رسانه‌ها و نهادهاي اقتصادي نشست بين‌الملل سرمايه‌گذاري در رياض را تحريم كردند
خشكسالي در داووس بياباني
شهاب شهسواري
يازده روز بعد از ناپديد شدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد سعودي در كنسولگري اين كشور در استانبول، سرنوشت او هنوز در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. هر چند مقام‌هاي امنيتي تركيه پنهاني به شركاي بين‌المللي‌شان و بدون نام به رسانه‌ها اعلام كرده‌اند كه «شواهد قطعي تكان‌دهنده‌اي» در مورد «بازداشت، بازجويي، شكنجه و قتل» اين روزنامه‌نگار درون كنسولگري عربستان در اختيار دارند، اما هنوز هيچ منبعي به صورت رسمي خبري در مورد سرنوشت اين روزنامه‌نگار مفقود منتشر نكرده است. همزمان خبرگزاري رسمي عربستان سعودي بيانيه‌اي از سوي وزير كشور اين پادشاهي، عبدالعزيز بن سعود بن نايف منتشر كرده است كه در آن اخبار در مورد نقش دولت عربستان و دستور محمد بن سلمان، وليعهد سعودي براي قتل خاشقجي را «دروغ‌هايي با هدف تخريب دولت عربستان» توصيف كرده است. اما همين بي‌خبري و حساسيت رسانه‌اي به يك اهرم فشار به دربار سعودي تبديل شده است كه منافع و جاه‌طلبي‌ها اقتصادي محمد بن سلمان، وليعهد و حاكم بالفعل سعودي در خطر قرار بگيرد. نيل كيليام، پژوهشگر موسسه چتم‌هاوس بريتانيا به سي‌ان‌ان مي‌گويد: «اين يك مانع قطعي است، از ابتدا كسي فكر نمي‌كرد، چشم‌انداز بلندپروازانه 2030 وليعهد سعودي كاملا موفق باشد و پيش‌بيني‌ها شايد روي 50درصد موفقيت بود، اما حالا همه پيش‌بيني‌ها به صفر نزديك مي‌شود.»
بسياري از شخصيت‌هاي شناخته شده بين‌المللي و رسانه‌ها اعلام كرده‌اند تا زماني كه اين موضوع روشن نشود، حاضر به همكاري با رياض نيستند. از جمله ريچارد برانسون، سرمايه‌دار مشهور بريتانيايي كه همكاري‌هاي ميليارد دلاري خود با سعودي در زمينه گردشگري درياي سرخ و گفت‌وگو در مورد پروژه بلندپروازانه گردشگري فضايي را معلق كرد. در اين ميان، اجلاس بزرگ اقتصادي رياض مشهور به داووس بياباني كه قرار است هفته آينده در عربستان برگزار شود، با خيلي از انصراف‌ها و لغو سفرهاي مهمانان بلندپايه مواجه شده است.
هتل جن‌زده
يك سال پيش بود كه كنفرانسي اقتصادي با حضور بلندپايه‌ترين مديران كمپاني‌هاي فناوري غربي و نمايندگان ارشد نهادها اقتصادي بين‌المللي در رياض به سرخط رسانه‌هاي جهان تبديل شد. كنفرانسي با عنوان «ابتكار سرمايه‌گذاري آينده» كه در آن از پروژه بلندپروازانه محمد بن سلمان، وليعهد قدرتمند سعودي براي ساخت يك ابرشهرتوريستي مدرن با سرمايه‌اي 500 ميليارد دلاري پرده‌برداري شد. كمتر از چند هفته بعد از اين رويداد بود كه محل برگزاري آن اجلاس، هتل مجلل ريتزكارلتون رياض بار ديگر در صدر خبرها قرار گرفت، اين‌بار اين هتل گرانقيمت به زنداني براي شاهزادگان و دولتمردان ثروتمند بازداشتي تبديل شده بود تا تحت فشار اموال خود را براي سرمايه‌گذاري به دربار واگذار كنند. يك سال بعد از اين رويدادها، بار ديگر هتل ريتزكارلتون و نشست «ابتكار سرمايه‌گذاري آينده» در صدر خبرها قرار گرفته‌اند. استقبال يك‌سال پيش از كنفرانس رياض باعث شد تا شاهزاده جاه‌طلب سعودي سوداي برگزاري سالانه اين كنفرانس در ابعاد بين‌المللي را در سر بپروراند: اجلاسي در ابعاد اجلاس سالانه «مجمع اقتصاد جهاني» در داووس سوييس در قلب بيابان‌هاي سوزان عربستان به جاي كوه‌هاي برفي آلپ. اما امسال وضعيت بين‌المللي عربستان در بدترين شرايط قرار گرفته است.
تعدادي از رسانه‌هاي مهم بين‌المللي از جمله نيويورك‌تايمز، سي‌ان‌بي‌سي، بلومبرگ، سي‌ان‌ان، فايننشيال‌تايمز و اكونوميست اعلام كرده‌اند كه در اين نشست بين‌المللي شركت نمي‌كنند و از پوشش آن تا زمان مشخص شدن سرنوشت جمال خاشقجي سر باز مي‌زنند. نيويورك‌تايمز حتي نام خود را به عنوان اسپانسر اين رويداد حذف كرده است و مالك روزنامه لس‌آنجلس‌تايمز، پاتريك سون شيونگ از شركت در كنفرانس انصراف داده است. جيم يونگ كيم، مديرعامل بانك جهاني هم اعلام كرده است كه در اين كنفرانس شركت نخواهد كرد و يك مدير ارشد صندوق بين‌المللي پول در مورد حضور كريستين لاگارد، مديرعامل صندوق بين‌المللي پول گفته است كه مانند همه منتظر انتشار اخبار بيشتر در مورد سرنوشت جمال خاشقجي است. با اين حال به گزارش الجزيره، كريستين لاگارد تاكيد كرده است كه در اين اجلاس شركت خواهد كرد، اما از انتقاد در مورد حقوق بشر و آزادي بيان در اين سفر ابايي نخواهد داشت. باب باكيش، مديرعامل كمپاني واياكام (Viacom) و آرايانا هافينگتن، موسس پايگاه خبري هافينگتن پست هم اعلام كرده‌اند كه در اين نشست شركت نخواهند كرد. روز جمعه برگزار‌كنندگان اجلاس، فهرست سخنرانان اصلي نشست «ابتكار سرمايه‌گذاري آينده» از وب‌سايت اين كنفرانس برداشته شد. سخنگوي كنفرانس «ابتكار سرمايه‌گذاري آينده» به گاردين گفته است: «انصراف برخي سخنرانان و شركا بسيار تاسف‌آور است، با اين حال ما مشتاقانه منتظر برگزاري باشكوه اين اجلاس با حضور هزاران سخنران، مجري و مهمان از سراسر جهان در رياض هستيم.» اين نشست قرار است سه‌شنبه، چهارشنبه و پنجشنبه هفته آينده در هتل مجلل ريتزكارلتون رياض و مركز همايش‌هاي ملك عبدالله برگزار شود.
امريكاي مردد
اما دولت امريكا برخلاف بسياري از رسانه‌هاي اين كشور كه شركت در اين كنفرانس را تحريم كرده‌اند، هنوز آماده مشاركت در آن است. وزارت خزانه‌داري امريكا تاكيد كرده است كه تغييري در برنامه سفر استيو منوشين، وزير خزانه‌داري اين كشور براي شركت در نشست «ابتكار سرمايه‌گذاري آينده» ايجاد نشده است. با اين حال موضع‌گيري دولتمردان امريكايي در مورد پرونده نسبت به گذشته تندتر شده است. از جمله شخص دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در مصاحبه‌اي با شبكه خبري سي‌بي‌اس جمعه شب اعلام كرد: «در صورتي كه قتل اين خبرنگار در كنسولگري عربستان تاييد شود، تنبيه‌هاي سختي در انتظار رياض خواهد بود.» وي در مورد ماهيت اين تنبيه‌ها توضيحي نداد. ترامپ همچنين در جمع خبرنگاران گفته است كه به زودي با پادشاه عربستان در اين مورد تماس خواهد گرفت. همزمان يك عضو موسسه بين‌المللي رسانه (IPI) كه دو دهه است به عنوان يك سازمان مستقل بين‌المللي در زمينه آزادي بيان فعاليت مي‌كند، دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا را يكي از عوامل رويدادهاي جاري معرفي كرده است. داوود كتاب، عضو هيات‌مديره اين موسسه بين‌المللي در گفت‌وگو با الجزيره تاكيد كرده است: «وقتي رييس‌جمهور امريكا به صورت مستمر به رسانه‌ها حمله مي‌كند و خبرها را جعلي مي‌خواند، ديگر رهبران جهان هم به خود اجازه مي‌دهند تا چنين رفتارهايي را در برابر روزنامه‌نگاران مستقل در پيش بگيرند.»
ادامه واكنش‌هاي جهاني
آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد روز شنبه در حاشيه اجلاس صندوق بين‌المللي پول در بالي اندونزي نسبت به سرنوشت جمال خاشقجي اظهار نگراني كرده است و خواستار «پاسخ واضح» از سوي دولت عربستان در مورد اين پرونده شده است. به گزارش بي‌بي‌سي، گوترش تاكيد كرد: «بايد بگويم كه اين روندي كه به يك هنجار عادي تبديل شده است، بسيار نگران‌كننده است.» امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه هم جمعه شب در گفت‌وگو با شبكه فرانس 24 گفته است: «اين گزارش‌ها بسيار نگران‌كننده و جدي هستند، فرانسه منتظر خواهد بود تا حقيقت در اين مورد روشن شود، اما ماهيت پرونده بسيار نگران‌كننده و دهشتناك است.» ماكرون در پاسخ به اين سوال كه فرانسه حاضر نيست به دليل منافع اقتصادي عربستان سعودي را محكوم كند، تاكيد كرد: «به نظر من سياست بر اقتصاد اولويت دارد، غلط است كه عربستان سعودي را شريك بزرگ تجاري فرانسه معرفي كنيم، در هيچ زمينه‌اي عربستان سعودي شريك تجاري بزرگ فرانسه نيست.»