گروه اقتصادي| حذف 4 صفر از پول ملي كه از چند روز قبل و همزمان با رونمايي از ايران‌چك‌هاي جديد به سوژه جديد جامعه و رسانه‌ها تبديل شد با سوالاتي از سوي موافقان و مخالفان اين طرح همراه شده است.
عبدالناصر همتي در جمع فراكسيون ولايي مجلس شوراي اسلامي از ارسال لايحه حذف 4 صفر به دولت خبر داد و چند ساعت بعد با انتشار مطلبي در صفحه شخصي خود در اينستاگرام نوشت: لايحه حذف 4 صفر پول ملي را به دولت ارايه كرده‌ام و با توجه به عرف چند ده سال گذشته بين مردم پيشنهاد شده هر 10 هزار ريال فعلي معادل يك تومان و هر تومان معادل 100 ريال جديد باشد. اميدوارم با تصويب دولت و تاييد مجلس محترم اقدامات اجرايي آن را آغاز كنيم. همتي اما براي اينكه به ابهامات و سوالات پيرامون حذف 4 صفر از پول ملي پاسخ كاملي داده باشد، بار ديگر با انتشار مطلب جديدي در صفحه خود جزييات جديدتري از اين طرح را مطرح كرد. رييس كل بانك مركزي در خصوص لايحه پيشنهادي حذف 4 صفر از پول ملي تاكيد كرد: لازمه اجرايي شدن اين طرح تصويب دولت و تاييد مجلس است كه اميدوارم تحقق يابد. وي همچنين درباره فرآيند زماني اجراي اين طرح گفت: يك فرآيند زمانبر به لحاظ حقوقي و فني دارد و بر مبناي برآورد كارشناسان ما اجراي آن نزديك دو سال طول مي‌كشد. همتي البته تصريح كرده كه اين اقدام كنار ساير اقدامات اساسي بانك مركزي براي اصلاح نظام بانكي و به‌كارگيري ابزارهاي نوين سياست‌هاي پولي و شيوه‌هاي جديد و كارآمد نظارت بر بانك‌ها است و عملياتي شدن آن عملا متأخر بر اصلاحات بانكي خواهد بود. رييس شوراي پول و اعتبار درباره ساز و كار ورود اسكناس‌هاي جديد به جامعه و حذف اسكناس‌هاي قديمي نيز گفت: بعد از قانوني شدن، پول‌هاي جديد به‌تدريج و با جايگزيني آنها با اسكناس‌هاي فرسوده قبلي وارد چرخه مي‌شوند و هزينه آن قابل مقايسه با هزينه چاپ حجم زياد اسكناس‌هاي فعلي نخواهد بود.
به‌گفته همتي، اصلاح نرخ برابري پول ملي از طريق حذف صفرها وجهه پول ملي را در صحنه بين المللي ارتقا مي‌بخشد و اقدامي است كه در بسياري از كشورها كنار ساير اقدامات، سرآغازي براي اصلاحات جدي اقتصادي است.
در مقابل برخي از كارشناسان معتقدند حذف صفر از پول ملي، آخرين مرحله اصلاحات پولي يك كشور است. تجربيات تاريخي نيز نشان مي‌دهند زماني كه حذف صفر از پول ملي به عنوان مجموعه از اصلاحات مالي و اقتصادي و به عنوان گام‌هاي يك فرآيند اصلاحي باشد، مي‌تواند موفق باشد و اما اجراي آن بدون اصلاحات در دستور كار قرار داده شود به شكست منجر خواهد شد.
ونزوئلا و زيمبابوه يك الگوي شكست خورده اصلاحات پولي است كه در آن، حذف صفر از پول ملي بدون اصلاحات همراه بوده است. همچنين مي‌توان تركيه را به عنوان آخرين الگوي جهاني موفق حذف صفر از واحد پول ملي خود تلقي كرد. اين كشور در پايان اصلاحات پولي و به عنوان گام نهايي اين اصلاحات، حذف صفر و كوچك كردن ارزش اسمي پول خود را در دستور كار قرار داد.
كاهش تورم و ثبات پولي يكي از گام‌هاي اين اصلاحات است كه بايد قبل از حذف صفر از پول ملي صورت گيرد.
خطر افزايش تورم
اين نگراني مطرح مي‌شود كه چرا بانك مركزي اين اقدام را در دستور كار قرار داده است، اما به طور قطع، كوچك كردن قيمت اسمي پول در قالب واحد پول ملي، در شرايط حاضر كه شرايط اقتصادي نسبتا بي‌ثبات بوده و كشور دچار تورم بالايي است، در كنار تهديدهاي سياسي كه بر اقتصاد ايران از طريق تحريم اثرگذار است، موجب افزايش تورم مي‌شود؛ چرا كه واحد پولي وقتي كوچك مي‌شود، انتظارات فعالان اقتصادي به جهتي مي‌رود كه قيمت‌ها را افزايش دهند و در نتيجه به هيچ‌وجه منظوري كه دولت دارد، برآورده نمي‌شود؛ پس اين يك تلقي اشتباه و خيال خام است اگر فردي تصور كند كه حذف صفر از پول ملي، منجر به كاهش تورم مي‌شود.
اما در عين حال اقدامات موثر بانك مركزي در كنترل بازار ارز و بازگردان ثبات به اين بازار‌ها و همچنين شروع بانك مركزي براي اصلاح نظام بانكي اميدواري براي اثر‌گذاري حذف صفر از پول ملي را بيشتر مي‌كند.
تجربه‌هاي دنيا در حذف صفر
حذف صفر از واحد پولي كشورها، نخستين بار در آلمان و پس از جنگ جهاني دوم رخ داد. اين كشور زير فشار اقتصادي ناشي از جنگ جهاني دوم و خسارت‌هاي برجاي مانده از آن، تورمي شديد را تجربه مي‌كرد كه سياستگذاران اقتصادي آلمان را وادار به حذف صفرها از مارك كرد. از سال ۱۹۶۰ تاكنون در ۷۱ مورد دولت‌هاي در حال توسعه مجبور شده‌اند چندين صفر را از پول ملي خود حذف كنند.
در آرژانتين طي سال ۱۹۶۰ ميلادي، هر دلار امريكا در برابر ۱۱۰۰ تا ۳۵۰۰ پزوي آرژانتين مبادله مي‌شد، اين كشور با حذف دو صفر از پول خود ارزش آن را در برابر دلار افزايش داد، در اوايل دهه ۱۹۸۰ ميلادي نيز هر دلار امريكا در برابر 18 هزار تا 180هزار پزو داد و ستد مي‌شد، دولت آرژانتين در سال ۱۹۸۳ چهار صفر از پول خود را حذف كرد.
در ژانويه ۲۰۰۵ نيز تركيه ليره جديد را جايگزين ليره قديم خود كرد. بر اين اساس هر يك ميليون ليره قديم تركيه (حذف شش صفر) به يك ليره جديد تبديل شد. در ماه جولاي همين سال نيز روماني با حذف چهار صفر واحد پول جديد خود موسوم به ليو را معرفي كرد. در هر دو مورد دولت‌هاي تركيه و روماني پيام آشكاري را براي مردم و جامعه بين‌الملل فرستادند و آن، اينكه سياست‌هاي اقتصادي دولت در گذشته اشتباه بوده است.
نمونه‌هاي اخير در اين زمينه به زيمبابوه مربوط مي‌شود كه طي آن دولت اين كشور ۱۰ صفر را از پول ملي اين كشور حذف كرده است. به هر حال ۱۹ كشور در اين مدت يك بار اقدام به حذف صفر كرده‌اند و ۱۰ كشور نيز دو بار اين كار را انجام داده‌اند؛ آرژانتين ۴ بار، يوگسلاوي سابق ۵ بار و برزيل نيز ۶ بار صفرهاي پول ملي خود را حذف كردند.