«اعتماد» بازار جهاني نفت را بررسي مي‌كند
نفت تحت سلطه قدرت و سياست
نرگس رسولي| كارشناسان و فعالان بازار معمولا زمستان را فصل افزايش تقاضا و البته افزايش قيمت نفت در بازار مي‌دانند و از ديرباز اين روال هميشگي باعث پيش‌بيني‌هاي مختلف در مورد قيمت نفت مي‌شد تا اينكه تصميم‌گيري‌هاي سياسي در بازار اقتصاد تاثير مستقيم خود را بر بازار گذاشت و شالوده قيمت‌گذاري نفت از پيش‌بيني و عرف بازار خارج شد. اين روزها و اين سال‌ها بيش از هر چيز تصميمات سياسي است كه بازار نفت و شايد بهتر است، بگوييم بازار جهاني قيمت‌ها را تعيين مي‌كند. به گونه‌اي كه ديروز در آخرين خبرهاي مخابره شده از بازار جهاني نفت؛ قيمت هر بشكه نفت برنت با 43 سنت معادل 0.7 درصد افزايش به 59 دلار و 23 سنت رسيد. قيمت نفت خام امريكا نيز با 11 سنت معادل 0.2 درصد افزايش به 50 دلار و 53 سنت رسيد. اين افزايش‌ها تنها بخشي از سقوط قابل توجه قيمت در روز جمعه را جبران كرده است. به گونه‌اي كه طبق گفته فعالان اين بازار قيمت نفت پس از كاهش حدود ۸ درصدي در جمعه سياه بازار نفت شاهد افزايش بود، اما همچنان تحت فشار باقي مانده كه علت آن هم به دليل ضعيف بودن عوامل بنيادين بازار و آشفتگي بازارهاي مالي قيمت نفت برنت همچنان پايين‌تر از 60 دلار در هر بشكه است.
ترازوي ناهمسان عرضه و تقاضا
در همين حال گزارش‌ها تاييد مي‌كند كه قيمت شاخص نفت خام شانگهاي چين در واكنش به افت قيمت‌هاي روز جمعه، روز گذشته با 5 درصد كاهش مواجه شده است. علت اصلي اين افت قيمت شديد افزايش عرضه و كند شدن رشد تقاضا اعلام شده كه احتمالا منجر به ايجاد مازاد عرضه در بازار در سال آينده ميلادي خواهد شد. البته برخي فعالان بازار از ديگر عامل تاثيرگذار بر بازار نفت را افت شاخص‌ها در بازارهاي مالي مي‌دانند. اين شرايط در حالي است كه پيش از اين بانك امريكايي گلدمن ساكس در هفته گذشته از روال بازار جهاني نفت پيش‌بيني كرده بود كه انتظار دارد، قيمت نفت در هفته‌هاي آينده بسيار پرنوسان باقي بماند.
اين بانك در تحليل خود نوشته بود كه «در زمينه عوامل بنيادين بازار، محركي بسيار قوي براي تثبيت قيمت و سرانجام افزايش قيمت نفت لازم است. شواهد فيزيكي درباره كاهش منظم توليد اوپك و مدارك بيشتر درباره پايداري تقاضا، از جمله محرك‌هاي لازم براي تثبيت و رشد قيمت‌ها هستند. سقوط دوباره قيمت نفت بازتاب‌دهنده نگراني‌ها درباره عرضه مازاد در سال ۲۰۱۹ ميلادي است.» اين بانك امريكايي اعلام كرده بود: « سقوط شديد تقاضا يا فقدان كاهش توليد اوپك، دو خطر اصلي براي بازسازي قيمت نفت هستند.» در همين حال بانك مورگان استنلي نيز در تحليل در مورد شرايط بازار در آينده پيش‌بيني كرده است: «به دليل انقباضي شدن شرايط مالي در آسيا (و به ويژه چين) سال 2018 را بايد پاياني بر دوره 10 ساله رشد بازار اعتباري آسيا دانست و ما انتظار داريم اين وضعيت در سال 2019 نيز تداوم پيدا كند.»
بازي دلار
اين تحليل‌ها همچنين يكي ديگر از دلايل تضعيف قيمت نفت در بازار جهاني را تقويت ارزش دلار امريكا مي‌خوانند و معتقدند كه امسال به لطف افزايش نرخ بهره و افزايش سرمايه‌گذاري در بازار ارز امريكا، ارزش آن در برابر اكثر ارزهاي معتبر جهاني افزايش يافته است. از اين‌رو قيمت هر كالايي كه به دلار ارزش‌گذاري مي‌شود رو به كاهش گذاشته است. ريسك ديگري كه متوجه تجارت جهاني و رشد اقتصاد جهاني است، جنگ تجاري ميان امريكا و چين است. بانك جي‌پي مورگان با اشاره به ريسك تشديد اين جنگ تجاري گفته، دولت امريكا احتمالا تا 3 ماهه نخست سال آينده ميلادي تمام محصولات وارداتي از چين را مشمول تعرفه 25 درصدي خواهد كرد.
شرايطي كه به نظر مي‌رسد، مي‌تواند توليدكننده‌ها را بسيار نگران‌تر از قبل كرده و بازار نفت را بي‌ثبات نگه دارد. در همين حال نوع تصميم‌گيري‌هاي خاص در اين بازار هم بر قيمت بي‌تاثير نبوده و در حالي كه اعضا قصد دارند تا تثبيت يا حتي افزايش توليد نفت بازار را به سمت قيمت مورد نظر خود سوق دهند اما سقوط قيمت نفت حتمي است و نمي‌توان از آن فرار كرد. روالي كه حتي موجب شده تا برخي توليدكنندگان بزرگ مجاب به افزايش توليد و يا حتي خارج شدن از اوپك به عنوان سازمان تصميم‌گير در حيطه توليدكنندگان نفتي شوند. نيم نگاهي به بازار جهاني نفت در يكي، دو هفته اخير نشان مي‌دهد كه قيمت نفت هفته گذشته باز هم به ركورد جديدي در افت قيمت صعود كرده است.
نفت شيل، بازيگر پرحاشيه
اواسط هفته گذشته بود كه قيمت نفت به ۶۲ دلار در هر بشكه سقوط كرد و به پايين‌ترين قيمت در حدود يك‌سال اخير رسيد. اين افت قيمت تحت تاثير رشد بي‌سابقه توليد نفت شيل امريكا، افزايش توليد عربستان سعودي، رشد سطح ذخاير و افت رشد تقاضا بوده كه به اتفاق، كاهش قيمت نفت را رقم زدند. شرايط جديدي كه تحليل‌هاي مختلف را به همراه داشت و موجب شد تا برخي تحليلگران معتقد باشند: «روال كاهشي قيمت با شرايط توليدكنندگان ادامه خواهد يافت و در آينده نزديك به آرامش نمي‌رسد.» تحليلگران گلدمن ساكس معتقدند كه «ريزش اخير قيمت نفت برنت به پايين ۶۰ دلار تحت تاثير هيچ آمار عرضه و تقاضاي جديدي نبوده است و نشان مي‌دهد، كاهش قيمت نفت تحت تاثير مجموعه‌اي از عوامل از جمله انتظار براي اشباع عرضه در سال ۲۰۱۹، معاملات سفته‌اي، فعاليت تجاري اندك در آستانه تعطيلات روز شكرگزاري و همچنين ريزش گسترده بازارهاي سهام جهاني است.» با اين حال عوامل بنيادين نيز مسير منفي را در پيش گرفتند و حتي با وجود اينكه اوپك پلاس سيگنال‌هايي را از بررسي گزينه كاهش توليد به بازار ارسال كرده است، اما اخبار ديگر منفي بوده‌اند. ليبي انتظار دارد از كاهش توليد معاف شود و توليدش همچنان رو به رشد خواهد بود. توليد ونزوئلا كمتر از ميزان مورد پيش‌بيني در اكتبر كاهش پيدا كرد. عراق و منطقه كردستان اين كشور با از سرگيري صادرات حدود ۱۰۰ هزار بشكه در روز از طريق خط لوله تحت كنترل كردستان به توافق رسيدند و اگر اين توافق پايدار بماند، ممكن است ۲۰۰ هزار بشكه ديگر به ميزان صادرات از طريق اين خط لوله اضافه شود. گلدمن ساكس معتقد است: «براي اينكه قيمت نفت تثبيت شود به يك عامل بنيادين اساسي نياز دارد و اگرچه انتظار مي‌رود قيمت نفت بهبود پيدا كند، اما تا زماني كه شواهد بيشتري از بهبود عوامل بنيادين بازار نفت مشاهده نشود، قيمت‌ها پرنوسان خواهد بود.»
روالي كه با وجود نفت شيل امريكا همچنان بي‌ثبات بودن قيمت در بازار را تشديد مي‌كند و آن را به عنوان عامل ديگر در كاهش قيمت نفت تثبيت شده مي‌داند و پيش‌بيني مي‌كنند كه نفت شيل مي‌تواند بازار جهاني را متحول كند. در همين حال اگر چه اختلالات عرضه در ليبي كمتر شده اما كاهش احتمالي توليد از سوي اوپك پلاس به افزايش ظرفيت مازاد توليد كمك كرده و ريسك‌هاي عرضه در آينده را كاهش مي‌دهد. اين مساله ضرورت نياز به توليد بالاتر وپرهزينه به دليل محدوديت‌هاي صنعت نفت شيل پرميان و افت صادرات ايران را كاهش مي‌دهد. بانك سرمايه‌گذاري گلدمن ساكس اعلام كرده انتظاراتش براي بهبود قيمت‌ها به دو دليل ممكن است، اشتباه باشد. دليل اول اينكه اقتصاد جهاني ممكن است وارد دوره ركود شود و در نتيجه تقاضا لطمه ببيند. يا اينكه اوپك پلاس تصميم بگيرد در نشست آينده خود توليدش را كاهش ندهد كه به اشباع قابل توجه عرضه در سال ۲۰۱۹ منجر خواهد شد. اويل پرايس هم پيش‌بيني كرده است كه «اوپك پلاس براي متوقف كردن ريزش قيمت نفت، ممكن است در نشست دسامبر تصميم بگيرد توليدش را كاهش دهد اما كار اين گروه به همين راحتي نخواهد بود.» شرايطي كه همچنان بازار نفت را به يكي از بي‌ثبات‌ترين بازارهاي اقتصادي حال حاضر دنيا تبديل كرده و به نظر مي‌رسد تا شرايط سياسي و اقتصادي حاكم بر اين بازار به سمت ثبات پيش نروند، آرامشي را در اين بازار شاهد نخواهيم بود.