جنگ سرد، بدون دشمن
حسن بهشتي‌پور
استفاده از تريبون مجمع عمومي سازمان ملل متحد يكي از فرصت‌هاي ايران در عرصه ديپلماسي عمومي است. امسال، مانند همه نشست‌هاي سال‌هاي گذشته جمهوري اسلامي ايران بار ديگر فرصتي دارد تا با استفاده از اين تريبون ديدگاه‌ها و نقطه‌نظرات خود را در مورد مسائل جاري بين‌المللي تشريح كند. همزمان اين فرصت وجود دارد تا رييس‌جمهور اسلامي ايران و ديپلمات‌هاي ارشد كشور، بدون رعايت تشريفات دست و پاگير و زمانبر ديپلماتيك به‌صورت رودررو با همتاهاي خارجي خود ديدار و گفت‌وگو كنند؛ ديدارهايي كه هماهنگي آن ممكن است هفته‌ها و ماه‌ها طول بكشد، به‌سادگي در حاشيه اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي سران كشورهاي جهان فراهم مي‌شود. همزمان برگزاري نشست‌هاي خبري، مصاحبه‌هاي مطبوعاتي و حضور رسانه‌هاي فرصتي را در اختيار مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران قرار مي‌دهد تا مواضع و مطالبات ايران را در سطح بين‌المللي براي افكار عمومي تشريح كنند. همه اين فرصت‌ها در شرايطي كه امريكا تلاش مي‌كند تا افكار عمومي جهان را نسبت به ايران و دولت جمهوري اسلامي ايران مسموم كند، مي‌تواند مورد استفاده قرار بگيرد.
اما سوال اينجاست كه در طول اين نشست، ايران تا چه اندازه مي‌تواند جامعه بين‌المللي را با خود همراه كند. در شرايط كنوني مي‌توان موضع كشورهاي عضو سازمان ملل متحد را به سه دسته تقسيم كرد، كشورهايي كه كاملا از ايران حمايت مي‌كنند و سياست‌هاي خصمانه و يكجانبه‌گرايي امريكا را كاملا محكوم مي‌كنند، دسته دوم كشورهايي هستند كه دست‌كم در موضوع برجام در كنار ايران قرار گرفته‌اند و اقدام امريكا را در خروج از برجام محكوم مي‌كنند يا دست كم غيرسازنده ارزيابي و تهديد عليه صلح و امنيت جهاني مي‌دانند و دسته سوم معدود كشورهايي هستند كه همنوا با امريكا هر اقدام جمهوري اسلامي ايران را محكوم مي‌كنند. مجموع كشورهاي دو دسته اول، اكثريت مطلق كشورهاي جهان را تشكيل مي‌دهند، در‌واقع مي‌توان گفت كه ايران در موضوع برجام، بخش عمده دولت‌هاي جهان را در كنار خود و در برابر امريكا مي‌بيند. اكثريت اعضاي مجمع عمومي سازمان ملل متحد معتقدند كه در موضوع برجام، ايران طرف برحق است و هيچ كشوري به صورت يكجانبه نبايد به خود اجازه دهد يك توافق چندجانبه بين‌المللي و مهم‌تر از آن يك قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد را كه خودش به آن راي مثبت داده است، نقض كند.
تمام مقام‌هايي كه از جانب ايران براي شركت در نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد به نيويورك رفته‌اند بايد از اين فرصت استفاده كنند تا دولت‌هاي مدافع برجام را به اظهارنظر در اين زمينه و محكوم كردن رفتار ايالات متحده امريكا تشويق كنند و به‌اضافه با استفاده از ديپلماسي عمومي و رسانه‌اي، افكار عمومي جهان را در مورد شرايط موجود روشن كرد. در طول روزهاي برگزاري مجمع عمومي، نيويورك به‌عنوان مركز توجه رسانه‌هاي بين‌المللي تبديل مي‌شود و پيام ايران مخاطب بيشتري پيدا مي‌كند. واقعيت‌هاي زيادي وجود دارد كه مي‌توان با استفاده از مذاكرات و رسانه‌ها به افكار عمومي و مقام‌هاي دولت‌هاي كشورهاي مختلف توضيح داد. ازجمله ادعاي ايالات متحده امريكا در مورد حمايت ايران از تروريسم را مي‌توان با روشن كردن نقش محوري ايران در جنگ عليه تروريسم و پاكسازي خاورميانه از داعش و القاعده، پاسخ داد. امريكا به‌شدت تلاش مي‌كند تا جو ايران‌هراسي را با ادعاهايي در مورد رفتارهاي مخرب و ثبات‌زداي ايران در منطقه خاورميانه، دامن بزند. پاسخ‌هاي منطقي و متقن مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند نسيمي باشد كه فضاي مه‌آلودي را كه واشنگتن تلاش مي‌كند در افكار عمومي جهاني ايجاد كند، پاك و شفاف كند.
به گمان من تلاش شخص دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا براي مطرح كردن نام ايران به‌عنوان موضوع محوري جلسه چهارشنبه شوراي امنيت سازمان ملل متحد، مي‌تواند به يك اشتباه بزرگ و ابزاري عليه خودش تبديل شود. كارشناسان و ديپلمات‌هاي امريكايي، از ابتدا خطر چنين اقدامي را متوجه شدند و تذكر دادند كه اقدام امريكا در تشكيل جلسه‌اي عليه ايران در شوراي امنيت، نه تنها به قدرت‌هاي ديگر جهاني و متحدان امريكا در شوراي امنيت اجازه مي‌دهد تا مخالفت خود را با اقدام امريكا در خروج از برجام و از‌سرگيري تحريم‌هاي ضدايراني بيان كنند، بلكه اين فرصت را هم در اختيار نمايندگان جمهوري اسلامي ايران قرار خواهد داد تا با حضور در چنين جلسه‌اي هر ادعايي از سوي رييس‌جمهور امريكا را پاسخ دهند و ميز بازي را عليه امريكا برگردانند. به همين دليل هم بود كه بلافاصله بعد از اعلام تشكيل اين جلسه، وزارت خارجه امريكا در درخواست نهايي خود براي تشكيل جلسه شوراي امنيت، موضوع را از ايران به جلسه مشورتي در مورد سلاح‌هاي كشتار جمعي تغيير داد، تا فرصت حضور ايران را در اين جلسه سلب كند. اما همچنان اين خطر براي ترامپ وجود دارد كه كشورهاي ديگر عضو شوراي امنيت، در اين جلسه مهم شوراي امنيت با پوشش وسيع رسانه‌اي مستقيما اقدام امريكا را محكوم كنند. در‌واقع اگر امريكايي‌ها با سياست پيشين خود براي تشكيل جلسه‌اي در مورد ايران و با حضور نمايندگان ايران و رييس‌جمهور امريكا پيشروي مي‌كردند، عملا فرصتي را در‌اختيار جمهوري اسلامي ايران قرار داده‌بودند تا اين جلسه را از يك جلسه دفاعي براي ايران به يك جلسه تهاجمي عليه سياست‌هاي يك‌جانبه‌گرايانه و مخرب امريكا تبديل كنند.
ايالات متحده امريكا، امروز در جامعه بين‌المللي و سازمان‌هاي چندجانبه جهاني، جايگاه خوبي ندارد. خروج از پيمان آب و هوايي پاريس، جنگ تجاري با چين، تحريم‌ها عليه روسيه، تعرفه‌هاي تجاري يكجانبه عليه اروپا، تهديد به كنار گذاشتن پيمان تجارت آزاد امريكا شمالي، خروج از يونسكو، تهديد ديوان كيفري بين‌المللي به تحريم، قطع كمك‌هاي مالي به سازمان‌هاي بين‌المللي حامي آوارگان فلسطيني، تهديد به خروج از سازمان تجارت جهاني و شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد، عملا ايالات‌متحده‌امريكا را به يك عنصر بي‌ثبات‌ساز، مخرب و تكرو در جامعه جهاني تبديل كرده است كه به عنوان يكي از قدرتمندترين كشورهاي جهان به تهديدي براي صلح و امنيت بين‌المللي تبديل شده است. رفتار امريكايي‌ها در مجامع بين‌المللي، ناظران را به ياد دوران جنگ سرد مي‌اندازد؛ دوره‌اي كه امريكا هر رويدادي را در جهان گردن شوروي مي‌انداخت. در آن دوران شايد به دليل وجود فيزيكي دو ابرقدرت رقيب، اين رفتار امريكا مورد‌توجه متحدان غربي واشنگتن قرار مي‌گرفت. تاكنون استمرار ذهنيت جنگ سرد با استفاده از واژگاني مانند مبارزه با بنيادگرايي اسلامي يا مبارزه با تروريسم ادامه يافته است. بعد از فروپاشي شوروي، امريكا مجبور است براي بازسازي رقيب خود، هر بار يك دشمن تازه ايجاد كند، اما هر اندازه كه از دوران جنگ سرد دورتر مي‌شويم، اين رفتار امريكا وهم‌آميزتر و منقطع‌تر از حقيقت مي‌شود. در دوره جديد، امريكايي‌ها تلاش مي‌كنند تا ايران را به عنوان يك خطر جهاني تبليغ كنند، اما اين ادعا تا اندازه‌اي دور از ذهن و موهوم است كه عملا ديگر هيچ كشوري در جهان آن را نمي‌پذيرد. امريكا آرام آرام مجبور مي‌شود كه واقعيت‌هاي جهان امروز را بپذيرد و به آن گردن بنهد وگرنه بدون پذيرش اين واقعيت‌ها جايگاهي به عنوان قدرت جهاني نخواهد داشت و اقدامات توجيه‌ناپذيرش با بهانه كردن جمهوري اسلامي ايران، نه‌تنها مورد پذيرش هيچ دولتي در جهان، جز معدودي كشورها قرار نخواهد گرفت، بلكه افكار عمومي داخلي اين كشور هم كم‌كم از آن بيزار مي‌شوند.
تحليلگر مسائل بين‌الملل