گروه ديپلماسي| در روزهاي پاياني سال 97 حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي كشورمان، عازم سفري شد كه به گفته بسياري از تحليل‌گران يكي از مهم‌ترين اقدام‌هاي در حوزه سياست خارجي در دوره 6 ساله رياست روحاني محسوب مي‌شود. اعلام زودهنگام سفر روحاني از عراق بر قوت و اهميت اين سفر افزوده و پوشش امنيتي اين سفر را بيش از پيش به رخ كشيد، اما ابعاد اين سفر تنها به همين موضوع ختم نمي‌شود. ضرورت اين سفر و اهميت آن در گفت‌وگوي «اعتماد» با احسان هوشمند كارشناس حوزه كردستان و هويت ملي به تفصيل بررسي شد كه مشروح آن را در ادامه مي‌خوانيد.
سفر رييس‌جمهور در شرايط حاضر به عراق حائز چه ويژگي‌هايي است؟
سفر رييس‌جمهور به عراق يكي از مهم‌ترين سفرهاي خارجي ايشان در شش سال گذشته و در طي دوران رياست‌جمهوري ايشان است. روابط ايران و عراق در چند سال گذشته به خصوص بعد از فروپاشي رژيم گذشته رو به رشد بوده است. هم از نظر سياسي، فرهنگي و اقتصادي و حتي از نظر اجتماعي رفت و آمد بين مردمان دو كشور روزبه روز ابعاد تازه‌اي پيدا كرده است. هر دو كشور سهم عمده‌اي در درآمدهاي گردشگري خارجي يكديگر، به خصوص گردشگري دارند. بسياري از ايراني‌ها كه به عتبات عاليات مي‌روند و شمار بسياري از عراقي‌ها براي زيارت بارگاه امام رضا(ع) و اماكن مذهبي قم به ايران سفر مي‌كنند. در چالش داعش، دولت ايران به ياري دولت عراق رفت و در بيرون راندن داعش از عراق كمك كرد. حتي وقتي خطر سقوط بغداد توسط داعش مطرح بود، دو كشور با ياري هم اين خطر را برطرف كردند. در مجموع بايد گفت در چند سال اخير روابط ايران و عراق بسيار مستحكم و رو به رشد بوده و اين سفر سرآغازي براي توسعه روابط دو كشور است.
فكر مي‌كنيد اين سفر پيامي براي كشورهاي ديگر هم داشته باشد؟
در ماه‌هاي گذشته دولت ترامپ فشارش عليه ايران را دوچندان كرده و در پي آن است كه كشورهاي همسايه و ساير طرف‌هاي اقتصادي و داراي روابط با ايران را تحت فشار بگذارد تا روابط‌شان با ايران را محدود كنند و به ويژه روابط پولي و بانكي و هم روابط اقتصادي شان را محدود كنند. به نظر مي‌آيد سفر آقاي رييس‌جمهور از اين منظر هم قابل اهميت است. اين سفر حامل پيامي از طرف دولتمردان ايران و عراق به امريكا است، كه تلاش‌هاي آنها نمي‌تواند مانع از روابط ميان دو كشور باشد. از منظر ديگر با آغاز كار مجلس جديد عراق و همچنين روي كار آمدن عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير جديد اين كشور، با سفر آقاي روحاني به عراق، اين پيام به جهانيان مخابره مي‌شود كه روابط ايران و عراق تحت تاثير معادلات بين‌المللي قرار نخواهد گرفت و روز به روز در حال گسترش است.
در شرايط تحريم‌ها، عراق تا چه اندازه مي‌تواند كمك حال اقتصادي ايران باشد؟
از چند نظر روابط اقتصادي ما با عراق حائز اهميت است. نكته اول اينكه عراق يكي از مقاصد صادراتي ايران است و به دنبال خودش روابط پولي و مالي و ارز آوري به كشور را هم دارد. فارغ از اينكه اين ارز به چه شكلي وارد ايران مي‌شود به نوعي گسترش تجارت با عراق موجب رونق توليدات داخلي مي‌شود. صادرات ما خصوصا استان‌هاي غربي و مركزي بازار هدف آنها عراق بود، كه تا پيش از اين با حضور داعش وقفه‌اي در فعاليت‌شان ايجاد شده بود. خوشبختانه اين توليدكنندگان درماه‌هاي گذشته، خصوصا بعد از شكست داعش در عراق و سوريه فعاليت‌شان رو به رشد بوده است. بر اين اساس در مرزهاي غربي ميلياردها دلار كالاهاي ايران اعم از مصالح ساختماني و ساير توليدات كشور، از جمله ميوه و مواد خوراكي و بهداشتي و غيره به عراق صادر مي‌شود. بنابراين عراق در تجارت خارجي كشور سهم قابل توجهي را به خودش اختصاص مي‌دهد. نكته دوم رفت و آمد گردشگران است كه از اين نظر هم با وجود فشارهاي امريكا، در 9 ماه گذشته نسبت به مدت مشابه 9 ماه سال قبل، قابل توجه بوده و چيزي حدود شش ميليون نفر گردشگر به ايران سفر كردند كه از بين اينها بخش قابل توجهي گردشگران مذهبي بودند كه مي‌تواند در اقتصاد كشور ماتاثير داشته باشد. روابط علمي و دانشگاهي ايران و عراق هم روبه رشد بوده و شمار قابل توجهي از دانشجويان عراقي در ايران در حال تحصيل هستند و اميدوار هستيم در اين سفر، روابط دو كشور از منظر علمي و فرهنگي و دانشگاهي مورد توجه قرار بگيرد و روابط علمي و فرهنگي و دانشگاهي و تحقيقاتي و پژوهشي هم در كشور روند تازه‌اي را آغاز كند. بسترهاي بسياري وجود دارد براي روابط دو كشور كه در اين سفر مي‌تواند مورد توجه قرار بگيرد. نبايد فراموش كنيم امريكايي‌ها تلاش مي‌كنند با تاسيس دانشگاه امريكايي در بغداد، اربيل، سليمانيه و امثالهم به توسعه نفوذ فرهنگي‌شان در عراق بپردازند. خوشبختانه در سال‌هاي گذشته هزاران نفر از دانشجويان داوطلب عراقي در دانشگاه‌هاي ايران مشغول به تحصيل شده‌اند جدا از اينكه حضور آنها به توان مالي دانشگاه‌هاي ما كمك كرده، همزمان موجب شده بخشي از توان علمي و فرهنگي و تجارب تازه ايران در خصوص توسعه فناوري‌هاي نوين و در حوزه‌هاي مختلف فناوري‌هاي مهندسي به عراق انتقال پيدا كند . من فكر مي‌كنم در حال حاضر بيشترين رابطه علمي و دانشگاهي‌در كشورهاي منطقه بين ايران و عراق برقرار است. مي‌توان اميدوار بود دانشگاه‌هاي ايراني شعبه‌هايي در بغداد و ساير شهرهاي عراق احداث كنند.نكته برجسته اينكه وقتي در ميان صفوف كشورهاي همسايه مقاومتي عليه امريكا شكل مي‌گيرد اين مساله هم اما و اگر براي سياست‌هاي امريكا ايجاد مي‌كند و آن را زير سوال مي‌برد و اين فرصت را در اختيار سياست مداران دو كشور قرار مي‌دهد تا سياست خودشان را پيش ببرند و از اين نظر ترديدهايي در اثرگذار بودن سياست‌هاي امريكا ايجاد مي‌كند. اهداف پنهان ديگري هم به تدريج از نتايج اين سفر قابل دسترس است...
... چه اهدافي مد نظرتان است؟
ببينيد بحث گردش مالي ناشي از دور زدن تحريم‌ها در عراق مطرح است. كه من وارد جزييات ان نمي‌شوم و به هرحال كشور عراق يكي از مكان‌هايي است كه مي‌تواند در دور زدن تحريم‌ها به ايران كمك كند. هر اندازه كه مسير مبادلات خارجي ايران به سمت عراق ميل كند، باعث خواهد شد گردش مالي و ارزي در عراق و جايگاه اين كشور در مسير تجارت بين‌المللي ترقي كند. به نظر مي‌رسد كه فرصتي براي تجار عراقي ايجاد شده تا از قبل و در شرايط حاضر و اعمال تحريم‌ها، آنها هم بتوانند بهره‌برداري داشته باشند .البته هم به نفع خودشان است و هم به نوعي به نفع كشورما تا مسائل صادرات و واردات برطرف شود.
با اين اوصاف ظاهرا سفر آقاي روحاني سفر هوشمندانه و به موقعي بوده است؟
اين سفر يكي از بهترين دستاوردهاي بسيار بالاي رييس‌جمهورخواهد بود. قاعدتا برنامه‌هاي بسياري براي اين سفر تدارك ديده شده است. در اين ايام كه فشارهاي رواني و سياسي، اقتصادي بر ملت ايران بالا رفته، به نظر مي‌آيد، در آستانه شب عيد براي مردم ايران اين خبر خوشحال‌كننده باشد كه روابط ايران و عراق وارد مرحله تازه‌اي خواهد شد. حتي مي‌تواند انگيزه‌اي در كشورهاي همسايه از جمله تركيه، كشورهاي قفقاز و به همين ترتيب كشورهاي همسايه شرقي ما نيز ايجاد كند كه به توسعه روابط‌شان با ايران اميدوار باشند. من فكر مي‌كنم از اين نظر هم حائز اهميت است.
نظرتان در رابطه با ديدار روحاني با آيت‌الله سيستاني چيست؟
يكي از ابعاد مهم سفر ديدار با آيت‌الله سيستاني است. مستحضريد معمولا آيت‌الله از پذيرفتن مقامات خارجي اكراه دارند. ديدار آيت‌الله سيستاني با آقاي روحاني حاوي پيام مهمي است كه آيت‌الله هم خواهان گسترش روابط با ايران است و من فكر مي‌كنم يكي از بزرگ‌ترين اهداف اين سفر مي‌تواند ديدار رييس‌جمهور با آيت‌الله سيستاني باشد. ما فراموش نكنيم رييس‌جمهور امريكا بارها اعلام كرده ميلياردها تومان در عراق خرج كردند اما وقتي به عراق مي‌آيند بايد چراغ هواپيماي‌شان را خاموش كنند تا بتوانند به عراق بيايند. اما در حال حاضر مقامات كشور ما مي‌توانند با يك سفر و برنامه‌هاي از پيش تعيين شده ديدارهايي از طيف وسيعي از نخبگان، دانشگاهيان،
فرهنگيان،سياستمداران،شخصيت‌هاي علمي و روحانيت عراق داشته باشند.