پيش‌بيني‌ها خوب است اما عمق خشكسالي زياد
پاييز پر باران
گروه اجتماعي| خيلي‌ها معتقدند كه امسال زمستان، ماه‌هاي پربارش و سردي را پيش رو داريم؛ زمستاني كه تداعي‌گر زمستان كم سابقه سال 1386 خواهد بود اما با اين حال گزارش‌هاي مركز خشكسالي ايران روايت ديگري از اين خشكسالي را ارايه داده است. براساس گزارش از سوي اين سازمان، داده‌هاي ثبت شده در شبكه ايستگاه‌هاي سازمان هواشناسي حاكي از كاهش حدود 28 درصدي بارش نسبت به نرمال است. همچنين در سال زراعي گذشته (97-1396) استان‌هاي سيستان و بلوچستان، هرمزگان، كرمان، فارس، كهگيلويه و بويراحمد به ترتيب با 75، 67، 66، 56 و 53 درصد، بيشترين كاهش بارش را نسبت به نرمال داشته‌اند. در عين حال تنها دو استان آذربايجان غربي و شرقي، 24 و 20 درصد بارش بيش از نرمال را تجربه كرده‌اند! به بياني سال زراعي خشكي را پشت سرگذاشته‌ايم.
اين گزارش با تاييد اين ادعا، از لفظ «بحراني» در متن خود استفاده كرده، آورده است: نقشه خشكسالي نشان از وقوع خشكسالي شديد تا بسيار شديد در غالب استان‌هاي كشور دارد كه گوياي شرايط بحراني منابع آب است. به همين دليل با توجه به پيش‌بيني بارش بيش از نرمال در حوضه رشته كوه هندوكش افغانستان و به دليل اينكه بخش قابل توجهي از منابع آب استان سيستان و بلوچستان وابسته به وضعيت بارش خارج از كشور است، بنابراين ترميم منابع آب اين استان در سال‌جاري به مقدار زياد بستگي به تلاش‌ها در دريافت حقابه از هيرمند دارد.
زمستاني سرد يا ...؟
اما زمستان امسال براي ايراني‌ها چگونه زمستاني خواهد بود ؟ به گفته گزارش مركز خشكسالي، با توجه به نقشه‌هاي پيش‌يابي، در مجموع بارش كشور در شش ماهه دوم سال 1397 در محدوده نرمال پيش‌بيني مي‌شود. براساس پيش‌بيني كارشناسان اين مركز، الگوي بارش كشور در شش ماهه دوم سال داراي بيشينه بارش در پاييز در نيمه شمالي و زاگرس است. در فصل پاييز هم به دليل استقرار پر ارتفاع و ايجاد سامانه بندالي (Blocking) در جنوب اروپا و درياي سياه، مسير سامانه‌هاي بارشي به عرض‌هاي جنوبي منتقل شده كه با انتظار بارش‌هاي نرمال تا بيش از آن به ويژه در شمال، غرب و شمالغرب كشور هماهنگ است. اين گزارش پاسخي هم به دليل بارش‌هاي اخير مهرماه دارد و اعلام مي‌كند: بارش مهر در اغلب مناطق كشور- به ويژه در غرب و شمالغرب - بيش از نرمال، آبان در حد نرمال (بخش‌هايي از جنوب‌غرب متمايل به كمتر از نرمال) است. ولي در آذرماه اين مقدار در محدوده نرمال و در دي ماه بخش‌هايي از غرب كشور متمايل به كمتر از نرمال و در بهمن با فعال‌تر شدن سامانه‌هاي جنوبي، بارش در محدوده نرمال خواهد بود. در پاييز ميانگين دماي مناطق شمالي و غربي در محدوده نيم تا يك درجه سلسيوس بيش از نرمال و در شرق كشور تا 2 درجه سلسيوس بيش از نرمال خواهد بود. با وجود پيش‌بيني‌هاي فوق، اما كشور همچنان با خشكسالي شديد آب‌شناسي مواجه خواهد بود كه مديريت بهينه منابع آب و كاهش سهم استفاده از منابع آب‌هاي زيرزميني براي پايداري منابع آب را ايجاب مي‌كند.
سالي كه گذشت
در اين گزارش اشاره‌اي هم به وضعيت كنوني سال گذشته و سال زراعي كنوني كشور داشته، مي‌نويسد: ارتفاع بارش سال زراعي يعني از اول مهر 1396 تا پايان شهريور 1397 در كشور به 8/165ميليمتر رسيد، اين در حالي است كه بارش دوره بلندمدت 232 و سال گذشته 212 ميليمتر بوده است. بر اين اساس بارش سال زراعي 97-1396 به ترتيب 28 و 21 درصد نسبت به بلندمدت و سال گذشته كاهش داشته است. به گفته اين گزارش، در سال زراعي گذشته، 22 استان بارش كمتر از نرمال را تجربه كرده‌اند، 7 استان داراي بارش نرمال و تنها دو استان آذربايجان غربي و شرقي بارش بيش از نرمال داشته‌اند. همچنين در اين بين بيشترين كاهش نسبي بارش به ترتيب در استان‌هاي سيستان و بلوچستان، كرمان، هرمزگان، فارس و كهگيلويه و بويراحمد به ترتيب با 75، 3.67، 67، 56 و 53 درصد نسبت به دوره مشابه بلندمدت رخ داده است؛ اين در حالي است كه مقدار كاهش در استان‌هاي كهگيلويه و بويراحمد 295، چهارمحال و بختياري، 125 بوشهر، 146.4 مازندران، 168.6 فارس، 254 گيلان، 267 هرمزگان 120 و خوزستان 107 ميليمتر است. بيشترين كاهش بارش در حوضه‌هاي آبريز خليج فارس و درياي خزر رخ داد.
آنچه پيش روست
به نظر مي‌رسد بارش‌ها در پاييز كمي بيشتر از حد نرمال باشد . اين را گزارش مركز خشكسالي مي‌گويد: ميانگين بارش كشور در فصل پاييز در محدوده نرمال تا بيش از نرمال است. در استان‌هاي شمالي، شمالغرب و دامنه‌هاي زاگرس در غرب كشور بيش از نرمال پيش‌بيني مي‌شود.
همچنين براساس نتايج خروجي اين گزارش، انتظار مي‌رود بيشترين افزايش بارش فصل پاييز در دو ماه مهر و آبان و در نواحي غربي و شمالي كشور رخ دهد. اما اين بارش‌ها از اواخر پاييز كاهش پيدا مي‌كند به طوري كه كاهش بارش از اواخر آذر تا دي ملموس خواهد بود. با اين وجود اين، پايان بارش‌هاي زمستاني امسال نخواهد بود بلكه براساس تجزيه نقشه‌هاي هواشناسي، دوباره شاهد فعاليت سامانه‌هاي بارشي به ويژه در عرض‌هاي جنوبي‌تر كشور در ماه‌هاي پاياني سال خواهيم بود؛به بياني گزارش اين مركز حكايت از آن دارد كه در مجموع بارش كشور در شش ماهه دوم سال در حد نرمال است گرچه توزيع ماهانه آن همگون نيست.
پيش‌بيني دما
با توجه به پيش‌بيني فعاليت سامانه‌هاي بارشي و افزايش ابرناكي، ميانگين دماي فصل پاييز به استثناي شرق كشور از 5.0 تا 1 درجه بيش از نرمال خواهد بود، اين درحالي است كه افزايش دما در شرق كشور بين 1 تا 2 درجه پيش‌بيني مي‌شود. از دي تا بهمن، با جابه‌جايي سامانه‌هاي بارشي به عرض‌هاي جنوبي احتمال ناهنجاري منفي دما در اين مدت در بخش‌هايي از جنوب كشور وجود دارد. چون تغييرات شديد دما در نقشه‌هاي ميانگين ماهانه تعديل مي‌شود.