تحريم گسترده كنفرانس اقتصادي عربستان
محمود فاضلي
پس از تحريم نشست اقتصادي رياض با عنوان «كنفرانس ابتكار عمل سرمايه‌گذاري آينده در عـربستان» كه قرار است از 23 تا 25 اكتبر (1 تا 3 آبان) در رياض به رياست «محمد بن سلمان» وليعهد سعودي و با حضور گروهي از شخصيت‌هاي سياسي، اقتصادي و رسانه‌هاي بين‌المللي كه با هدف قطع وابستگي عربستان به درآمد حاصل از صدور نفت، برگزار شود، سخنگوي اين نشست از تغيير فهرست دعوت‌شدگان به اين نشست خبر داده و مدعي است اعضاي شركت‌كننده در اين نشست تغيير كرده است و شماري از سران و بازرگانان كشورهاي عربي، آفريقايي و آسيايي شركت خواهند كرد. رياض مهم‌ترين هدف برگزاري اين اجلاس را «بحث درباره جهت‌گيري‌ها، فرصت‌ها و چالش‌ها در بخش‌هاي رو به رشد در ترسيم آينده اقتصادي و ايجاد تحول در زمينه سرمايه‌گذاري جهاني در دهه‌هاي آينده» مي‌داند. رياض اگرچه اميد زيادي به نتايج اين اجلاس داشت، اما انصراف بعضي از كشورها و چهره‌هاي برجسته اقتصادي و حتي رسانه‌هاي بين‌المللي به دليل وضعيت مبهم «جمال خاشقجي» روزنامه‌نگار منتقد و ناراضي رژيم سعودي موفقيت اجلاس با ترديدهاي جدي رو‌به‌رو است.
مهم‌ترين تحريم‌كنندگان اين اجلاس كشورهاي غربي هستند؛ البته غربي‌ها منافع تجاري و اقتصادي خود را معمولا در اولويت قرار داده و سالها است چشمان خود را به روي اعمال خشونت‌آميز عربستان در داخل اين كشور و حمله نظامي به يمن و بمباران غيرنظاميان اين كشور بسته‌اند. كشورهايي همچون آلمان، كانادا و اسپانيا اگرچه تلاش داشتند حداقل انتقاداتي به عربستان داشته باشند اما در نهايت در ماه آگوست گذشته با چرخش ناگهاني از مواضع خود عقب‌نشيني كردند. شواهد نشان مي‌دهد اتحاديه اروپا با وجود مواضع خود قراردادهاي خود را محكم چسبيده‌اند و در شرايطي كه در موضوع سوريه و منازعه اسراييل- فلسطين، در حاشيه قرار گرفته‌اند، همچنان به دنبال حفظ منافع ژئوپوليتيك خود در منطقه هستند. اتحاديه اروپا آنچنان درگير مشكلات داخلي همچون برگزيت، مهاجرت و قدرت گرفتن پوپوليست‌ها در اروپا است كه عملا قادر به اتخاذ يك موضع واحد در زمينه توقف رابطه اقتصادي با عربستان نيست.
در روزهاي اخير هر يك از كشورهاي اروپايي در زمينه عدم حضور خود در كنفرانس رياض مجبور به موضع‌گيري حداقل در شعار و نه در عمل شدند. وزير تجارت انگليس از حضور در كنفرانس سرمايه‌گذاري رياض انصراف داد و سخنگوي دولت انگليس نيز تاكيد كرد لندن نگران ماجراي ناپديد شدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد عربستاني در استانبول تركيه است.
سفر هايكو ماس وزيرخارجه آلمان به عربستان به سبب ناپديدشدن و قتل احتمالي جمال خاشقجي روزنامه‌نگار منتقد آل سعود كه در كنسولگري عربستان در استانبول روي داد، لغو شد. به گفته برلين، اين سفر تا زماني كه بيانيه‌اي از سوي عربستان درباره خاشقجي صادر نشود، انجام نمي‌شود. يورگن هارت سخنگوي سياست خارجي حزب دموكرات مسيحي نيز تاكيد كرده است اروپا بايد با توجه به نتيجه تحقيقات ناپديد شدن جمال خاشقجي روزنامه‌نگار عربستاني روابطش با رياض را اصلاح كند. برلين با لحن تندتري درباره رسوايي ماجراي خاشقجي اظهارنظر مي‌كند و اعتقاد دارد توضيحاتي كه تاكنون از رياض در مورد اين روزنامه‌نگار به گوش رسيده، «قانع‌كننده و قابل اعتماد نيستند.» به گفته وي يك تصوير دو پهلو از عربستان داريم، مخصوصا با موضوعي كه در روزهاي اخير در پرونده خاشقجي اتفاق افتاد. چيزي كه روزهاي آينده پيش مي‌آيد اين تصوير را كامل مي‌كند. بايد از اهرم اقتصادي استفاده كنيم تا اينكه عربستان در يك جهت ثبات در منطقه قرار گيرد. نوربرت روتگن رييس كميته امور خارجه پارلمان آلمان و متحد مركل در واكنش به اظهارات ترامپ تاكيد كرد «اكنون عامل سرنوشت‌ساز رفتار رييس‌جمهوري امريكا است كه به شاهزاده گفت تا زماني كه تسليحات كافي و چيزهاي ديگر از ما بخريد، آزادي كامل به شما مي‌دهيم». معاون حزب دموكرات آزاد آلمان نيز معتقد است آلمان و ساير كشورهاي جي7 بايد در پي بيانيه مشترك خود، سفير عربستان در كشورهاي‌شان را احضار كنند و مصرانه خواستار توضيحات قانع‌كننده شوند. وليعهد عربستان بايد بداند نمي‌تواند خود را اصلاح‌طلب نشان دهد و هم‌زمان حقوق بشر و حقوق شهروندي را لگدمال كند.
«امانوئل ماكرون»، رييس‌جمهور فرانسه اعلام داشت پاريس پس از هماهنگي با انگليس، آلمان و هلند سفرهاي سياسي به عربستان را تعليق كرده و منتظر توضيحات در خصوص ناپديد شدن جمال خاشقجي روزنامه‌نگار سعودي هستيم. ما تصميم گرفتيم برخي ديدارها و سفرها از جمله ديدارهاي سياسي را تعليق كنيم. سفر «برونو لومر» وزير اقتصاد فرانسه نيز به كنفرانس لغو شد. وزير دارايي هلند نيز در پارلمان اعلام كرد اين كشور به دليل پرونده جمال خاشقجي روزنامه‌نگار و منتقد آل سعود، از شركت در كنفرانس انصراف داده است. اگر عربستان مشخص نكند چه اتفاقي براي خاشقجي افتاده است، بعيد است من بروم.» بعضي از كشورهاي كوچك و ضعيف اروپايي يا در اين زمينه سكوت پرمعنايي داشتند يا مواضع شفافي اتخاذ نكردند. صدراعظم اتريش به اين جمله اكتفا كرد كه «ما به عنوان اتحاديه اروپا انتظار داريم عربستان با شفافيت كامل در اين زمينه روشنگري كند.»
بسياري از روساي شركت‌ها و نمايندگان سازمان‌هاي بين‌المللي از جمله نمايندگان گوگل (شركت آلفابت)، «اچ.اس.بي‌سي بانك انگليسي، استاندارد چارترد، بانك كرديت سوييس، روساي بانك‌هاي فرانسوي «ب.ان.پ.پاريبا، سوسيته ژنرال، «جي.پي مورگان چيس (امريكا)، بلك‌راك (امريكا)، شركت‌هاي خودروسازي فورد امريكا، اوبر، ويرجين، ترايو گلوبال، تالس، هتلداري آكور و شركت توليد و توزيع برق فرانسه نيز انصراف خود را از حضور در اين كنفرانس اعلام كردند. رييس بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول نيز به رياض نخواهند رفت. بسياري از رسانه‌هاي خبري از جمله فايننشال‌تايمز، نيويورك‌تايمز، لس‌آنجلس‌تايمز اكونوميست، بلومبرگ و سي.ان.ان از پوشش اين رويداد اقتصادي انصراف داده‌اند.