نسل‌كشي ارامنه؟!
محمود فاضلي
با نزديك شدن روز 24 آوريل (سالروز كشتار ارامنه) محافلي در اروپا دست به كار شدند تا يك بار ديگر تركيه را زير فشار سياسي قرار دهند. آنكارا نيز بار ديگر حساسيت دايمي خود نسبت به اين روز را به رخ ديگران كشاند و گويا هيچ شوخي با ديگر كشورها ندارد و خط قرمز آنها محسوب مي‌شود. اخيرا مجلس نمايندگان ايتاليا با 382 راي موافق و بدون راي مخالف، در حالي كه 43 نفر از نمايندگان حزب «فورتسا» ايتاليا در صحن مجلس حضور نداشتند، طرح پيشنهادي حزب «لگا» مبني بر «به رسميت شناختن نسل‌كشي ارامنه و دادن بازتاب بين‌المللي به آن از سوي دولت» كه احزاب «جنبش پنج ستاره، دموكراتيك و برادران ايتاليا» نيز آن را امضا كرده‌اند، تصويب كرد. تمامي نمايندگان پيش از آغاز راي‌گيري طي سخناني راي مجلس نمايندگان را اقدامي خصمانه عليه تركيه ندانسته! و بر «دوستي و روابط خوب با تركيه امروز كه بسيار متفاوت از امپراتوري عثماني است»، تاكيد كردند.
معاون نخست‌وزير ايتاليا در امور روابط با پارلمان (از جنبش پنج ستاره) در جريان نطق خود در مجلس نمايندگان مدعي است «ايتاليا با مساله كشتار ارامنه در سال 1915 بايد از طريق گفت‌وگويي سازنده ميان دو طرف و بدون توجه به پيش‌داوري‌ها و جبهه‌گيري‌ها، مواجه شود. ما دولت‌هاي تركيه و ارمنستان را ترغيب مي‌كنيم تا تلاش لازم براي توافق پيرامون گذشته را صورت داده و به اين ترتيب راه را براي آشتي ميان دو ملت هموار كنند».
در پي ارايه طرح پيشنهادي حزب «لگا» ايتاليا به مجلس نمايندگان مبني بر «به رسميت شناختن نسل‌كشي ارامنه» وزارت امور خارجه تركيه سفير ايتاليا در آنكارا را احضار و با ابراز «تاسف» از طرح پيشنهادي مذكور در پارلمان ايتاليا، بر موضع هميشگي دولت تركيه و اعلام اين نكته كه كشتار ارامنه توسط امپراتوري عثماني در جريان جنگ اول جهاني نسل‌كشي نبوده است، تاكيد كرد. ترك‌ها معتقدند اين تصميم در روابط با ايتاليا به عنوان يك شريك راهبردي كه با تركيه از روابط تاريخي و روابط تجاري گسترده‌اي برخوردار است بازتاب مختلفي خواهد داشت. تلاش پارلمان ايتاليا براي تحريف حقايق تاريخي تركيه و استفاده از آن به عنوان ابزار سياسي به‌شدت محكوم شده است.
به دنبال اعلام 24 آوريل به عنوان سالروز نسل‌كشي ارامنه از سوي رييس‌جمهوري فرانسه، وزير خارجه تركيه در نود و نهمين سمينار پارلماني ناتو و نشست گروه مشترك ويژه مديترانه و شرق ميانه به ميزباني پارلمان تركيه در آنتاليا در واكنش به رويكرد فرانسه در قبال حادثه 24 آوريل، اعلام داشت اين كشور بايد به تاريخ سياه خود بنگرد. ما ماجراهاي روآندا و الجزاير را فراموش نكرده‌ايم. فرانسه آخرين كشوري است كه مي‌تواند در مورد نسل‌كشي اظهارنظر كند و به تركيه درس تاريخ بدهد.
در اين نشست يك نماينده حزب ماكرون در مجلس فرانسه نيز در نشست گروه مشترك كه اظهارات انتقادآميز رييس مجلس ملي تركيه در خصوص رويكرد كشورهاي ايتاليا و فرانسه درباره نسل‌كشي ارامنه را شوكه‌كننده توصيف كرد، مدعي شد «آيا تاريخ را برندگان نمي‌نويسند؟ از ديدگاه بسياري از كشورها «پ.ك.ك» تروريست نيست، اما شما اين گروهك را تروريست مي‌دانيد و ما اين را بايد مدنظر قرار بدهيم». وزير خارجه تركيه در واكنش به اظهارات نماينده فرانسوي تاكيد داشت آيا اعلام يك حادثه تاريخي به عنوان نسل‌كشي كار سياستمداران است؟! شما به غرور و تكبر خود ادامه دهيد، ما نيز به دادن پاسخ‌هاي دندان‌شكن به شما ادامه خواهيم داد. برخي نمايندگان حاضر در جلسه، با كف‌زدن به سخنان چاووش اوغلو اعتراض كردند. نماينده فرانسه كه سالن را ترك مي‌كرد چاووش اوغلو نيز ادامه داد: «شماري تحمل شنيدن حقيقت وقايع را نداريد.» چاووش اوغلو، همچنين طي سخناني در مراسم اعطاي دكتراي افتخاري روابط بين‌المللي به وي از سوي دانشگاه سلجوق قونيه تاكيد كرد «ما از كساني كه تاريخ خود را فراموش كرده‌اند درس تاريخ نخواهيم گرفت. درس عبرت دادن به كساني كه جرات چنين اقدامي را به خرج مي‌دهند نيز وظيفه ماست. ما به تاريخ و اجداد خود افتخار مي‌كنيم.»
ابراهيم كالين، سخنگوي رياست‌جمهوري تركيه نيز ضمن واكنش شديد به تصويب طرح پيشنهادي ارايه‌شده به پارلمان اروپا براي به رسميت شناختن وقايع سال 1915 به عنوان «نسل‌كشي ارامنه»، اعتقاد دارد: «تصميم پارلمان اروپا براي به رسميت شناختن وقايع سال 1915 به عنوان نسل‌كشي ارامنه حقايق تاريخي را ناديده گرفته و بذر خصومت مي‌كارد. چنين رويكردهايي كه فراخوان رييس‌جمهور ما براي تشكيل يك كميسيون مشترك تاريخي را ناديده گرفته و به پوپوليسم سياسي دامن مي‌زند، به‌شدت رد مي‌كنيم. هدف آنها نه تنها حمله به تاريخ تركيه بلكه حكمراني بر امروز و فرداي آن است.» كمال قليچداراوغلو، رهبر حزب اپوزيسيون جمهوري‌خواه تركيه نيز در واكنش به اين نام‌گذاري از سوي مكرون، بر اين باور است حل مشكلات تركيه با ارامنه، نه با دخالت كشورهاي ثالث، بلكه با گفت‌وگو بين طرفين قابل انجام است. اين نام‌گذاري توسط رييس‌جمهوري فرانسه اقدامي غيرقابل‌قبول است. آنكارا همچنين تصويب طرح پيشنهادي ارايه‌شده به پارلمان اروپا براي به رسميت شناختن وقايع سال 1915 را به‌شدت محكوم كرد.
ماهيت اين حادثه همچنان محل بحث و جدال‌هاي بسياري ميان دو كشور است. ارمنستان بر اين باور است كه در سال 1915 بيش از يك ميليون نفر از ارامنه در تركيه و توسط سربازان عثماني به قتل رسيده‌اند اما تركيه ضمن رد چنين آماري، مدعي است ارامنه در آن دوران در جريان يك كوچ اجباري و به خاطر بيماري، سرما و گرسنگي جان خود را از دست داده‌اند. در سال‌هاي اخير گروهي از كشورها يك برنامه هدفمند ديپلماتيك تبليغاتي وسيع عليه تركيه برپا كرده‌اند.