گزارش «اعتماد» از كاهش خدمات‌دهي خودروهايي كه مناسب‌سازي شده‌اند
نارضايتي معلولان
از خدمات تنها سامانه حمل و نقل تهران
گروه اجتماعي
چند نفر از معلولان ساكن تهران با انتقاد از اختلال جدي در سرويس‌دهي سامانه حمل و نقل ويژه افراد داراي معلوليت، خواستار بررسي اين مشكل و رسيدگي نهادهاي مسوول شدند. به گفته معترضان، طي دو سال گذشته، خدمات سامانه حمل و نقل معلولان و جانبازان كه از نيمه سال 91 توسط شهرداري تهران ارايه مي‌شود، دچار بي‌نظمي شده و در دفعات بسيار، لغو ارايه سرويس حمل‌و‌نقل شهري، معلولان را ناچار به استفاده از تاكسي تلفني و پرداخت هزينه‌هاي گزاف تردد با وسايل نقليه خصوصي كرده در حالي كه تبصره 1 ماده 5 قانون جديد حمايت از حقوق معلولان – مصوب اسفند 96 مجلس و ابلاغ شده در ارديبهشت ماه امسال توسط رييس‌جمهوري – تاكيد مي‌كند: «شهرداريها مكلفند جهت امكان تردد افراد داراي معلوليتهاي شديد، سامانه‌هاي حمل و نقل ويژه افراد داراي معلوليت را با تجهيز ناوگان خودروهاي مناسب‌سازي شده ايجاد كنند.» استفاده از سرويس حمل و نقل معلولان و جانبازان، شرايط خاصي ندارد و همان‌طور كه از نامش پيداست، گروه هدف اين سامانه، افراد داراي معلوليت يا جانباز داراي كارت بهزيستي يا بنياد شهيد هستند و براي استفاده از خدمات، بايد به محل استقرار سامانه واقع در ميدان آزادي مراجعه كرده و پس از ارايه مشخصات، كد اشتراك دريافت كنند. به تمام مشتركان هم اعلام مي‌شود كه براي استفاده از سرويس، بايد روز قبل و طي ساعات 21 تا 24، مبدا و مقصد مورد نظر خود را به سامانه پيامك كنند و مسوولان سامانه هم متعهد شده‌اند كه در صورت ممكن نبودن ارايه سرويس، همان شب خبر لغو خدمات را به مشتري اعلام كنند كه به گفته معلولان معترض، ظاهرا تا امروز چنين اتفاقي كه كاملا جنبه اخلاقي و انساني دارد، نيفتاده است. يكي از معترضان، دختر 26 ساله‌اي است كه هر روز براي رفتن به محل كار خود واقع در خيابان نواب، نياز به استفاده از اين سرويس حمل و نقل دارد. او كه به دليل شدت معلوليت بايد از ويلچر استفاده كند درباره اختلال دو ساله خدمت‌رساني اين سامانه به «اعتماد» مي‌گويد: «سال 88 و براي رفتن به دانشگاه از اين سرويس استفاده مي‌كردم. آن زمان زيرنظر بهزيستي بود و مبلغي هم به عنوان هزينه رفت و آمد به حساب‌مان واريز مي‌شد كه البته هزينه سرويس، معمولا بيشتر از رقم واريزي بهزيستي بود و بايد از جيب خودمان پرداخت مي‌كرديم. يك زمان بهزيستي از واريز همان وجه هم خودداري كرد و هزينه تردد به كل آزاد شد. از ابتداي سال 92 من دوباره از اين سرويس استفاده كردم كه به شهرداري واگذار شده بود اما به شدت مشكل داشت و براي من هم مشكل ايجاد كرد چنانكه سال 94، قرار بود جايي مشغول به كار شوم ولي چون سرويس‌ها دچار اختلال بود و به من سرويس ندادند، آن شغل را از دست دادم. از سال 95، دوباره از اين سرويس استفاده مي‌كنم اما اگر 4 روز در هفته به من سرويس بدهند، شنبه‌ها به هيچ‌وجه سرويس نمي‌دهند، دو روز را بدون اطلاع به من و با وجود تاييد اعزام سرويس، لغو مي‌كنند و بعد از اينكه تماس مي‌گيرم كه بابت لغو بدون اطلاع اعتراض كنم، مي‌گويند پيامك نرسيده در حالي كه من دو و سه بار پيامك مي‌فرستم. از آن دو روز باقيمانده هم گاهي راننده مي‌گويد ماشين خراب شده و نمي‌آيد، يا آن قدر دير مي‌رسد كه ناچار مي‌شوم از تاكسي تلفني استفاده كنم يا در لحظه آخر مي‌گويند ماشين نداريم و سرويس نمي‌فرستند. لغو خدمات‌شان بيشتر شبيه بهانه‌هاي آزار‌دهنده است كه انگار نمي‌خواهند به ما خدمت بدهند. به يكي از دوستانم گفته بودند چون ساعت 21 و 5 دقيقه پيامك فرستادي درخواستت را لغو كرديم چون بايد فقط در فاصله ساعت 21 و 15 تا 21 و 30 پيامك بفرستي. رفتار بعضي راننده‌ها هم آن قدر توهين‌آميز است كه بارها به فكر انصراف از دريافت سرويس افتاده‌ام. اين ماشين‌ها بالابر دارد و ويلچر را حمل مي‌كند. وقتي به راننده مي‌گوييم ويلچر را بچرخانيد كه در طول مدت رانندگي جابه‌جا نشود، به ما مي‌گويد جابه‌جا كردن ويلچر وظيفه من نيست و شما بايد همراه بياوريد كه كمك‌تان كنند.»
در حالي كه به گفته معترضان، مسيرهاي مورد استفاده هيچ محدوديتي نداشته و تنها توصيه مسوولان سامانه در ابتداي ثبت‌نام، اين است كه مسيرها بايد بين چند فرد داراي معلوليت يا جانباز مشترك باشد تا در صرف هزينه و اعزام خودرو صرفه‌جويي شود اما اين جوان معلول به «اعتماد» مي‌گويد: «من از اين سرويس فقط براي رفتن به محل كار استفاده مي‌كنم و تا امروز استفاده تفريحي نداشتم اما بارها به من گفته‌اند كه ماشين نمي‌فرستند چون اولويت با بيماران است و ما هم مجبوريم در ابتداي ثبت‌نام، حتما قيد كنيم كه مسيرهاي اعلام شده، محل كار يا محل تحصيل است.»
يكي ديگر از معترضان، مرد 48 ساله‌اي است كه بر اثر ابتلا به فلج اطفال و ام‌اس، دچار شدت معلوليت شده و بدون ويلچر قادر به تردد نيست و درباره اختلال چند ماهه خدمات‌دهي اين سامانه و مشكلاتي كه با آن مواجه بوده به «اعتماد» مي‌گويد: «از سه سال قبل، از سرويس‌هاي اين سامانه استفاده مي‌كنم. روال معمول اين است كه روز قبل، به سامانه پيامك مي‌دهيم و در صورت لغو سرويس، بايد همان روز به ما اطلاع بدهند كه ما هم براي تردد روز بعدمان برنامه‌ريزي كنيم. متاسفانه طي چند ماه گذشته، لغو سرويس را به ما اطلاع نمي‌دهند و بارها براي رسيدن سرويس معطل شده‌ام و بالاخره بعد از نيم ساعت يا 45 دقيقه معطلي، با سامانه تماس مي‌گيرم و مي‌گويند سرويس لغو شده است. طي چند ماه گذشته، به‌طور معمول از 4 سرويس در هفته، دو روز را بدون اطلاع لغو كرده‌اند در حالي كه ما بعد از ارسال پيامك به سامانه، حتما تلفن مي‌زنيم و به ما اطمينان مي‌دهند كه روز بعد، سرويس داريم. وقتي هم به مسوول سامانه اعتراض كردم، گفت: استفاده شما از اين سامانه زياد است و باعث اجحاف به حقوق سايرين مي‌شود. من هم توضيح دادم كه با حقوق يك ميليون توماني ماهانه كه 600 هزار تومان از اين رقم هم براي پرداخت اجاره‌بهاي منزل خرج مي‌شود، واقعا قادر به استفاده از تاكسي تلفني نيستم و ناچارم براي تردد به محل كارم از اين سرويس استفاده كنم. در نهايت به من گفت برو به بهزيستي شكايت كن، چون ارايه سيستم حمل و نقل وظيفه سازمان بهزيستي است.» حسين نحوي‌نژاد؛ معاون توانبخشي سازمان بهزيستي كشور در گفت‌وگو با «اعتماد»، راه‌حل اين مشكل را مراجعه افراد داراي معلوليت به سامانه «معبر» و ثبت شكايت در اين سامانه عنوان مي‌كند اما در توضيح بيشتر درباره علت اختلال ايجاد شده مي‌گويد: «طبق قانون جامع مصوب 1383، كمك‌رساني به افراد داراي معلوليت تابع خيرخواهي و دلسوزي بود و شهرداري تهران هم بر اساس همان قانون، الزام قانوني جهت ايجاد ناوگان حمل و نقل شهري براي افراد با نيازهاي ويژه ايجاد كرد و سامانه حمل و نقل با پيگيري افراد داراي معلوليت و علاقه‌مندي شهرداران وقت ايجاد شد. وسيله نقليه مورد نياز بايد خريداري و مناسب‌سازي مي‌شد اما نگهداري اين ناوگان هم مهم است. از سوي ديگر تا زماني كه چنين خدمتي ارايه نمي‌شد، بحثي نبود ولي از زماني كه اين خدمت ارايه شد و مطالبه‌گري ايجاد كرد، افراد داراي معلوليت هم زندگي خود را بر اساس اين خدمت تنظيم كردند و حالا نمي‌توانيم، بگوييم كه ديگر نمي‌توانيم خدمت بدهيم در حالي كه امروز و به دنبال تغيير مديران وقت، خدمات متوقف شده و من هم شنيده‌ام كه گفته‌اند، بودجه براي نوسازي ماشين‌هاي مستهلك ندارند و به نظر مي‌رسد، مي‌خواهند اين خدمت را به دليل دردسرهاي ايجاد شده، كاهش دهند . متاسفانه زيرساخت‌هاي اجتماعي ما نسبت به زيرساخت‌هاي اقتصادي و عمراني‌مان بسيار عقب است و تمام خدمات را مطابق نيازهاي افراد معمولي جامعه ايجاد مي‌كنيم. البته در قانون جديد كه امسال هم ابلاغ شده، تمام وظايف به الزام قانوني تبديل شده و هر تخطي هم مجازات و محكوميت به دنبال دارد. معلولان معترض هم مي‌توانند شكايت از نحوه خدمات‌دهي اين سيستم را به سامانه معبر؛ ذيل دبيرخانه مناسب‌سازي به رياست وزير كشور ببرند و ما هم اين شكايت را پيگيري كرده و با شهرداري تهران مكاتبه خواهيم كرد اما به محكمه كشاندن، بايد از طريق فعاليت‌هاي مدني باشد نه از طريق تقابل دستگاه‌هاي دولتي. البته متاسفانه بسياري از اعتراضات معلولان و از جمله اعتراض به رفتار توهين‌آميز رانندگان چون مستند نيست قابليت اثبات هم ندارد.»
سابقه پيشنهاد خدمت به معلولان
طرح سهميه‌بندي سوخت، از تير ماه 1386 و با هدف ساماندهي مصرف بنزين در كشور به اجرا درآمد و تمام خودروهاي شخصي و عمومي شامل دريافت سهميه بنزين شدند. افراد داراي معلوليت و جانبازان هم در اين گروه‌بندي قرار مي‌گرفتند و از ابتداي مرداد 1387 و با مصوبه رييس‌جمهوري وقت، كارت سوخت معلولان و جانبازان تحت پوشش سازمان بهزيستي كشور و بنياد شهيد صادر شد كه بر اساس اعلام معاون توانبخشي وقت سازمان بهزيستي كشور، افراد با معلوليت خيلي شديد، روزانه 50 ليتر، شديد 34 ليتر، متوسط 32 ليتر و خفيف 12 ليتر بنزين دريافت مي‌كردند. اجراي اين طرح اما از پايان سال 88 و به دنبال توقف سهميه سوخت معلولان و جانبازان با اختلال جدي مواجه شد و تلاش سازمان بهزيستي كشور براي جلب موافقت سازمان هدفمندي يارانه‌ها و وزارت نفت در برقراري مجدد توزيع سوخت جامعه هدف خود بي‌نتيجه ماند. مسوولان سازمان بهزيستي كشور كه متولي پيگيري حقوق معلولان تحت پوشش اين سازمان بودند، براي جبران خسارات مالي وارده به معلولان تهران‌نشين كه به دليل شدت معلوليت، امكان تردد با وسايل حمل و نقل عمومي را نداشته و قادر به پرداخت هزينه رفت و آمد با وسايل نقليه خصوصي هم نبودند، سامانه‌اي طراحي كردند كه خودروهاي نيمه‌سنگين عمومي با قابليت مناسب‌سازي براي حمل و نقل معلولان با ويلچر، وظيفه جابه‌جايي معلولان تحت پوشش سازمان بهزيستي در شهر تهران را بر عهده بگيرند. براي اجراي اين برنامه، تفاهمي با معاونت حمل و نقل ترافيك شهرداري تهران منعقد شد و مسوولان وقت سازمان بهزيستي كشور از راه‌اندازي پايانه حمل و نقل معلولان در شهر تهران و خريد و مناسب‌سازي 50 دستگاه ون خبر دادند و اعلام كردند با راه‌اندازي اين پايانه، معلولان از تردد با وسايل حمل و نقل عمومي يا استفاده از خودروي شخصي بي‌نياز خواهند شد اما تا مهرماه 91، راه‌اندازي اين پايانه به دليل تاخير سازمان بهزيستي در تحويل 50 دستگاه ون مناسب‌سازي شده بارها به تعويق افتاد در حالي كه مسوولان شهرداري تهران، 10 دستگاه اتوبوس مناسب‌سازي شده را تامين و در محل پايانه مستقر كرده بودند و جلسه غيرعلني شوراي شهر تهران هم در همان ايام مصوب كرد كه بايد 120 ون مناسب‌سازي شده به پايانه حمل و نقل معلولان تحويل داده شود. به دنبال اين مصوبه، سامانه حمل و نقل ويژه معلولان و جانبازان، اسفند 91 با حضور شهردار وقت تهران افتتاح شد و بنا بر اعلام مسوولان سامانه قرار بود كه تعداد خودروهاي مناسب‌سازي شده كه در آن زمان، 50 دستگاه ون و 10 دستگاه اتوبوس را شامل مي‌شد، در آينده نزديك افزايش يابد و به ازاي ارايه سرويس دربستي به چند فرد داراي معلوليت، براي هر نوبت رفت و آمد هزينه‌اي معادل 7 هزار تومان پرداخت شود. همچنين مقرر شده بود كه رانندگان آموزش ديده نسبت به كمك‌رساني به معلولان، هدايت خودروها را برعهده بگيرند و خدمات شبانه‌روزي هم به امكانات اين سامانه اضافه شود. نيمه خردادماه امسال، اولين اعتراضات نسبت به نحوه خدمت‌رساني اين سامانه توسط رييس انجمن نداي معلولان مطرح شد و محمود كاري در گفت‌وگو با ايلنا افشا كرد كه اينكه در طول اين سال‌ها و برخلاف وعده‌هاي اوليه، حتي يك خودروي مناسب‌سازي شده هم به اين سامانه اضافه نشده آن هم در حالي كه روزانه حدود هزار فرد داراي معلوليت، متقاضي استفاده از خدمات اين سامانه هستند، اما تعداد ناكافي خودروهاي مناسب‌سازي شده دليل مهمي است كه كمتر از دو درصد افراد داراي معلوليت و جانبازان ساكن در شهر تهران، شانس بهره‌مندي از خدمات اين سامانه را دارند.
به دنبال اين اعتراض، مرداد امسال هم مجيد فراهاني؛ رييس كميته بودجه و نظارت شوراي شهر تهران، در جلسه علني شورا از لغو خدمات‌رساني اين سامانه انتقاد كرد و ضمن اشاره به پاسخ‌هاي توهين‌آميز مسوولان سامانه در واكنش به اعتراضات معلولان، خواستار برخورد با متخلفان شد. تا امروز و به دنبال طرح اين اعتراضات اما، هيچ تغيير مثبتي در نحوه ارايه خدمت اين سامانه ايجاد نشده و به نظر مي‌رسد به دنبال افزايش قيمت بنزين، افراد داراي معلوليت و جانبازان ساكن در تهران، يا بايد در انتظار توقف كامل خدمت‌رساني اين سامانه باشند يا با افزايش چند برابري هزينه تردد با خودروهاي مناسب‌سازي شده اين سامانه مواجه خواهند شد كه به نظر مي‌رسد يكي از دلايل اختلال طولاني مدت خدمت‌رساني اين سامانه هم نارضايتي رانندگان از مزدهاي ناچيز دريافتي در قبال حمل و نقل افراد داراي معلوليت باشد.