمود و «فروشنده» را به عنوان نماينده سينماي ايران به آكادمي اسكار معرفي كرد كه نه‌تنها به فهرست نهايي راه پيدا كرد بلكه اسكار بهترين فيلم غير‌انگليسي‌زبان را براي بار دوم به سينماي ايران هديه كرد. فيلم در روند موفقيت‌هايي كه در جشنواره‌هاي خارجي معتبر و اكران جهاني به دست آورده بود، با تكيه بر فيلمنامه حساب شده‌اي كه نقطه تلاقي تئاتر، سينما و مضامين به روزي همچون حريم شخصي و موقعيت زنان در جوامع مختلف است و در نهايت رويكرد هوشمندانه فرهادي در مواجهه با اوضاع سياسي پرتنش جهاني به واسطه انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور وقت امريكا، توانست اين نقطه طلايي را در تاريخ سينماي ايران رقم بزند.
اسكار 2018 براي سينماي ايران يك سال قبل با بررسي گزينه‌هاي موجود و قوانين حاكم بر انتخاب نماينده ايران با فيلم «نفس» نرگس آبيار رقم خورد. فيلمي كه برگرفته از داستاني به قلم فيلمساز به شيوه جريان سيال ذهن، مقطعي از زندگي دختركي خردسال را بهانه مرور زير پوستي تاريخ معاصر ايران قرار مي‌دهد و درنهايت با نقبي به جنگ به عنوان برهم زننده جهان امن و آسوده كودكان هر آب و خاك، به اين روايت طنازانه با تلخي رئاليسم پايان مي‌دهد. فيلم همچنين از امتياز حضور موفق در جشنواره‌هاي خارجي و كسب جوايز متعدد برخوردار بود كه انتخاب آن را از ميان گزينه‌هاي موجود، هوشمندانه و منطقي جلوه مي‌داد. همچنين با انتخاب اين فيلم براي اولين‌بار فيلمي از يك كارگردان زن سينماي ايران به عنوان نماينده ايران به اسكار معرفي شد. اما در نهايت «نفس» نتوانست به فهرست نهايي بهترين فيلم غير‌انگليسي‌زبان اسكار راه پيدا كند.
مروري بر نمايندگان 8 دوره گذشته سينماي ايران براي معرفي به بخش فيلم غير‌انگليسي‌زبان كه منجر به 2 راهيابي منتهي به كسب اسكار توسط يك فيلمساز شده، در كنار بررسي مولفه‌هاي بالقوه هر يك از فيلم‌ها و پيش‌بيني‌هايي كه از احتمال موفقيت آنها مي‌شد، يك بار ديگر كفه ترازو را فراتر از نام‌ها و عناوين؛ به بطن اثر و ميزان جهانشمولي درونمايه فيلم‌ها در رسيدن به زباني جهاني براي بيان حرفي انساني كه مبتلابه هر زمان و جغرافيايي است، جلب مي‌كند. در كنار آن، حضور گسترده و موفق در جشنواره‌هاي جهاني و اكران‌هاي خارجي با تكيه بر پخش‌كننده معتبر و قدرتمند از مولفه‌هايي است كه شانس ديده شدن فيلم ازسوي اعضاي پرتعداد آكادمي اسكار را بالاتر مي‌برد. با اميد به آنكه اين امتيازات بالقوه در ديده شدن فيلم جليلوند و راهيابي آن به فهرست نامزدها تاثير مثبت خود را داشته باشد.