فرمايشات رهبري؛ خطوط قرمز براي منتقدان و مذاكرهكنندگان
كاظم جلالي
مقام معظم رهبري در حالي يك هفته بعد از تفاهم سياسي بين ايران و 1+5 در رابطه با مذاكرات هستهاي اعلام نظر فرمودند، كه نه تنها در داخل ايران كه حتي ميتوان گفت در سطح بينالمللي و جهاني نيز بسياري منتظر اعلام نظر ايشان بودند. شايد مهمترين فراز فرمايشات رهبري اشاره ايشان به اين نكته باشد كه هنوز هيچ چيز نهايي و قطعي وجود ندارد. اين موضعگيري ميتواند تمام اظهارنظرهايي را كه با ظاهر گمانهزني و در راستاي تغيير جو مذاكرات به نفع طرف مقابل ايران انجام ميشود خنثي كند. از اين نكته كه بگذريم مسائل مهم ديگري نيز در سخنان اخير رهبري وجود داشت كه جاي تدقيق و تعميق دارد. اول اينكه ايشان در فرمايشات خود از اصل مذاكرات و تيم مذاكرهكننده كشورمان حمايت كردند و فرازهاي سخنان ايشان درباره تيم هستهاي كشورمان مانع بسيار مهمي خواهد بود در مقابل شبههافكنيهايي كه عليه تيم مذاكرهكننده كشورمان انجام ميشود. دوم اينكه نگرانيهاي خودشان را نسبت به عهدشكني غربيها بيان كردند كه اين نگرانيها ابعاد همگاني دارد و همه ميدانند و آگاه هستند كه غربيها چندان پايبندي قابل قبولي به تعهدات خود ندارند. سوم اينكه خطوط قرمز مذاكرات هستهاي را به شكل شفاف و كامل برشمردند كه به نظر ميرسد اين هم ميتواند فايده بسيار زيادي براي مذاكرات و مذاكرهكنندگان داشته باشد. نكته چهارم اينكه به هر حال مطالبه مقام معظم رهبري اين بود كه فضاي انتقادي مــذاكرات در داخل به يك فضــاي سازنده تبديل شود. به اين معنا كه به جاي مچگيري يا تضعيف يكديگر در داخل، منتقدان نقطه نظرات خود را با مسوولان به شكلي مطرح كنند كه يا مسوولان امكان توجيه منتقدان را داشته باشند يا اگر انتقادي وارد است، به دنبال راه چاره بينديشند. در كل به نظر ميرسد ايشان رابطه منتقدان و مذاكرهكنندگان را به شكلي ايجابي تبيين فرمودند. به طور كلي ميتوان گفت كه رهبري معظم يك بار ديگر خطوط قرمز كلي را تبيين كردند؛ هم براي منتقدان و هم براي مذاكرهكنندگان. از اين پس تيم مذاكرهكننده هستهاي ميتواند با شفافيت بيشتري حركت كند و ضمنا قطعا خواهند توانست از بيانات رهبري در مذاكرات به شكل مفيدي استفاده كنند. به هر حال طرف مقابل هم بايد بداند كه اگر خطوط قرمز رهبري در نتيجه مذاكرات لحاظ نشود، افقي براي رسيدن به نتيجه مطلوب وجود نخواهد داشت. در عين حال درباره منتقدان هم ايشان اشاره فرمودند كه موضعگيريها بايد در چه چارچوبي انجام شود و با چه شيوهاي در منظر افكار عمومي طرح شود.
ضمن اينكه دولت هم موظف به شنيدن نظرات منتقدان است و تا جاي امكان بايد پاسخگوي اين دغدغهها باشد. از منظري ديگر تاثير فرمايشات مقام معظم رهبري بر كليت مذاكرات از حيثهاي مختلف حتما مثبت و سازنده خواهد بود. مهمترين دليل شايد تاييد مجدد تيم هستهاي كشورمان توسط ايشان باشد. مقام معظم رهبري باز هم در فرمايشات اخيرشان تاكيد فرمودهاند كه به تيم هستهاي كشورمان اعتماد دارند و اين جمله، حمايتي سنگين از آنهاست. از طرف ديگر اين موضوع مهم است كه ايشان از اصل مذاكرات هم حمايت كردهاند و اين ميتواند براي ادامه راه بسيار كارگشا باشد. در همين حال ايشان بر پايبندي به تعهدات احتمالي ايران تاكيد دارند و مضافا بر آن در بحث ايالات متحده امريكا هم اشاره بسيار مهمي داشتند مبني بر اينكه ما در اين مذاكرات امريكاييها را آزمايش ميكنيم و اگر اينها به تعهدات خود عمل كردند، در آن صورت ميشود راجع به مسائل ديگر و ادامه گفتوگوها در حوزههاي ديگر هم تصميمگيري كرد. به نظر ميرسد اين فراز از سخنان مقام معظم رهبري پيام بسيار مهمي را به دنبال دارد و ميتواند در آينده سياست خارجي ايران بازتابهاي عميقي در پي داشته باشد. با توجه به مواضع اخير رهبري به نظر ميرسد بيش از هر زماني روشن شده كه بايد در داخل به سمت همگرايي و هماهنگي پيش رفت. بحث همدلي و همزباني از نظر مقام معظم رهبري آنقدر داراي اهميت و كاركرد ويژهاي بوده كه ايشان اين موضوع را در نامگذاري سال جديد نيز مورد تاكيد قرار دادهاند. پيام سال «دولت و ملت، همدلي و همزباني» پيامي كاملا روشن و مشخص است كه در فرمايشات اخير ايشان باز هم مورد اشاره و تاكيد قرار ميگيرد. اينكه ايشان ميفرمايند كه فضاي انتقادات بايد در چارچوب گفتوگوهاي سازنده پيش برود و نهايت همه مسيرها به حفظ و تقويت منافع ملي منتهي شود، تكليف همگان را در حوزههاي مختلف مشخص ميكند. ما با توجه به فرمايشات اخير ايشان نياز داريم تا فضاي انتقادي داخل را از سمت چالش به سمت گفتوگو سوق دهيم. در مجموع فضاي عمومي فرمايشات اخير مقام معظم رهبري فضايي مثبت نسبت به روند مذاكرات بود. مطالبه همه گروههاي ايراني اين است كه مذاكره را براي رسيدن به نتيجه ميخواهند نه مذاكره براي مذاكره. آن هم نتيجهاي كه مبتني بر عزت و منافع ملي باشد كه مورد تبيين مجدد مقام معظم رهبري قرار گرفت.