اردوغان: با ترامپ به تفاهمي تاريخي رسيديم
تكليف سوريه معطل ديپلماسي تلفني
شهاب شهسواري
كمتر از 24 ساعت بعد از آنكه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا تركيه را به «نابودي اقتصادي» تهديد كرد، رهبران تركيه و امريكا با يكديگر تلفني گفت‌وگو كردند. دونالد ترامپ در چرخشي 180 درجه‌اي نسبت به پيام 24 ساعت قبل خود در شبكه اجتماعي توييتر با انتشار توييتي ديگر نوشت:«زمينه بالقوه قدرتمندي براي گسترش اساسي» روابط اقتصادي ميان تركيه و امريكا وجود دارد. يك ماه و نيم پيش بود كه گفت‌وگوي تلفني ميان ترامپ و اردوغان به اعلام تصميم واشنگتن براي خروج نيروهاي نظامي امريكا از سوريه منجر شده بود، حالا بار ديگر در لحظه‌اي كه به نظر مي‌رسيد با تهديد ترامپ براي نابودي اقتصاد تركيه، روابط دو متحد عضو ناتو به اوج بحران رسيده است، بار ديگر در گفت‌وگويي تلفني كه از سوي اردوغان «تفاهم تاريخي» توصيف شد، مواضع دو طرف زير و رو شد. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در ساعات بعد از تهديد اوليه دونالد ترامپ به «نابودي اقتصادي تركيه» از اظهارنظر در اين مورد خودداري كرده بود و وظيفه پاسخگويي به ترامپ را بر عهده مقام‌هاي پايين‌رتبه‌تر آنكارا مانند وزير خارجه، سخنگوي رياست‌جمهوري و مشاور خود گذاشته بود. به نوشته واشنگتن‌پست يك مقام آگاه رفتار دونالد ترامپ را به دليل خستگي از مقاومت مقام‌هاي دولتش به اجراي خواسته‌هاي او ربط داده است و مي‌گويد:«وقتي رفتار ترامپ اينگونه ناميزان مي‌شود به اين دليل است كه از رفتار اطرافيانش مستاصل شده است و تصميم مي‌گيرد خودش راسا به حل و فصل مساله‌اي كه فرمان آن را صادر كرده اما مقام‌ها در اجراي آن تعلل مي‌كنند، اقدام كند.» اردوغان در حالي كه به نظر مي‌رسد در گفت‌وگوهاي مستقيم براي اقناع رييس‌جمهور امريكا توان كافي دارد، علاقه بسياري نشان داده است تا در گفت‌وگوي مستقيم با ولاديمير پوتين هم او را در مورد شرايط شمال شرق سوريه بعد از خروج امريكا راضي كند، گفت‌وگويي كه هنوز رسما تاييد نشده است اما اردوغان ادعا مي‌كند تا يك هفته ديگر انجام خواهد شد.
اردوغان: نوار حايل پيشنهاد خودمان بود
ايجاد يك نوار حايل به عرض 32 كيلومتر(20 مايل) در مرز ميان تركيه و سوريه، پيشنهادي است كه به تازگي از سوي ترامپ مطرح مي‌شود. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه روز سه‌شنبه در سخناني در جمع اعضاي حزبش گفت:«چنين پيشنهادي در واقع از سال‌هاي پيش از سوي تركيه مطرح شده بود، رييس‌جمهوري پيشين امريكا، باراك اوباما به ما وعده داده بود آن را عملي كند اما هيچگاه آن را عملي نكرد. ما قطعا با ايجاد يك نوار حايل در مرزها كه از عناصر تروريستي پاك باشد، موافقيم.»بر اساس بيانيه كاخ سفيد در گفت‌وگو ميان روساي جمهوري امريكا و تركيه در مورد پيشنهاد دونالد ترامپ براي ايجاد يك منطقه حايل در مرزهاي شمالي تركيه رايزني شده است. به گفته سارا هاكبي سندرز، سخنگوي كاخ سفيد در اين گفت‌وگوي تلفني «رييس‌جمهوري [امريكا] علاقه خود را به همكاري مشترك براي رفع نگراني‌هاي امنيتي تركيه در شمال شرقي سوريه ابراز كرده و در عين حال به اهميت اين موضوع براي امريكا اشاره كرده است كه تركيه با كردها و ديگره نيروهاي دموكراتيك سوريه كه در كنار امريكا با داعش جنگيده‌اند، بدرفتاري نكند.»
تعيين فرستاده جديد براي گفت‌وگو با تركيه
اردوغان كه يك هفته پيش حاضر به پذيرش درخواست جان بولتون، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا براي ديدار نشده بود، تصميم گرفت به جاي واكنش به اظهارنظر دونالد ترامپ، مستقيما با خود او گفت‌وگو كند؛ گفت‌وگويي كه به نظر مي‌رسد موفقيت‌آميز بود. به گفته سخنگوي كاخ سفيد قرار است به زودي ديداري ميان جوزف دانفورد، رييس ستاد مشترك ارتش امريكا و همتاي تركيه‌اي او برگزار شود. به نظر مي‌رسد بعد از سفر ناموفق جان بولتون به تركيه، رييس‌جمهور امريكا نماينده جديدي براي حل و فصل مساله مرزهاي شمالي سوريه با تركيه در نظر گرفته است. 3 روز پيش روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشي به نقل از منابع آگاه در مورد سفر جان بولتون به آنكارا نوشته بود:«رييس‌جمهور تركيه به اطرافيانش گفته بود كه تصور نمي‌كند، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا نظر رسمي دولت امريكا را به همراه داشته باشد.» واشنگتن‌پست سفر جان بولتون به سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين و تركيه را «كاملا تاسف‌آور» توصيف مي‌كند. يك مشاور رييس‌جمهور امريكا به واشنگتن‌پست گفته است:«در اجراي تصميم خروج از سوريه، تقريبا همه چيز را خراب كرده‌اند، اين تصميم اگر به درستي اجرايي مي‌شد، مي‌توانست تصميم قابل دفاعي باشد.»
تضعيف بولتون
هنري اولسون، پژوهشگر ارشد مركز اخلاق و سياست عمومي واشنگتن در يادداشتي براي روزنامه واشنگتن‌پست با اشاره به گزارش‌هاي اخير در رسانه‌هاي امريكايي به نقل از منابع بدون نام در دولت امريكا مي‌نويسد:«گزارش‌هاي اخير در مورد تصميم ترامپ براي خروج نظاميان امريكايي از سوريه به شكل واضحي معلوم كرد، فرد يا افرادي درون دولت او هستند كه عليه جان بولتون، مشاور امنيت ملي دسيسه‌چيني مي‌كنند و اطلاعات را بيرون درز مي‌دهند.» اين نويسنده به گزارش اخير واشنگتن‌پست در مورد شكست سفر جان بولتون به تركيه همچنين گزارش وال‌استريت ژورنال در مورد درخواست جان بولتون براي ارايه گزينه‌هاي نظامي براي حمله به ايران اشاره مي‌كند و مي‌نويسد:«در واشنگتن خيلي مهم است كه هميشه به ياد داشته باشيم نبايد افشاگري‌هاي خبري بدون نام را فقط در سطح ظاهري نگريست، هر كس دست به چنين افشاگري‌هايي بزند، مقاصد عميق‌تري دارد: استفاده از اين گزارش‌ها براي تاثير گذاشتن بر جايگاه يك مقام يا تغيير يك سياست.» اين پژوهشگر امريكايي توضيح مي‌دهد كه هر چند نمي‌توان به راحتي تشخيص داد كدام يك از اطرافيان ترامپ در اجراي اين نقشه براي «خالي كردن زير پاي جان بولتون» ايفاي نقش مي‌كند اما مشخص است كه هدف او اين است كه «هر گونه تاخير در خروج امريكا از سوريه» را به گردن جان بولتون بيندازد.
دو جانبه پيش از سه جانبه
رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه روز سه‌شنبه براي چندمين بار اعلام كرد كه به زودي با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه ديدار مي‌كند. از لحظه اعلام ناگهاني خروج امريكا از خاك سوريه، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه چندين بار گفته است كه قصد دارد با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در اين مورد به صورت خصوصي ديدار و گفت‌وگو كند؛ ديداري كه اردوغان اصرار دارد بدون حضور رييس‌جمهور اسلامي ايران انجام شود و به نظر مي‌رسد، مسكو هنوز زير بار آن نرفته است. اولين اظهارنظر او در مورد ديدار قريب‌الوقوع با ولاديمير پوتين از سوي روسيه رد شد. در حالي كه روس‌ها از احتمال برگزاري ديدار سه‌جانبه در هفته اول سال 2019 ميان رهبران ايران، تركيه و روسيه در مسكو خبر مي‌دادند، نهايتا اين ديدار هم امكان‌پذير نشد. رجب طيب اردوغان، روز سه‌شنبه بار ديگر تاكيد كرد:«به احتمال قوي تا هفته ديگر و احتمالا در روز 23 ژانويه با ولاديمير پوتين ديداري خصوصي و دوجانبه در اين مورد برگزار مي‌كنم.» وقوع اين ديدار هنوز از سوي مسكو تاييد نشده است. اردوغان در عين حال تاكيد كرده است كه تهران، آنكارا و مسكو در حال «برنامه‌ريزي براي ديدار دوره‌اي ميان رهبران تركيه، ايران و روسيه هستند» اما به صورت مشخص اين ديدار را از ديدار خصوصي خود با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه متمايز كرده است. آنكارا بيش از يك ماه است كه اعلام آمادگي مي‌كند تا با ادعاي «مبارزه با گروه‌هاي كرد» به شمال شرقي سوريه لشكركشي كند، چنين اقدامي با مخالفت آشكار مسكو مواجه شده است. بعد از اعلام خروج امريكا از خاك سوريه، آنكارا فرصت بي‌نظيري براي اقدام نظامي در خاك سوريه پيدا كرده است اما روسيه همچنان بر خودداري آنكارا از اين اقدام تاكيد مي‌كند. به نظر مي‌رسد، اصرار اردوغان براي ديدار خصوصي با پوتين و خودداري مسكو از عملي كردن اين ديدار تاكنون به دليل اختلاف‌نظر در مورد حمله تركيه به خاك سوريه باشد.