آغازگر فصل جوايز، پيش‌درآمدي بر اسكار، مردمي‌ترين رويداد سينمايي جهان. اين‌ها عبارت‌هايي است كه هر سال در گزارش رسانه‌هاي مختلف از جشنواره فيلم تورنتو مي‌شنويم. با وجود تمامي اخبار و تحليل‌هاي نااميدكننده‌اي كه سينماگران، تهيه‌كنندگان و هنرمندان از مرگ سينما در سال‌هاي اخير مي‌دهند؛ از جمله كاهش فروش بليت، اتكاي بيش از اندازه صنعت سينما به فيلم‌هاي دنباله‌دار و تحول بزرگي به نام استريمينگ؛ جشنواره تورنتو كه هر سال در ابتداي فصل پاييز برگزار مي‌شود نقيض بزرگي بر اين ادعاست كه سينما هنر رو به افولي است. جشنواره تورنتو در كنار دو جشنواره تلورايد و ونيز فصل پررونق سينما را آغاز مي‌كند و در يكي از بزرگ‌ترين گردهمايي‌هاي سينمايي فرصتي براي فيلمسازان شناخته‌شده فراهم مي‌كند تا در فصل جوايز ديده شوند و شانس خود را براي تصاحب اسكار بالاتر ببرند و از طرفي براي فيلمسازان جوان و تازه‌كار موقعيتي استثنايي به وجود مي‌آورد تا با بزرگان صنعت سينما، فيلمسازان مولف، اهالي رسانه و موسسات متعدد بين‌المللي كه مي‌توانند در تثبيت جايگاه آنها و ديده شدن آثارشان موثر باشند ارتباط برقرار كنند. اين درحالي است كه امروزه در فرهنگ سينما، به خصوص در بخش سينماي مستقل و غيرتجاري، بحث همكاري‌هاي مشترك و تبادلات فرهنگي اهميت ويژه‌اي پيدا كرده است و نهادها و مراكز سينمايي كه به قوميت‌ها و فرهنگ‌هاي شاخص مي‌پردازند، تاثيرگذارتر شده‌اند. امسال در جشنواره فيلم تورنتو «مركز سينماي فارسي» آغاز به كار كرد، بنيادي كه به سينماي فارسي زبانان مي‌پردازد و شايد روزنه جديدي براي توسعه فعاليت‌هاي سينماي سه كشور فارسي زبان باشد.
جشنواره تورنتو ۲۰۱۸ كه 300 فيلم در آن به نمايش درآمد به روال سال‌هاي قبل تلاش كرد يك بار ديگر تعادلي ميان عناوين بزرگ استوديويي و آثار فيلمسازان مستقل و سينماي تجربي برقرار كند. يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي پيش روي سينماگران مستقل و تجربي پيداكردن پلت‌فرم‌هايي براي ارتباط با پخش‌كنندگان بزرگ، ماركتينگ و برقراري ارتباط با كساني است كه در شرايطي مشابه سعي دارند در صنعت سينما كه از ديرباز زير سايه انحصار كمپاني‌هاي بزرگ و استوديوهاي قدرتمند بوده سهمي داشته باشند. گذشته از جذابيت‌هاي يك رويداد سينمايي محبوب كه سالانه نزديك به نيم ميليون نفر در آن شركت مي‌كنند، اهميت جشنواره‌اي مثل تورنتو يا بزرگ‌ترين رقيب آن، جشنواره برلين، علاوه بر چيدمان متنوع جدول در راستاي حذف نابرابري‌ها، در ايجاد پلت‌فرم‌هايي است كه فرصت ارتباط سينماگران مستقل با همديگر و با موسسات غيردولتي و غيرانتفاعي را از گوشه و كنار دنيا فراهم مي‌كند. موسساتي كه مطابق با اهداف تعريف‌شده خود هر كدام به نوعي تلاش مي‌كنند فراتر از مرزهاي نژادي، قوميتي و جنسيتي به زبان مشترك سينما با فيلمسازان ارتباط برقرار كنند و شبكه ارتباطي منسجمي بين بخش‌هاي مختلف تشكيل دهند كه موجب شنيده‌شدن هر چه بيشتر صداهاي مستقل و جوان در سينما شود.
در جشنواره تورنتو ۲۰۱۸، سينماي ايران با ارايه چهار فيلم كه برخي از آنها حاصل همكاري تهيه‌كنندگان ايراني فيلمسازان ديگر كشورهاست در بخش‌هاي مختلف حضور داشت:
«محموله» ساخته اوجنيك گلاوونيچ محصول مشترك صربستان/ فرانسه/ قطر/ ايران/ كرواسي كه پيش‌تر در «دو هفته كارگردانان ۲۰۱۸ كن» به نمايش درآمده بود. اين درام جاده‌اي، اولين ساخته گلاوونيچ روايتي است از جنگ كوزوو در دوران بمباران يوگسلاوي توسط نيروهاي ناتو. فيلمساز به جاي پرداختن مستقيم به جنگ، با تمركز بر شخصيت قهرمان داستانش، راننده كاميوني با بازي لئون لوشو، اثرات رواني و احساسي جنگ را به تصوير مي‌كشد.
«سه رخ» آخرين ساخته جعفر پناهي كه در ماه مه۲۰۱۸ در جشنواره فيلم كن جايزه بهترين فيلمنامه را از آن خود كرد؛ در جشنواره تورنتو هم حضور داشت. فيلم پناهي كه آشكارا تحت تاثير آثار برجسته كيارستمي از جمله «طعم گيلاس» و «باد ما را با خود خواهد برد» ساخته شده، روايتي است از زندگي سه بازيگر زن كه جايگاه يك هنرمند را در سه دوره متفاوت در جامعه ايران تصوير مي‌كند.
«روزهاي نارنجي» اولين اثر سينمايي آرش لاهوتي، درباره آبان، زني ۴۵ ساله است كه در تلاش است در جامعه‌اي مردسالار قدرت خود را اثبات كند. روزهاي نارنجي در اولين نمايش جهاني خود در بخش كشف در جشنواره تورنتو به نمايش درآمد.
فيلم بلند «ترقه‌ها» به كارگرداني ياسمن مظفري، كارگردان ايراني‌الاصل مقيم كانادا، محصول ديگري از فيلمسازان ايراني بود كه در اين جشنواره به نمايش درآمد. «ترقه‌ها» كه اولين فيلم مظفري است، با استقبال گسترده مواجه شد.
فيلم كوتاه «تاريكي» به كارگرداني سعيد جعفريان و تهيه‌كنندگي رامبد جوان از ديگر توليدات سينماي ايران در جشنواره فيلم تورنتو بود. اين فيلم پيش از تورنتو هم موفقيت‌هاي بسياري كسب كرده بود.
در مختصات سينماي امروز كه تكنولوژي و پيشرفت فناوري موجب ساده‌تر شدن فرآيند پيچيده و هزينه‌بر فيلمسازي شده، سينماي مستقل قدرت و تاثيرگذاري بيشتري يافته است. رفع موانع متعدد و از بين‌رفتن ضرورت وجود تجهيزات حرفه‌اي و پيچيده، فيلمسازي را به امري در دسترس تبديل كرده است. اما جشنواره‌ها و رويدادها و جوايز مختلف سينمايي در سراسر جهان هنوز با اين تحول بزرگ همراه نشده‌اند و سهم اصلي توجه و تمركز خود را همچنان معطوف به استوديوهاي بزرگ و نام‌هاي شناخته شده مي‌كنند. از طرف ديگر هر اندازه كه فيلمسازي از جنبه فني با موانع كمتري روبه‌رو است براي ورود به صنعت سينما، يافتن شبكه‌هاي ارتباطي بين اهالي سينما، ارتباط با تهيه‌كنندگان و پخش‌كنندگان همچنان راه دشواري پيش روي فيلمسازان است. بنيادهاي سينمايي كه هر ساله در جشنواره‌هاي مختلف حضور دارند يكي از راهكارهاي موثر در جهت پيشرفت سينماي مستقل هستند. اين بنيادهاي سينمايي كه هر كدام گروه هدف متفاوتي را تعيين مي‌كنند سعي دارند با حمايت از فيلمسازان ارتباط آنان را با صنعت سينما تقويت كنند، امكان حضور آنها در جشنواره‌هاي معتبر را فراهم كنند و پلي براي ارتباط ميان تمامي كساني شوند كه در گوشه و كنار دنيا به نوعي با سينما در ارتباط‌ند.
فيلمسازان مستقل در سراسر جهان به واسطه همين بنيادهاي سينمايي با پخش‌كننده‌ها و جشنواره‌هاي بزرگ ارتباط برقرار مي‌كنند و در واقع با كمك شبكه‌هاي ارتباطي گسترده اين مراكز راه پر پيچ و خم ورود به دنياي سينما را كوتاه مي‌كنند. عموما تمامي كشورها براي كمك به سينماگران تازه‌وارد و نسل جديد فيلمسازان بومي خود چنين پشتوانه فرهنگي- هنري را چه با بودجه‌هاي دولتي چه به واسطه سرمايه‌گذاري‌هاي خصوصي فراهم كرده‌اند و با تجربه سال‌ها فعاليت در عرصه بين‌المللي به پايگاهي براي ارتباط با سرمايه‌گذاران، تهيه‌كنندگان و پخش‌كنندگان بزرگ تبديل شده‌اند. ايران هم از اين قاعده مستثني نيست اما سال ۲۰۱۸، در جشنواره تورنتو، موسسه‌اي به صورت رسمي حضور خود را در بازار بين‌المللي فيلم اعلام كرد. مركزي كه هدفش توسعه فعاليت‌ها و تبادلات سينمايي فارسي زبانان در فضاهاي بين‌المللي است.
مركز سينمايي فارسي مدت كوتاهي است در كانادا شروع به كار كرده و نخستين موسسه سينمايي در منطقه است كه دايره فعاليت خود را فراتر از مرزهاي ايران و بنا بر زبان مشترك بنيان گذاشته و قصد دارد فرصتي براي ارتباط ميان فيلمسازان و دست‌اندركاران سينماي سه كشور ايران، تاجيكستان و افغانستان فراهم كند و در نهايت تسهيل‌گر حضور فيلمسازان فارسي‌زبان در عرصه بين‌المللي شود.FCC يا مركز سينمايي فارسي به گفته امير عنداله، مدير و بنيانگذار اين مركز، در اولين حضور خود در جشنواره تورنتو در نشست‌هايي با پخش‌كنندگان بزرگ اروپايي ازجمله ممنتو فيلم و ارتباط با نمايندگان فستيوال‌هاي مطرحي چون برليناله و ايهلاوا، با استقبال گسترده‌اي روبه‌رو شد. تمايل فستيوال‌ها و پخش‌كنندگان و سرمايه‌گذاران بين‌المللي به همكاري با اين بنياد حاكي از آن بود كه اقبال بين‌المللي به سينماي منطقه هميشه با ضعف و خلئي از جانب سيستم مديريتي در ايران و كشورهاي همسايه روبه‌رو بوده كه حاصلش حضور انحصاري كارگردانان نام‌آشنا در فستيوال‌هاي مطرح دنيا و ديده‌نشدن آثار فيلمسازان مستقلي است كه توانايي جذب سرمايه و رقابت با سينماي مستقل و روبه‌رشد ديگر كشورهاي دنيا را دارد. به گفته امير عنداله فيلمسازان فارسي‌زبان در همه جاي دنيا مي‌توانند «براي حضور بهتر در رويدادهاي بين‌المللي، پيدا كردن راه‌هاي جذب نهادهاي سرمايه‌گذار و ايجاد همكاري‌هاي مشترك» به اين موسسه رجوع كنند. با توجه به شروع موفق چنين بنيادي در ابتداي راه در جشنواره تورنتو انتظار مي‌رود در آينده‌اي نزديك حضور پررنگ موسسات سينمايي غيردولتي بتواند مسير رسيدن فيلمسازان مستقل ايران و كشورهاي فارسي‌زبان را به عرصه بين‌المللي تسهيل كند. عاملي كه جاي خالي‌اش تا پيش از اين تاثيري انكارنشدني در رشد و توسعه سينماي مستقل منطقه داشته است.