«كپر شيطون»
نسرين ضميري
همه ما اين تجربه را داشته‌ايم كه وقتي براي مدتي طولاني خانه را جارو نمي‌زنيم و گردگيري نمي‌كنيم يا براي مدتي طولاني در خانه نيستيم و آن را خالي مي‌گذاريم، حشرات كوچكي در كنج ديوارها و قرنيز‌ها براي خود لانه مي‌سازند. اين حشرات عنكبوت‌هاي خانگي هستند كه اقدام به تنيدن تار و لانه‌سازي مي‌كنند، براي به دام انداختن مورچه‌ها. در جنوب به اين حشرات «شيطون» يا «شيطونك» گفته مي‌شود و به لانه آنها «كپر». كپر هم يك اصطلاح جنوبي است براي ناميدن سايبان‌هايي كه از جنس حصير و الياف خرما بافته مي‌شوند. مشاهده تصوير خانه عوامل حادثه تروريستي اهواز تداعي‌كننده «كپر شيطون» بود. بنا به گفته مدير پروژه تسهيل‌گري و توسعه ملي وزارت كشور كه در خرداد ماه 97 بيان كرده بودند، استان خوزستان از نظر جمعيت حاشيه‌نشين سومين استان كشور و از نظر مساحت مقام اول را دارد. شهر اهواز نيز بر اساس گفته مديركل امور اجتماعي استانداري خوزستان حدود 400 هزار نفر حاشيه‌نشين دارد كه از نظر تعداد دومين شهر داراي حاشيه‌نشين در كشور است و اين افراد در بيش از 20 منطقه محروم و حاشيه‌اي اهواز زندگي مي‌كنند. بر اساس مطالعات و پژوهش‌هاي انجام شده از عمده‌ترين عوامل ايجاد حاشيه‌نشيني در شهر اهواز وقوع جنگ تحميلي هشت ساله و ناامن شدن شهرها و روستاهاي مرزي و مهاجرت آنها به اهواز و مهاجرت روستاييان و كشاورزان به دليل خشكسالي و... بوده است. از ويژگي‌هاي مناطق حاشيه‌اي شهرها كه به آن سكونتگاه‌هاي غيررسمي يا سكونتگاه‌هاي غيرمتعارف نيز گفته مي‌شود، وجود خرده‌فرهنگ‌ها و عدم يكپارچگي فرهنگي، تراكم زياد جمعيت، كم‌مايه بودن ارايه خدمات شهري، عدم وجود سيستم‌هاي جمع‌آوري و دفع فاضلاب و آب‌هاي سطحي و جاري بودن آنها در سطح معابر، دسترسي نامناسب به آب سالم و بهداشتي، عدم وجود سيستم‌هاي حمل و نقل شهري، امنيت شكننده، مسكن‌هاي ناايمن در برابر حوادث، معضلات جمع‌آوري زباله و پسماند، نارسايي‌هاي بهداشتي و درماني، كمبود فضاهاي آموزشي، فقدان يا كمبود فضاهاي تفريحي و ورزشي و.... مجموع اين ويژگي‌ها به اضافه اينكه به طور معمول ساكنان اين محلات از اقشار كم درآمد جامعه هستند و پديده بيكاري و مشاغل كاذب هم در ميان آنان شايع‌تر است و با توجه به اينكه قربانيان آسيب‌هاي اجتماعي نيز معمولا به حاشيه شهرها سوق داده مي‌شوند، ميزان نارضايتي اجتماعي در اين جوامع بيشتر است.
اگر بگوييم، اين‌گونه مناطق جرم‌خيز هستند درست نيست، بهتر است بگوييم مجرمان در اين‌گونه مناطق بهتر مي‌توانند خود را از نگاه قانون و نيروهاي انتظامي و امنيتي پنهان كنند. ميزان وقوع جرم در اين محله‌ها با ساير محله‌ها تفاوت معنا‌دار و قابل توجهي ندارد. به دليل آشنايي با مردم اين محله‌ها مي‌توانم، بگويم مردمي شريف و بسيار زحمتكش در آنجا سكونت دارند. راه‌حل‌هاي مقابله با حاشيه‌نشيني را مي‌توان به دو بخش عمده تقسيم كرد: بخش اول مربوط به سياستگذارهاي كلان حاكميت است كه بايد با توجه به برنامه آمايش سرزمين اقدام به طراحي و اجراي مدل توسعه پايدار متناسب با فرهنگ ايران كند و با مديريت درست آب و توسعه پايدار كشاورزي از مهاجرت بيش از پيش روستاييان به شهرها پيشگيري شود. همچنين با سرمايه‌گذاري در شهرهاي كوچك و روستاها و توزيع عادلانه فرصت‌هاي شغلي بين شهرها و روستاها مانع مهاجرت به شهرهاي بزرگ براي يافتن شغل و گسترش حاشيه‌نشيني شود. در بخش دوم حاكميت بايد به طور هماهنگ در همه بخش‌ها نسبت به حل مشكلات مناطق محروم و حاشيه‌اي اقدام كند. به اين منظور مي‌تواند از كمك و همكاري سازمان‌هاي مردم‌نهاد بهره گيرد و با توانمندكردن خود مردم و بخصوص نيروي كار زنان به كارآفريني و ايجاد اشتغال و افزايش درآمد آنان بپردازد. به طور خلاصه با پيشگيري از گسترش حاشيه‌نشيني و رسيدگي به مشكلات حاشيه‌نشين‌ها به نوعي دست به آب و جارو كردن شهرمان زده‌ايم و باعث نابودي «كپرهاي شيطون» شده‌ايم.
روانشناس سازماني