معافيت‌هاي نفتي، فيگور ترامپ
اين كجايش افتخار دارد آقاي ترامپ؟! آن فيگور از شما يك قهرمان نخواهد ساخت، وقتي مردم ايران را با تحريم‌هايي كه خلاف قواعد بين‌المللي اعمال كرده‌ايد دچار سختي و رنج كرده‌ايد. جمعه شب واكنش برخي كاربران خارجي توييتر، حتي امريكايي‌ها هم به «فيگور ترامپ» بسيار منفي بود.
1- وزيران خارجه و خزانه‌داري امريكا عملا اجرايي شدن تحريم‌هاي نفتي امريكا را اعلام و عنوان كرده‌اند كه هشت كشور از اين تحريم‌ها به طور موقت معاف شده‌اند تا همچنان نفت ايران را بخرند. همزمان تاكيد كرده‌اند كه (برخي از اين) كشورها تعهد داده‌اند كه ظرف دو ماه واردات نفت از ايران را به صفر برسانند. از هند، ژاپن و كره‌جنوبي به عنوان كشورهايي كه معافيت خريد نفت از ايران را دريافت كرده‌اند، نام برده شده است. ظاهرا چين هم سرگرم مذاكره براي كسب معافيت است. تا لحظه نوشتن اين مطلب هنوز مشخص نشده است كه چهار كشور ديگري كه از تحريم‌ها معاف شده‌اند، كدامند. هر چند حرف‌هايي از معافيت عراق و تركيه مطرح شده است.
2- اين گزاره خبري كه «ترامپ در به صفر رساندن صادرات نفت ايران تا 4 نوامبر شكست خورد» گزاره درست و دقيقي است. چه، رييس‌جمهور امريكا در بيش از سه ماه گذشته تمام ابزار تبليغاتي و لجستيكي خود و تيم همراهش در كاخ سفيد را به كار گرفت تا فروش نفت ايران را به صفر برساند. فشار وحشتناكي به كشورها و شركت‌هاي خريدار نفت ايران وارد كردند تا از ايران نفت نخرند. شنيده‌ام اغلب وقتي بازارياب‌هاي نفتي ايران براي مذاكره مي‌رفتند پشت سرشان امريكايي‌ها يا به مشتري نفت ايران تلفن زده‌اند يا مامورشان را اعزام كرده‌اند تا مشتري را از خريد نفت ايران منصرف كنند. حرفهاي نفت‌فروشان ايران بعد از دوره تحريم شنيدن دارد. با اين وصف اينكه ترامپ به هر دليل ولو به خاطر عدم افزايش قيمت نفت قبل از انتخابات كنگره، ناچار شده است كه به برخي از كشورها مجوز خريد نفت ايران را اعطا كند، حتي اگر اين معافيت‌ها به طور موقت باشد به معني شكست در طرح تبليغاتي به صفر رساندن صادرات نفت ايران تا چهارم نوامبر است. اتفاقا از اين زاويه هم مي‌توان «ژست ترامپ» را هم تعبير كرد. كسي كه نتوانسته خود را در قالب كسي كه تواناست، طراحي كرده است. آن هم با استفاده از پوستر يك سريال!
3- معتقدم حتما بايد آن روي سكه را هم ديد. نبايد برخي شيپور به دست بگيرند و به خاطر معافيت‌هاي موقت امريكا دم از پيروزي بزنند كه يعني همه اهداف تحريمي امريكا شكست خورده است. اين ديدگاه غير واقع‌بينانه كمكي به مقابله با شرايط تحريمي نمي‌كند. براي كاستن از مخاطرات تحريم، اولين اصل واقع‌بيني همراه با تدبير است. شرايط پس از پنجم نوامبر براي كشور در حوزه‌هاي مختلف، نسبت به قبل سخت‌تر خواهد شد. نبايد دچار توهم شويم. تحريم‌هاي بانكي و جابه‌جايي پول، تحريم‌هاي نفتي، پتروشيمي، بيمه كشتي‌ها، خريد تجهيزات و... وجود دارد. حالا اگر برخي مسوولان دولتي احتمال ذكر شده در بالا را درباره اعلام خبر معافيت‌ها پيش از انتخابات كنگره به منظور پايين نگاه داشتن قيمت نفت و تاثيرگذاري بر جلب آراي امريكايي‌ها را در نظر بگيرند و به تعهد برخي دريافت‌كنندگان معافيت براي به صفر رساندن واردات نفت ايران توجه كنند، فقط شعار نمي‌دهند!
4- اينكه به طور مثال كشوري نظير عراق در چند ساله اخير حدود 2 ميليون و 100 هزار بشكه (يعني حدودا معادل صادرات نفت خام ايران) بر توليد نفت خود افزوده است و توليد و صادرات نفت ايران به نسبت قبل، تحت فشار تحريم‌هاي اين چند ساله كاهش يافته است موضوع غم‌انگيز و البته قابل تاملي است. به مخاطره افتادن توسعه صنعت نفت از آن دست مقولاتي است كه دود آن در آينده به چشم منافع كلان كشور مي‌رود. چونان كه معاوضه نفت با برخي كالاهاي بي‌كيفيت چيني و هندي نيز مي‌تواند از عواقب ناگوار روزانه تحريم‌ها باشد. تبعات بلندمدت و كوتاه‌مدت تحريم‌ها را بايد جدي گرفت.
5- طبيعي است كه وزارت نفت نمي‌تواند به اقدامات اجرايي كه براي مقابله با تحريم نفتي اتخاذ مي‌كند، اشاره كند. پس اين روزها فقط اخبار منفي تحريم‌ها منتشر خواهد شد. شايد فقط بتوان نوشت در ميان موج اخبار منفي و نااميدكننده، خبرهاي مثبتي هم براي تامين منافع كشور هست كه منتشر نمي‌شود. من همين جا به عنوان يك خبرنگار از مخاطبانم عذرخواهي مي‌كنم كه براي حفظ منافع ملي كشورمان، گاهي نمي‌توانم همه لايه‌هاي اخبار نفتي را منتشر كنم. به نظرم در اين شرايط منافع ملي بر موفقيت‌هاي حرفهاي ارجح است. اميدوارم به سرعت روزي فرا برسد كه پس از از بين رفتن تحريم‌ها، بتوانيم همه ابعاد اخبار اين روزها را منتشر كنيم. تا آن روز دوست دارم مسوولان به فكر مردم باشند و كاسبان تحريم را پشت «همه درها» نگه دارند. مردم نيز با درك شرايط سخت كشور همدلي‌شان را افزون كنند و به فكر گذر «ايران عزيزمان» از «پيچ ترامپ» باشند. «پيچ ترامپ» شل خواهد شد اگر انتخابات كنگره را ببازد و شل‌تر مي‌شود وقتي از «مردم ايران» نااميد شود. ترامپ با آن فيگور در پوستر تبليغاتي ضد ايراني‌اش مستحق نااميدي است. بايد نااميدش كنيم.
5- براي ايستادن در برابر تحريم، عقل، درايت عميق مديريتي و اصلاح اقتصادي لازم داريم. مي‌توان كمربند تامين اجتماعي را گسترده‌تر كرد و مردمي كه حمايت اقتصادي لازم دارند را موثرتر حمايت كرد. آنگاه براي تامين منافع كلان، اصلاحات اقتصادي دقيق انجام داد. مي‌توان همزمان سيستم اقتصادي‌اي را كه باعث شده ماهانه ميليون‌ها ليتر بنزين يارانه‌اي قاچاق شود را اصلاح كرد و اين اصلاحات اقتصادي را طوري پيش برد كه صنايع در معرض تحريم‌هاي بانكي را به رصورت صحيح مورد حمايت قرار داد. اقتصاد كشور تصميمات مهم اصلاحي لازم دارد.
6- كره‌جنوبي و امارات به ميعانات گازي ايران نياز دارند. منابع نفتي عظيم خاورميانه جز ايران، تحت سيطره امريكا است. پس مصرف‌كنندگان بزرگ نفت نظير هند و چين در درازمدت، حاضر نخواهند شد چشم‌شان را بر منابع نفتي ايران ببندند و صرفا بر منابع كشورهايي تكيه كنند كه زير نفوذ كلان امريكاست. نگذاشتن تخم‌مرغ در يك سبد يك اصل استراتژيك در روابط بين‌الملل است. برخي كارشناسان پيش‌بيني كرده‌اند تا سه ماهه دوم 2019 ممكن است قيمت نفت تا محدوده 90-80 دلاري افزايش يابد. اين در حالي است كه بودجه امسال ايران در كانال 50 دلار بسته شده است و افزايش قيمت نفت مي‌تواند كاهش صادرات نفت ايران را از جنبه تامين منابع بودجه‌اي جبران كند. اين درست كه دسترسي به پول نفت ساده نيست اما اگر ساز و كار اروپايي‌ها راه بيفتد و در كنارش مكانيزم‌هاي ديگري براي تامين مايحتاج كشور به كار گرفته شود مي‌توان از پول نفت صادراتي استفاده كرد. عده‌اي معتقدند كاهش صادرات نفت ايران هر چقدر باشد بعيد است به پايين‌تر از حداقل يك ميليون بشكه در روز برسد. (برخي هم اين حداقل را تا يك ميليون و 200 يا يك ميليون و 500 هزار يشكه ارزيابي كرده‌اند.) نصف شدن احتمالي صادرات نفت ايران هر چند دردناك است اما كشنده نيست و اتفاقا دردي كه انسان را نكشد، حتما قوي‌ترش مي‌كند. بدون ترديد ايران امروز قوي‌تر از دوره قبلي تحريم‌هاست. با اين اوصاف است كه آينده تحريم‌هاي نفتي امريكا را قدرتمند ارزيابي نمي‌كنند. خوب است مسوولان تا جايي كه شرايط تحريم اجازه مي‌دهد مردم را آگاه كنند.