انفعال اروپا به نفع هيچ‌كس نيست

بعد از خروج امريكا از برجام و اعلام بازگشت تحريم‌ها، طرفين باقي مانده در برجام ضمن استمرار به پايبندي به اين توافق، به دنبال راهي براي ادامه همكاري‌هاي مالي و تجاري بوده‌اند. مهر ماه سال جاري، وزيران خارجه آلمان، بريتانيا، چين، روسيه و فرانسه و مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا كه براي شركت در اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل به نيويورك سفر كرده‌ بودند، تصميم خود را به ايجاد سازوكاري براي مبادلات مالي با ايران اعلام كردند كه هدف از آن بي اثر كردن تحريم‌هاي امريكا عليه ايران است. در بيانيه مشترك شركاي ايران در برجام، با توجه به فوريت و ضرورت دستيابي به نتايجي ملموس، شركت‌كنندگان در اين جلسه از پيشنهادهاي عملي براي ادامه و توسعه مجاري پرداخت مالي به ايران به ويژه ايجاد يك وسيله هدف ويژه (اس پي وي) براي ايجاد تسهيلاتي جهت پرداخت‌هاي مرتبط با ايران از جمله براي صادرات نفت استقبال كردند. منظور از ايجاد كانال مالي حفظ آزادي‌هاي اقتصادي اين كشورها براي دنبال كردن رابطه تجاري مشروع خود با ايران است. خبرگزاري رويترز روز دوم آبان ماه‌، به نقل از ديپلمات‌هاي اروپايي گزارشي را منتشر كرده بود كه اروپاييان به راه‌اندازي اين كانال اطمينان كامل دارند اما زمان اجرايي آن معلوم نيست. «وِرا يورووا» كميسيونر امور قضايي اتحاديه اروپا در پارلمان اين اتحاديه در «استراسبورگ» ضمن اشاره به امريكا گفته بود، اروپايي‌ها اين را نمي‌پذيرند كه يك قدرت خارجي كه حتي مي‌تواند نزديك‌ترين دوست و متحد آنان باشد، درباره حق مشروع تجاري آنان با ديگر كشورها، تصميم‌گيري كند.

به نظر مي‌رسد يك مانع بزرگ بر سر راه‌اندازي اين كانال وجود دارد و آن اينكه ظاهرا هيچ كشوري از اتحاديه اروپا مايل نيست ميزبان دفتر اين سازوكار مالي اتحاديه به منظور حفظ برجام باشد.

فشارها بر كشور كوچك لوكزامبورگ

براي قبول ميزباني

در اواسط هفته گذشته، سوييفت با اظهار تاسف از قطع دسترسي برخي بانك‌هاي ايراني به اين سامانه پيام رسان، اين اقدام را در جهت حفظ ثبات و تماميت نظام مالي بين‌المللي دانست. با افزايش فشارهاي بين‌المللي به ايران طي هفته‌هاي اخير و بعد از بازگشت تحريم‌ها، تعجيل بازماندگان در برجام و به خصوص اتحاديه اروپا براي به نتيجه رساندن كانال مالي بين خود و ايران، بيش از پيش احساس مي‌شود.

با وجود اينكه طرفين اروپايي باقي مانده در برجام، از آغاز به كار اين كانال در روز بازگشت تحريم‌ها خبر داده بودند، همچنان ميزبان SPV مشخص نيست. پيش‌تر اتحاديه اروپا چند كشور از جمله، بلژيك، اتريش، لوكزامبورگ و فرانسه را به عنوان ميزبانان احتمالي اين كانال مالي معرفي كرده بودند. اتحاديه اروپا‌، اتريش را بهترين گزينه براي ميزباني اين كانال مي‌دانست اما اين كشور بعد از بررسي‌هاي مفصلي كه انجام داد، ميزباني را رد كرد. سخنگوي وزارت خارجه اتريش گفته كشورش به دليل شك و ترديدها و همچنين خطراتي كه وجود دارد، نمي‌تواند ميزبان كانال مالي اتحاديه اروپا با ايران براي دور زدن تحريم‌هاي امريكا باشد. رد ميزباني از سوي اتريشي‌ها در حالي صورت گرفت كه بعد از اعلام خروج يكجانبه امريكا از برجام، يك هيات از مقامات اتريش به تهران سفر كرده و از تمايل وين براي از سر‌گيري همكاري‌هاي اقتصادي خبر داده بودند. پيش‌تر بلژيك نيز پيشنهاد ميزباني اين كانال مالي را رد كرده بود. با وجود تمام تلاش‌هاي اتحاديه اروپا براي راه‌اندازي اين كانال كه به نظر مي‌رسد به مثابه صندوقي تحت حمايت اتحاديه اروپا باشد كه پول نفت ايران از سوي شركت‌هاي خريدار به آن واريز مي‌شود، همچنان ميزبان اين كانال مشخص نيست. بعد از آنكه اتريش ميزباني كانال مالي ايران و اروپا را رد كرد، طبق آخرين خبرها، سه كشور اصلي اروپا در حال تلاش براي راضي كردن لوكزامبورگ براي پذيرش ميزباني است. به نظر مي‌رسد اين كشور گزينه مناسبي براي اجراي اين مكانيسم مالي باشد، چرا كه تجربه مشابهي را در فاصله سال‌هاي ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ زمان بحران مالي منطقه يورو انجام داده است. تاكنون خبر موثقي مبني بر رد يا پذيرش اين امر از سوي مقامات اين كشور منتشر نشده است.

مهم‌ترين دليل عدم رغبت كشورهاي اروپايي براي پذيرش ميزباني كانال مالي، ترس از تنبيه و تحريم ايالات متحده است. هر اقدامي در جهت دور زدن تحريم‌ها عليه ايران كه به تحريك امريكا منجر شود، ممكن است منجر به اقدامات ثانويه از سوي امريكا شود.

اصرار و تلاش براي يافتن ميزباني SPV از سوي اتحاديه اروپا در حالي ادامه دارد كه اتحاديه صنعت رمزنگاري و بلاك‌چين روسيه، يك توافق همكاري با آزمايشگاه بلاك‌چين ايران براي توسعه يك شبكه ايراني مشابه سوييفت كه تحت اجراست، به امضا رسانده است. يوري پريپاچكين، رييس اتحاديه صنعت رمزنگاري و بلاكچين روسيه گفت: تجربه و تخصص شركتش مي‌تواند در ايران كه وضعيت، به علت قطع سوييفت پيچيده‌تر از روسيه است، مورد استفاده قرار بگيرد.

طرفين اروپايي حاضر در برجام مي‌دانند كانال مالي ميان اتحاديه اروپا و ايران، به منزله حيات برجام است. بعد از راه‌اندازي «مشابه سوييف» بين ايران و روسيه، بايد منتظر ماند و تلاش‌هاي قدرت‌هاي اروپايي را براي راضي كردن لوكزامبورگ به عنوان ميزبان اين رويداد، ديد.