فرضيه‌هاي رد شده درباره بوي نامطبوع

گروه اجتماعي| انتشار بوي نامطبوع در شهر تهران همچنان خبرساز است. حالا در تازه‌ترين اظهارنظر، اداره كل محيط زيست شهرداري تهران نتايج بررسي‌هايش را منتشر كرده و برخي از فرضيه‌هاي مطرح شده درباره دليل انتشار بوي نامطبوع در شهر تهران را رد كرده است. عصر چهارشنبه 12 دي‌ماه بود كه مردم ساكن در مناطق مختلف ۱، ۲، ۳، ۴، ۶، ۷، ۸، ۱۱، ۱۲ و ۱۹ درباره انتشار يك بوي نامطبوع در اين مناطق گزارش داده بودند و با مراكز امدادرساني چون سازمان آتش نشاني شهر تهران تماس گرفته بودند. از آن روز تاكنون منشأ انتشار بو مشخص نشده و مديران دستگاه‌هاي مختلف فرضيه‌هاي خودشان را مطرح كرده‌اند. تاييد و تكذيب‌ها در دو هفته اخير بسيار زياد بوده است. در يكي، دو روز پس از حادثه مطابق معمول حوادث ديگر اطلاع‌رساني آشفته درباره منشأ انتشار بو به بالاترين حد خود رسيد و شمار زيادي از مسوولان درباره اين ماجرا اظهارنظر كردند. اين اظهارنظرهاي ضد و نقيض تا همين امروز با شدت كمتري ادامه دارد. براي نمونه از قول انوشيروان محسني بندپي، استاندار تهران منتشر شد مبني بر اينكه منشأ بو سايت زباله «آراد كوه» بوده است. اما محسني بندپي بعدا اين خبر را رد كرد و در توضيحات مفصل‌تري گفت: «دليل اصلي نگراني مردم اين بود كه شاه‌گسل‌هاي تهران فعال شده باشد كه البته اين مساله به دلايلي نظير عدم تغيير در آب‌هاي زيرزميني، عدم بروز لرزه در تهران قبل از انتشار بو و عدم وجود مورد مشابه در زلزله‌هاي اخير كشور اين ارتباط با گسل‌ها منتفي تلقي شد. در آن روز احتمالا غلظت گاز so ۲ در برخي از مناطق پايتخت زياد بوده و اين مساله به ماده شيميايي مرتبط با اين گاز كه داراي مركاپتان است، برمي‌گردد.» به گفته او در منطقه حوالي يافت‌آباد غلظت so۲ وسايل ذرات معلق زياد بوده و مسائلي از اين دست در دست بررسي قرار دارد.

علي بيت‌اللهي، دبير كارگروه ملي زلزله هم درباره اينكه آيا گستردگي بوي نامطبوع در تهران به زلزله و فعاليت دماوند مربوط مي‌شود، به ايسنا گفته بود: «پخش بوي بد در تهران در اين وسعت يك امر بي‌سابقه بوده و پديده تكرار‌پذيري نبوده كه منشأ مشخصي داشته باشد. متاسفانه دلايل روشني در مورد عوامل انسان‌ساز يا مواردي كه توسط كارخانه‌ها توليد مي‌شود، وجود دارد ولي ما با فرض ادعاي صادقانه نمايندگان سازمان‌هاي مختلف موردي نيافتيم به جز حفر و رسيدن به فاضلاب قديمي در مكان ساختمان پلاسكو كه اين حفاري موجب گشودن راهي براي خروج گاز محبوس در فاضلاب قديمي شده و به نقاط ديگر رسيده است.» بيت‌اللهي يادآوري كرده بود كه البته اگر اين فرضيه هم رد شود بايد به دنبال علت‌هاي ديگري باشيم. اكنون اداره كل محيط‌زيست شهرداري تهران گزارشي از عوامل محتمل با توليد و انتشار بوي نامطبوع در شهر تهران تهيه كرده كه بر اساس آن، برخي از فرضيات مطرح شده در خصوص منشأ بوي پايتخت رد شده است.

به گزارش مهر، بنا بر گزارش‌هاي ثبت‌ شده اين بو شبيه به بوي زباله‌هاي در حال سوخت يا مشابه‌ با بوي گاز آمونياك و گاز مركاپتان توصيف شده است. در اين گزارش پديده‌هايي مانند آلودگي هوا، وارونگي و سوزاندن زباله‌ها كه به طور مكرر در تهران مشاهده مي‌شود در گروه عوامل محتمل انتشار بو در نظر گرفته نشده است.

با توجه به بررسي سناريوهاي مختلف از جمله نشت گاز و انتشار مركاپتان در شبكه يا سيستم‌هاي انتقالي، مشكلات در شبكه فاضلاب (تركيدگي تونل فاضلاب به شرقي و مركزي يا وارد شدن يك ماده خاص به شبكه) برخورد با مخزن فاضلاب ساختمان قديمي پلاسكو، تغييرات تكتونيكي و زمين‌شناختي دماوند، تغييرات در وضعيت لرزه‌خيزي گسل‌هاي محدوده تهران، سوزاندن پسماند در كهريزك و زباله آرادكوه و عوامل ناشناخته، بررسي جهت وزش باد و مقايسه آن با نقشه‌هاي تحليلي اطلاعات مكاني و زماني تهيه شده نشان مي‌دهد علت تغييرات و افزايش قابل ملاحظه ميزان ذرات معلق و دي‌اكسيد گوگرد گزارش شده توسط ايستگاه‌هاي شركت كنترل كيفيت هواي تهران در محدوده جنوب‌غربي تهران با ساير عوامل محتمل مطروحه در ايجاد بوي نامطبوع در سطح مناطق شمالي، مركزي و شرقي شهر متفاوت است.

در اين ميان بررسي وضعيت نشست زمين و پيامدهاي آن در زيرساخت‌هاي شهري از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. همچنين به دليل عدم تطبيق محدوده انتشار بو با محدوده شعاع تاثير بر رفتارهاي لرزه‌اي گسل‌ها و فعاليت‌هاي احتمالي دماوند و نيز عدم ثبت زمين‌لرزه در محدوده تهران و اطراف و عدم وجود گزارش شباهت بوي نامطبوع به بوي گوگرد، فرضيه احتمال تغييرات در وضعيت لرزه‌خيزي گسل‌هاي محدوده تهران بسيار ضعيف است. همچنين با توجه به بررسي زمان ثبت اولين گزارشات و مقايسه فواصل و ابعاد مكاني حجم گاز متصاعد شده از مخزن فاضلاب ساختمان قديم پلاسكو، فرضيه تاثير اين سايت در مكان‌هاي سطح شهر تهران نيز غيرمحتمل است.

بر اساس مطالعات انجام شده دو گزينه بيشترين احتمال را دارند؛ گزينه اول، نشت گاز و انتشار مركاپتان در شبكه يا سيستم انتقالي و گزينه دوم در شبكه فاضلاب (تركيدگي تونل فاضلاب شرقي يا وارد شدن ماده خاص به شبكه) است. در اين گزارش پيشنهاد شده در جهت بهبود فرآيند، مركز پايش آنلاين اطلاعات محيط‌زيست شهرداري تهران تشكيل شود. همچنين تهيه داشبورد مديريت يكپارچه بين‌سازماني با قابليت ثبت و پايش آنلاين شاخص‌ها و پارامترهاي اثرگذار شهري و آناليز وضعيت بر اساس الگوريتم‌هاي معني‌دار به سنجش وضعيت لحظه‌اي و مدت‌دار به عنوان ابزار تصميم‌سازي مديريت شهري در مواقع بحراني و اضطراري و خريداري دستگاه‌هاي سنجش بو و بازبيني سامانه­‌هاي ۱۳۷ و ۱۲۵ در دستور كار قرار گيرد. در اين گزارش بررسي سوابق حوادث مشابه در ساير شهرها و كشورها نيز بررسي شده است. اصفهان، خاش و كرمانشاه سه شهري هستند كه تجربه انتشار گسترده بوي نامطبوع را دارند. در اصفهان در تيرماه سال ۹۱ مشكل زيست‌محيطي ناشي از انتشار بوي نامطبوع در شهر حادث شده بود كه تداوم آن شكايت شهروندان را در بر داشت. پس از بررسي موضوع توسط اداره كل حفاظت محيط‌زيست استان اصفهان و شناسايي ظاهري و بر اساس بوي ايجاد شده و بررسي مشخصات احتمالي به اين نتيجه رسيده بودند كه قريب به يقين تخليه مواد بوزا توسط يكي از شهروندان در سطح شمال شهر اصفهان و توسط خودروي وي صورت گرفته است.