تركيه شواهد قانع‌كننده‌اي در مورد قتل
جمال خاشقجي در اختيار دارد
پژواك صداي
ترور سعودي
شهاب شهسواري
10 روز بعد از ناپديد شدن روزنامه‌نگار شناخته‌شده سعودي ساكن امريكا در كنسولگري عربستان در استانبول، همچنان گمانه‌زني‌ها در مورد سرنوشت او ادامه دارد. رسانه‌ها گزارش داده‌اند كه فايل‌هاي صوتي از لحظه قتل جمال خاشقجي موجود است كه به وضوح «بازجويي، شكنجه و قتل» او را توسط يك تيم ترور درون ساختمان كنسولگري عربستان سعودي در استانبول مستند كرده‌اند. در حالي كه مقام‌هاي امنيتي تركيه هنوز گزارش رسمي در مورد اين روزنامه‌نگار سر به نيست‌شده ارايه نداده‌اند، رسانه‌ها به نقل از منابعي در تركيه از وجود شواهد روشن مبني بر قتل جمال خاشقجي در كنسولگري عربستان سعودي خبر مي‌دهند اين فايل‌ها هنوز در اختيار رسانه‌ها قرار نگرفته‌اند. پيش از اين روزنامه واشنگتن‌پست تصاويري از لحاظ ورود بدون بازگشت جمال خاشقجي به درون ساختمان كنسولگري عربستان در استانبول منتشر كرده‌بود و روزنامه صباح تركيه هم فهرست اسامي و تصاوير 15 عضو تيم تروري را كه گفته مي‌شود با ماموريت قتل خاشقجي روز سه‌شنبه 2 اكتبر به استانبول رفته‌بودند، منتشر كرده‌اند. به نوشته روزنامه واشنگتن‌پست شواهدي كه مقام‌هاي امنيتي تركيه در اختيار دارند براي افرادي در سازمان‌هاي اطلاعاتي غربي كه آن را مشاهده كرده‌اند «بهت‌آور» بوده است. يك مقام اطلاعاتي امريكايي كه از ماهيت اين شواهد و مدارك آگاه است به واشنگتن پست گفته است: «اين مدارك كاملا واضح و قانع‌كننده است ... در اين فايل‌هاي صوتي مي‌توان به وضوح صداهايي به زبان عربي را شنيد و دقيقا مي‌توان لحظه به لحظه صداي مراحل بازجويي، شكنجه و قتل جمال خاشقجي را در اين فايل‌هاي صوتي شنيد.» همچنين به نوشته گاردين مقام‌هاي امنيتي تركيه در حال بررسي ساعت هوشمند مچي اين روزنامه‌نگار مفقود هستند كه در محل كنسولگري پيدا شده است. بر اساس اين گزارش‌ها ساعت مذكور با گوشي هوشمند جمال خاشقجي كه پيش از ورود به كنسولگري به نامزدش داده‌بود ارتباط بي‌سيم داشته و ممكن است اطلاعات مهمي در آن ذخيره شده‌باشد، از جمله محل و زمان دقيق قتل احتمالي اين روزنامه‌نگار.
واكنش رسانه‌هاي عربستان
روز جمعه مقام‌هاي تركيه اعلام كردند كه يك هيات ارشد امنيتي از عربستان سعودي براي همكاري با پليس تركيه در پيگيري اين پرونده وارد آنكارا شده است. به گفته ابراهيم كالين، دستيار ارشد رجب طيب اردوغان و سخنگوي دفتر رياست‌جمهوري «يك تيم مشترك تركي- سعودي» مسوول پيگيري اين پرونده شده است. شبكه تلويزيوني العربيه، روزنامه سعودي گزت و ديگر رسانه‌هاي نزديك به دولت عربستان سعودي، در طول يك هفته گذشته گزارش‌هاي مختلفي منتشر كرده‌اند تا روايت‌هاي در مورد قتل اين روزنامه‌نگار سعودي را زير سوال ببرند، از جمله اينكه مدعي شده‌اند او سالم از كنسولگري خارج شده است يا اعتبار شهادت افراد نزديك به او را به دليل نسبت‌شان با قطر زير سوال برده‌اند. تازه‌ترين گزارش العربيه مدعي مي‌شود كه 15 فرد سعودي كه به ادعاي رسانه‌هاي تركيه براي ترور خاشقجي با هواپيماي اختصاصي به استانبول رفته و بعد از ساعاتي با همان هواپيماها به عربستان بازگشته‌اند، توريست‌هاي تبعه عربستان بودند. رسانه‌هاي تركيه جزيياتي از هويت اين افراد منتشر كرده‌اند كه آنها را «متخصص پزشكي قانوني»، «افسر ارشد اطلاعاتي» و «افسر ارتش» معرفي مي‌كند. بر اساس گزارش رسانه‌ها، محمد بن سلمان، وليعهد سعودي با جارد كوشنر، داماد دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا و دستيار ارشد او تماس گرفته است تا دست داشتنش در ترور جمال خاشقجي را تكذيب كند. جارد كوشنر، داماد ترامپ كه مسوول رسيدگي به پرونده موسوم به «معامله قرن» براي صلح اعراب و اسراييل است، رابطه نزديكي با محمد بن سلمان ايجاد كرده است، اما به گزارش رسانه‌هاي امريكايي گفت‌وگوي تلفني اخير او با محمد بن سلمان از سوي افراد آگاه «تند و پرتنش» توصيف شده است.
ترامپ: فروش سلاح را قطع نمي‌كنيم
در شرايطي كه فشار به دولت ايالات متحده امريكا براي كاهش همكاري‌ها با عربستان سعودي به دليل احتمال همدستي دولت عربستان در سربه‌نيست كردن اين روزنامه‌نگار مشهور ساكن واشنگتن افزايش يافته است، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در جمع خبرنگاران تاكيد كرده است كه حاضر نيست فروش اسلحه به عربستان سعودي را به دليل اين اقدام متوقف كند. دونالد ترامپ با اشاره به اين احتمال كه در صورت توقف فروش سلاح‌هاي امريكايي، عربستان سعودي ممكن است از چين و روسيه سلاح وارد كند تاكيد كرده است: «ما به‌هيچ‌وجه از اين اتفاق راضي نيستيم. اما اينكه قرار باشد 110 ميليارد دلار جاي ديگري خرج شود، با توجه به اينكه آنها دو گزينه جايگزين دارند، براي من قابل قبول نيست. من اصلا مايل نيستم كه جلوي ورود اين پول به كشور را بگيرم، آنها 110 ميليارد دلار در خريد تجهيزات نظامي هزينه كرده‌اند، تجهيزاتي كه باعث ايجاد فرصت شغلي در امريكا شده است.» همزمان سخنگوي وزارت خارجه ايالات متحده امريكا خبر داده است كه سفير عربستان سعودي در واشنگتن، خاك اين كشور را ترك كرده است و به رياض بازگشته است، وي در عين حال تاكيد كرد كه دستگاه‌هاي امنيتي امريكا به تركيه براي پيگيري اين پرونده پيشنهاد همكاري داده‌اند. تعدادي از سناتورهاي ارشد جمهوري‌خواه امريكايي از جمله باب كوركر، ليندسي گراهام و ماركو روبيو خواستار قاطعيت امريكا در اين پرونده و برخورد سخت با عربستان سعودي شده‌اند. رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در گفت‌وگو با فكس نيوز تاكيد كرده: «ما در اين مورد خيلي قاطع هستيم، حتي در تحقيقات مشاركت مي‌كنيم و آدم‌هايي در تركيه داريم كه با مقام‌هاي امنيتي تركيه همكاري مي‌كنند.» تركيه ادعاي همكاري امريكا را در اين پرونده تاييد نكرده است و سخنگوي وزارت خارجه امريكا در مورد اين اظهارنظر رييس‌جمهور كه امريكايي‌ها در خاك تركيه به صورت ميداني در پرونده مشاركت دارند، اظهار بي‌اطلاعي كرده است. تاكنون به جز مقام‌هاي ايالات متحده امريكا، سازمان ملل متحد، وزيرخارجه بريتانيا، وزارت خارجه فرانسه و پارلمان آلمان از عربستان سعودي خواسته‌اند تا فورا سرنوشت اين روزنامه‌نگار شناخته‌شده عربي را روشن كند.
تحريم عربستان از سوي تجار غربي
همزمان با انتشار شواهد در مورد دخالت عربستان سعودي در قتل احتمالي روزنامه‌نگار منتقد ساكن امريكا، گروهي از مديران بلندپايه كمپاني‌هاي چندمليتي تصميم گرفته‌اند روابط خود را تا رفع ابهام از سرنوشت اين روزنامه‌نگار با عربستان سعودي معلق كنند. دارا خسروشاهي، مديرعامل كمپاني اوبر امريكا، با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرده است كه به دليل نگراني‌ها در مورد سرنوشت روزنامه‌نگاري عربستاني سفر خود به رياض براي شركت و سخنراني در يك همايش فناوري در عربستان را لغو كرده است و ريچارد برانسون، ثروتمند بريتانيايي و مدير گروه ويرجين، در پاسخ به گاردين تاكيد كرده است كه گفت‌وگوها ميان كمپاني خود و دولت عربستان براي سرمايه‌گذاري مشترك در پروژه گردشگري فضايي ويرجين گالاكتيك را متوقف مي‌كند. به نوشته گاردين با وجود موضع‌گيري روشن اين دو مدير ارشد كمپاني‌هاي چندمليتي، مديران ديگر كمپاني‌هاي بزرگي كه طي سال‌هاي جاري با عربستان سعودي رابطه نزديك برقرار كرده‌اند، حاضر به اظهارنظر فوري در مورد آينده روابط خود با اين پادشاهي نشده‌اند. از جمله مديراني كه در اين مورد سكوت كرده‌اند جف بزوس، مديرعامل كمپاني آمازون و صاحب روزنامه واشنگتن‌پست است كه عكس ديدار او با محمد بن‌سلمان در شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شود.
روزنامه نيويورك‌تايمز با انتشار كاريكاتوري با عنوان «اصلاحات شكننده سعودي»، موضوع سر به نيست شدن روزنامه‌نگار منتقد عربستان و ريسك روزنامه‌نگاري در اين كشور را مورد بررسي قرار داده است.
افشاگري تازه
يك شاهزاده عربستاني مخالف رژيم حاكم كه در آلمان به سر مي‌برد، فاش كرد كه دولت سعودي هفته پيش پنج تن از اعضاي خاندان سلطنتي را كه با ربودن «جمال خاشقچي» مخالف بودند، ربوده و به نقطه نامعلومي منتقل كرده است. به گزارش ايرنا، شاهزاده خالد بن فرحان آل‌سعود در حساب كاربري خود در توييتر بدون نام بردن از شاهزاده‌هاي دستگير شده، دولت سعودي را متهم كرد كه با دعوت از مخالفان مقيم خارج براي حضور در نشست‌هاي دوجانبه، اقدام به ربودن آنها مي‌كند. وي با بيان اينكه دولت سعودي 10 روز پيش از ربودن جمال خاشقچي، روزنامه‌نگار مخالف با برنامه‌ريزي قصد ربودن او را داشته است، افزود: ماموران سعودي با وعده كمك مالي چند ميليون دلاري از من خواسته بودند تا با سفر به مصر با مسوولان كنسولگري عربستان در قاهره ديدار داشته باشم. وي گفت: آنها به من گفتند كه ما از مشكلات مالي تو با خبر هستيم و قصد كمك مالي به تو را داريم.