شكوه و جلال همبستگي

آقاي شايگان به ذات هندشناس است. در زمينه هند دكتري گرفته، رساله دكتراي ايشان كه معرفي خواهم كرد در زمينه هندشناسي است و در واقع به يك معني دكتر شايگان را بايد هندشناسي بزرگ دانست. در حقيقت آنقدر كه راجع به آثاري مي‎نويسند كه ايشان در آنها بيشتر به معضل جهاني و به خصوص جهان شرق و جهان اسلام و مساله سنت و مساله تجدد و مدرنيته مي‎پردازند، به هندشناسي ايشان كمتر توجه نشان مي‎دهند. دكتر شايگان همواره شيفته هند بودند، به خصوص از آيين بوديسم همواره به نحوي مهرآميز صحبت مي‏‎كنند كه واقعا آدم تحت تاثير قرار مي‎گيرد. دكتر شايگان يكي از مهم‎ترين كتاب‎ها را به زبان فارسي راجع به هند نوشته‎اند و آن هم كتاب «اديان و مكتب‎هاي فلسفي هند است.» اين كتاب كه نزديك به ۵۰ سال پيش چاپ شده است، حدود ۱۰۰۰ صفحه است و فلسفه هندي را از وداها، يعني در واقع از هزاره دوم قبل از ميلاد تا اواخر قرن چهاردهم و پانزدهم دربرمي‎گيرد؛ كتابي كه هميشه مورد استقبال خوانندگان ايراني بوده. اين كتاب در واقع كتابي درسي است، ولي همين كتاب جدي، با اين طول و تفصيل بيش از ده بار چاپ شده و نشان مي‎دهد كه اين كتاب با اقبال عامه مواجه است و مردم ايران چقدر علاقه‌مند هستند كه با تفكر و انديشه‎هاي فلسفي و ديني هند آشنا شوند و اين كتاب طي اين مدت همچنان محبوبيت خود را حفظ كرده و از دست نداده است.

كتاب دوم ايشان راجع به هندشناسي است كه رساله دكتراي ايشان بود از دانشگاه سوربن. كتابي است با عنوان «آيين هند و عرفان اسلامي» اين كتاب طرح مفصل و تفصيلي است درباره كتاب معروف داراشكوه، وليعهد ناكام سلسله تيموريان يا مغولان هند كه به دست برادر قشري مذهبش كشته شد. خيلي‎ها معتقدند كه اگر داراشكوه مي‎ماند و به جاي اورنگ زيب به تخت سلطنت مي‎نشست شايد دنياي ديگري داشتيم. در اين كتاب دكتر شايگان «رساله مجمع‎البحرين» داراشكوه را كه هدفش وفاق بين عرفان هندي و عرفان اسلامي است و در آن داراشكوه كوشش كرده كه اين دو را به هم نزديك كند و بگويد كه بين نگاه اسلامي و نگاه هندي به جهان نزديكي وجود دارد و در واقع يك ريشه دارد و از ظواهر كه بگذريم، از يك گوهر واحد هستند را مفصلا بحث كرده. دكتر شايگان متن رساله را چاپ كردند و نزديك به ۵۰۰ صفحه توضيحات دادند؛ راجع به اصطلاحات مهم فلسفي، چه فلسفه هند و چه عرفان نظري ايران. جالب توجه اين است كه اين كتاب تخصصي و فني و مشكل طي چند سال اخير به چاپ چهارم و پنجم رسيده. خيلي مهم است كه كتابي كه تخصصي هست و كسي لااقل بايد زمينه‎هاي خوبي نسبت به عرفان هندي و عرفان نظري ايران اسلامي داشته باشد اينقدر مورد توجه قرار گرفته است. كتاب‎هاي دكتر شايگان اصولا اين طور است و حتي موضوعاتي به اين پيچيدگي و شايد تا حد زيادي دور از ذهن را مخاطب جديد مي‎آفريند. دو قوم ايراني و هندي در هزاره سوم قبل از ميلاد حدود پنج هزار سال پيش از نقطه نامعلومي در شمال اوراسيا به طرف جنوب آمدند. در نيمه راه از هم جدا شدند. يكي به طرف شرق رفت و يكي به طرف غرب. ولي اين پيوند چند هزار ساله تا به امروز بين اين دو قوم هند و اروپايي، هند و ايراني يا آريايي همواره حفظ شده است.