ايران، روسيه، چين، بريتانيا، فرانسه و آلمان از 8 ماه مه كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا دستور خروج كشورش از توافق هسته‌اي با ايران را صادر كرد، تلاش‌ها براي از هم نپاشيدن شالوده توافق هسته‌اي را آغاز كردند. مهندسي دورزدن تحريم‌هاي امريكا در چندماه گذشته در كشورهاي باقي مانده در برجام چه با تغيير سبك معامله با ايران در سطح دوجانبه و چه بررسي راهكارهاي چندجانبه صورت گرفته است. ايران و 5 كشور باقي‌مانده در برجام در چندماه گذشته تلاش كردند جزييات ساز و كارهاي جديد را علني نكنند تا بدين وسيله تدابير جديد در تار و پود تحريم‌هاي امريكا گرفتار نشود اما با نزديك شدن به 4 نوامبر (13 آبان) كه روز اجرايي شدن تحريم‌هاي ثانويه امريكا است آنچه در چندماه گذشته پشت پرده در جريان بوده ماهيت شفاف‌تري به خود گرفته و همزمان علني‌تر هم مي‌شود.
درحالي كه اروپايي‌ها به ساز و كارهايي نظير فعال كردن بانك‌هاي ملي، احياي قوانين مسدودكننده و تشكيل حساب با كاربرد ويژه روي‌آورده‌اند، چين و روسيه نيز بيكار ننشسته و دست به اقدام‌هايي چه جداگانه و چه در قالب همكاري‌هاي چندجانبه زده‌اند. روز گذشته رسانه‌هاي اسراييلي با اعلام اين خبر كه به سند محرمانه همكاري ايران و روسيه در دوره جديد دست يافته‌اند مدعي شدند كه تهران و مسكو در توافق نفتي جديد، هندسه همكاري‌هاي نفتي را به گونه‌اي تعريف كرده‌اند كه برآيند آن دور زدن تحريم‌هاي ثانويه امريكا خواهد بود.
دو قدرت نفتي عليه تحريم‌ها
امريكا تمام تلاش خود را براي به نمايش گذاشتن تدابير ضدايراني و انعكاس يافتن آن در رسانه‌هاي بين‌المللي به كارگرفته است. انتشار توصيه‌نامه 19 صفحه‌اي وزارت خزانه‌داري امريكا و سفر برايان هوك، نماينده ويژه وزارت خارجه امريكا در امور ايران به هند و اروپا از تازه‌ترين موارد تلاش‌هاي واشنگتن براي منفي نشان دادن فضاي رابطه تجاري با ايران است. در چنين شرايطي كشورهاي درگير با ايران در قضيه جبران نبود امريكا در برجام تلاش مي‌كنند در ملاعام چندان خودنمايي نكنند تا راهكارهاي موجود براي ادامه رابطه تجاري ايران با كمپاني‌ها و موسسه‌هاي مالي كوچك و متوسط آسيب جدي نبيند. علاوه بر امريكا به عنوان دشمن فرامنطقه‌اي، در داخل منطقه نيز عربستان و رژيم اسراييل تلاش مي‌كنند فشارها بر ايران را به حداكثر خود برسانند. در حالي كه سعودي وعده جبران كمبود نفت ايران در بازارهاي بين‌المللي را داده، سيستم‌هاي اطلاعاتي اسراييل نيز به كشف و گزارش راهكارهاي ايران و اعضاي باقي‌مانده در برجام مي‌پردازند.
در همين راستا، منابع رسانه‌اي اسراييلي روز گذشته با استناد به مدارك محرمانه‌اي كه وزارت خارجه اين رژيم در دست دارد از توافق جديد ايران و روسيه در حوزه نفتي خبردادند. براساس اين گزارش‌ها، اين سازوكار امكان صادرات نفت خام ايران به روسيه از طريق درياي خزر را فراهم مي‌كند. اين نفت سپس با تصفيه در پالايشگاه‌هاي روسيه به ديگر كشورها صادر مي‌شود. مسكو در مقابل دريافت نفت خام ايران، امتيازات و خدمات تجاري به ايران ارايه خواهد داد.
در سند وزارت خارجه ادعا شده كه روسيه و ايران به منظور دورزدن تحريم‌هاي نفتي كه از روز 13 آبان بر تهران تحميل مي‌شود به اجرايي كردن اين ساز و كار روي آورده‌اند. اين خبر در حالي منتشر شده كه پس از مطرح شدن آغاز تحريم نفتي ايران از سوي امريكا، برخي از آمار نفتي حاكي از اين بود كه روسيه و عربستان با بالابردن سطح صادرات نفتي خود درصدد جبران نبود نفت ايران در عرصه بين‌المللي برآمده‌اند.
براساس داده‌هاي گزارش‌هاي رسانه‌هاي اسراييلي، روساي جمهور ايران و روسيه در حاشيه نشست سه‌جانبه سران ايران، روسيه و تركيه در تهران درباره اين معامله نفتي توافق كردند. حسن روحاني و ولاديمير پوتين ماه گذشته در تهران با هم ديداري دوجانبه داشتند كه گفته مي‌شود جزييات توافق نفتي در آن ديدار نهايي شده است.
سياست امريكا در قبال ايران به صفر رساندن خريد نفت ساير كشورها از تهران است اما در اسنادي كه وزارت خارجه رژيم اسراييل در اختيار رسانه‌ها قرار داده هشدار داده شده كه بازماندگان در برجام تمام تلاش خود را در مسير معكوس نيت امريكا به كار گرفته‌اند. ايران بارها تاكيد كرده كه دو مساله در دوره برجام بدون امريكا براي تهران مهم است كه يكي از اين دو حفظ نسبي رقم فروش نفت ايران پس از آغاز تحريم‌هاي امريكا است.
اروپا، حامي پنهان توافق‌هاي نفتي ايران
درحالي كه برخي از منابع اروپايي مي‌گويند سه كشور آلمان، فرانسه و بريتانيا نقشه‌هايي براي حفظ رقم خريد نفت از ايران از تاريخ 4 نوامبر به بعد دارند به نظر مي‌رسد كه اروپايي‌ها موافق با تداوم فروش نفت ايران به كشورهاي مختلف در آسيا هستند و حتي حاضرند كانال‌هاي مالي را كه براي پرداخت وجوه ناشي از فروش نفت ايران در اروپا در نظر گرفته‌اند در اختيار مشتري‌هاي آسيايي نفت ايران هم قرار بدهند. رسانه‌هاي اسراييلي در گزارش‌هاي خود درباره توافق نفتي جديد ايران و روسيه هدف از اين ساز و كار را تلاش برجاميان براي جلوگيري از سقوط اقتصاد ايران دانسته‌اند. در بخش‌هايي از اين گزارش به ديدار اخير روحاني و پوتين در تهران اشاره شده و نويسنده آن را بسيار قابل توجه خوانده است. رسانه‌هاي اسراييلي ادعا كرده‌اند كه در حقيقت روساي جمهور ايران و روسيه براي نقض تحريم‌هاي امريكا توافق كرده‌اند.
روسيه نقش ضربه گير را براي ايران
بازي مي‌كند
خبر رسانه‌هاي اسراييلي درباره توافق نفتي ايران و روسيه بلافاصله در رسانه‌هاي بين‌المللي هم بازتاب پيدا كرد. رسانه‌هاي متفاوت با پوشش اين خبر آن را به كمك فاحش روسيه به ايران در دوره جديد تحريم‌هاي امريكا تشبيه كردند. رسانه روسي اسپوتنيك در اين باره نوشت: هدف تحريم‌هاي امريكا وارد كردن ضربه به بدنه اقتصادي ايران است و اين در حالي است كه روسيه قصد دارد با توافق‌هاي مخفيانه با ايران نقش ضربه‌گير اين ماجرا را ايفا كند. در اين ميان اروپايي‌ها نيز با كمك‌هاي فني خود نقش تسهيل‌كننده توافق تهران و مسكو را ايفا خواهند كرد. از سوي ديگر كمك‌كنندگان به ايران در دوره جديد اجرايي شدن تحريم‌هاي يكجانبه امريكا فقط اعضاي رسمي حاضر در توافق هسته‌اي نيستند و ايران مي‌تواند بر كمك‌هاي ويژه هند و تركيه هم حساب باز كند. روسيه، تركيه و ايران به توافقي دست يافته‌اند كه براساس آن مي‌توانند ميزان تاثير منفي تحريم‌هاي امريكا بر اقتصاد ايران را مديريت كرده و آن را به حداقل برسانند.
اسپوتنيك در بخش‌هايي از اين گزارش اعلام كرده كه رييس‌جمهور تركيه نيز در جريان اين توافق قرار دارد و اين توافق در نشست سه‌جانبه سران سه كشور در تهران موافقت هر سه مقام را كسب كرده است. پيش از اين برخي رسانه‌هاي امريكايي مانند بلومبرگ اعلام كرده بودند كه اتحاديه اروپا براي حفظ ايران در توافق هسته‌اي چشم اميد به كشورهاي آسيايي مانند روسيه و چين دوخته تا آنها ميزان خريد نفتي خود از ايران را افزايش دهند؛ لذا به نظر مي‌رسد كه اين توافق جديد ميان ايران و روسيه با حضور تركيه به عنوان شاهد با چراغ سبز اروپا ولو در پشت پرده روبه‌رو شده باشد.
اسپوتنيك در ادامه گزارش خود مي‌نويسد: ماه گذشته ديپلمات‌هاي ايراني و امريكايي بررسي طرحي را آغاز كردند كه در نتيجه آن بتوانند از طريق روسيه نفت ايران را به اروپا فروخته و در ازاي آن كالاهاي مورد نياز را از اروپا خريداري كنند. به نظر مي‌رسد كه اكنون همين الگو در معامله از سوي برخي كشورهاي آسيايي نيز دنبال مي‌شود. در حالي كه برخي از كشورهاي آسيايي مانند
كره جنوبي و ژاپن در برابر فشارهاي امريكا كوتاه آمده و ميزان خريد نفت خود از ايران را به شكل فاحشي كاهش داده‌اند برخي ديگر مانند هند و چين پاي قراردادهاي نفتي خود با چين محكم ايستاده‌اند و راه‌هايي را براي دور زدن تحريم‌هاي امريكا تعريف كرده‌اند.
توافق تلخ براي تل‌آويو
درخبري كه رسانه‌هاي اسراييلي به نقل از اسناد محرمانه وزارت خارجه منتشر كرده‌اند قيد نشده كه آيا منبع اصلي اين اطلاعات درباره توافق ايران و روسيه، امريكايي‌ها هستند يا خير. از سوي ديگر گفته نشده كه اگر اسراييلي‌ها مستقلا به اخبار اين توافق دست پيدا كرده‌اند آيا جزييات آن را در اختيار امريكايي‌ها قرار داده‌اند يا خير. اهميت توافق اخير ميان ايران و روسيه براي اسراييلي‌ها فراتر از مساله دورزده شدن تحريم‌هاي امريكا توسط اين دو كشور است بلكه نشان از فصل جديدي در رابطه تهران و مسكو دارد كه آغاز آن مي‌تواند زنگ‌هاي خطر بيشتري را در تل‌آويو به صدا درآورد. در حالي كه اسراييلي‌ها به دنبال استفاده از نفوذ روسيه بر ايران در سوريه براي دور نگاه داشتن نيروهاي نظامي مورد حمايت ايران از مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي هستند، هر روز خبر جديدي درباره همكاري‌هاي تهران و مسكو منتشر مي‌شود.
درحالي كه روس‌ها در چندسال گذشته از بحران سوريه تلاش كرده‌اند مانع از تنش مستقيم ميان ايران و اسراييل در سوريه شوند اما مقام‌هاي اسراييلي در پشت پرده مسكو را براي مقابله با حضور ايران در سوريه تحت فشار قرار داده‌اند. با اين وجود موضع رسمي و عيان روسيه اين است كه حضور ايران در سوريه به خواست دولت بشاراسد بوده و در اين‌سوي ميدان ايراني‌ها هم مي‌گويند كه تا هرزمان كه دمشق اجازه بدهد ايران در سوريه مي‌ماند. خبر توافق نفتي ايران و روسيه در روزهايي منتشر شده كه رابطه مسكو و تل‌آويو به دليل هدف قرارگرفتن هواپيماي جاسوسي روسي در سوريه توسط اسراييلي‌ها دچار تنش‌هايي شده است.
روحاني از فروش نفت ايران مطمئن است
رسانه‌هاي اسراييلي همزمان با پوشش خبر توافق محرمانه ايران و روسيه به سخنان اخير حسن روحاني اشاره كردند كه تاكيد كرده بود ايران همچنان و با وجود تلاش‌هاي امريكا به صادرات نفت خود پس از 13 آبان ادامه خواهد داد. تايمز اسراييل در بخش‌هايي از گزارش خود در اين باره نوشته است: حسن روحاني در سخناني در روز 5 سپتامبر يعني درست دو روز پيش از ديدار با پوتين و اردوغان در تهران اعلام كرد كه ايران به استخراج و صادرات نفت ادامه خواهد داد. پس از ديدار روساي جمهور ايران و روسيه در تهران كه حالا معلوم شده ميوه آن توافق نفتي جديد بوده نيز رييس‌جمهور ايران در تمام سخنراني‌هاي خود تلاش‌هاي دونالد ترامپ براي به صفر رساندن صادرات نفت ايران را به سخره گرفته و تاكيد داشت كه اين آرزوي امريكايي‌ها هرگز محقق نخواهد شد.
اين رسانه اسراييلي در ادامه گزارش خود نوشته كه مشخص نيست كشورهاي ديگري جز روسيه و چين تا چه اندازه مقابل تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران مقاومت مي‌كنند چرا كه لازمه اين مقاومت پذيرفتن ريسك تنبيه توسط واشنگتن است.
قاسمي: آرزوي امريكا محقق نخواهد شد
همزمان با نزديك شدن به 4 نوامبر، نگراني‌ها در افكار عمومي ايران درباره فروش نفت كشورمان نيز پررنگ‌تر مي‌شود و برهمين اساس در نشست خبري روز گذشته بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت خارجه چند خبرنگار سوال‌هاي خود را به سياست ايران براي مقابله با تحريم‌هاي نفتي امريكا اختصاص دادند.
بهرام قاسمي با اشاره به اينكه واشنگتن براي به صفر رساندن فروش نفت ايران تلاش بسيار زيادي كرده است، گفت: اين آرزو محقق نخواهد شد. مكانيسم‌ها و راهكارهاي لازم براي مقابله با اين مساله از گذشته طراحي شده بود و در مذاكراتي كه با بسياري از كشورها صورت گرفت و هنوز هم ادامه دارد، تدابيري انديشيده شده است. فكر مي‌كنم صادرات ما مي‌تواند در حد مطلوب ادامه يابد و اين موضوع توسط وزارت نفت و ساير ارگان‌هاي اقتصادي و در بخش‌هايي از وزارت خارجه دنبال مي‌شود. تصور مي‌كنم ترامپ نمي‌تواند به اين نقطه‌اي كه هدف‌گذاري كرده بود، دست يابد.
سكوت برايان هوك درباره قراردادهاي نفتي ايران و هند
برايان هوك رييس گروه اقدام ايران در وزارت خارجه امريكا كه به هند سفر كرده در تازه‌ترين موضع‌گيري خود اعلام كرد كه بازار انرژي با وجود تحريم‌هاي نفتي ايران از چهارم نوامبر، باثبات خواهد ماند. به گزارش خبرگزاري ايلنا، هوك در اين باره گفت: ما مطمئنيم كه بازار انرژي ثبات خود را حفظ خواهد كرد. ما شاهد توزيع خوب و متعادل نفت در بازار هستيم و بايد بر اصول بنيادين متمركز شويم و با ادعاهاي احساسي و بي‌پايه‌اي كه از سمت تهران منتشر مي‌شود منحرف نشويم. ما به همكاري بسيار نزديك با توليدكنندگان نفتي ادامه خواهيم داد و امريكا سهم خود را در حفظ توزيع نفت ايفا مي‌كند. صادرات نفت خام امريكا در حال حاضر انجام مي‌شود و جايگزين نفت كسر شده ايران از بازار خواهد شد.رييس كارگروه اقدام ايران با اشاره به ساز و كار ويژه مالي اتحاديه اروپا مدعي شد كه اين ساز و كار از نظر مقام‌هاي امريكايي تقاضاي زيادي نخواهد داشت.وي مدعي شد كه امريكا آمادگي اين را دارد كه براي دستيابي به توافقي با ايران كه مسائل هسته‌اي و موشكي تهران را در برگيرد، كارهاي زيادي انجام دهد.هوك با اشاره به مساله دسترسي ايران به سوييفت عنوان كرد كه تصميم قطع ارتباط با ايران توسط شركت‌هاي اروپايي اقدام راحتي است اما من نمي‌خواهم در مورد اينكه آيا سوييفت هم به خاطر ادامه ارتباط با ايران مورد تحريم واقع مي‌شود يا نه حرفي بزنم.هوك با اشاره به اينكه اختلاف ميان امريكا و اروپا در مورد ايران صرفا تاكتيكي است، خاطرنشان كرد: امريكا براي تحريك اروپا به اقدام عليه برنامه موشكي ايران تلاش مي‌كند.برايان هوك از پاسخ به سوالي درباره اينكه آيا به توافقي در مورد اعطاي معافيت از تحريم‌هاي نفتي به هند دست پيدا كرده‌اند يا خير، سر باز زد.