آقاي رحيمي، اخيرا برخي نمايندگان از اجماع نسبي در مجلس براي جلوگيري از به جريان افتادن تمامي استيضاح‌ها تا پايان دوره فعلي مجلس سخن گفته‌اند. حال آنكه به‌ويژه پس از سيل اخير در روزهاي نخست سال جاري و اتفاقاتي كه در جريان مرخصي استاندار وقت گلستان افتاد، برخي نمايندگان از استيضاح وزير كشور يا برخي ديگر وزراي مسوول در بحث سيل سخن گفته بودند. فارغ از بحث استيضاح يك وزير خاص، آيا اين صحبت‌ها درخصوص منتفي شدن تمامي طرح‌هاي استيضاح تا پايان دوره را تاييد مي‌كنيد؟
مساله اين است كه در گذر زمان به دلايل مختلف ابزارهاي نظارتي مجلس ضعيف و ناكارآمد شده و وقتي ابزاري ناكارآمد شد، عملا استفاده يا عدم‌استفاده از آن ابزار علي‌‌السويه است. قاعدتا در مسائلي كه خسارت ناشي از ناكارآمدي اين ابزار براي كشور، دولت و مردم بيش از مواهب آن است، نمايندگان نيز ممكن است به اين نتيجه برسند كه اساسا به سراغ اين ابزار ناكارآمد نروند. بنابراين در گذر زمان ابزار استيضاح خاصيت خود را به لحاظ نظارتي از دست داده، هم برخي استيضاح‌ها به دلايل حرفه‌اي و كارشناسي مطرح نشده يا متوقف شده و هم از آنجا كه عمدتا نتايج استيضاح‌هاي انجام شده حتي منجر به تغيير وزرا شده، تاثير چنداني در بهبود اوضاع دولت يا آن وزارتخانه خاص نداشته است.
منظورتان از ايرادهاي حرفه‌اي چيست؟ ضمن آنكه در تاييد گفته شما به ياد داريم در جلسات چند استيضاح اخير فارغ از آنكه چه نتيجه‌اي رقم خورد، بعضا جلسات به مجالي براي اتهام‌زني‌هاي بي‌اساس تبديل شد.
بله؛ متاسفانه در مواردي شاهد بوديم كه برگزاري جلسات استيضاح و مسائلي كه در آن جلسات مطرح شد، چنانچه انتظار مي‌رفت، صحبت‌هاي كارشناسي نبود و گاه صرفا به همان طرح اتهامات بي‌اساس طرفين به يكديگر محدود ماند كه همين مساله نيز ناشي از رويكرد غيرحرفه‌اي برخي همكاران در استفاده از ابزار استيضاح است. همچنين گاهي مي‌بينيم استيضاح‌كنندگان در تهيه محورهاي استيضاح رويكرد حرفه‌اي و كارشناسي را در نظر نمي‌گيرند و در نتيجه علاوه بر پرسش‌هايي كه از سوي استيضاح‌كنندگان مطرح مي‌شود، پاسخ‌هاي وزرا نيز فاقد اين رويكرد حرفه‌اي است. بنابراين مهم‌ترين سوال مردم پس از هر جلسه استيضاح اين است كه «اين استيضاح چه تاثيري داشت؟ اصلا كه چه؟!» به مجموعه اين دلايل، نمايندگان مجلس خواه ناخواه به اين سمت متمايل مي‌شوند كه با توجه به اين شرايط و ناكارآمدي ابزارهاي نظارتي چه بايد كرد و راهكار چيست!
به نظر شما راهكار چيست؟!
در حال حاضر نمايندگان با توجه به آيين‌نامه داخلي مجلس همين ابزارهاي استيضاح، سوال، اخطار و تذكر را در اختيار دارند كه متاسفانه در سال‌هاي اخير چنان افراطي از آنها بهره‌برداري شده است كه كارآمدي و خاصيت‌شان به حداقل رسيده است. لذا بايد به لحاظ فني بايد نمايندگان همفكري كنند و به كمك مركز پژوهش‌ها، دولت و سازمان‌هاي مردم‌نهاد يك همفكري انجام شود تا وقتي كارآمدي بخشي از دولت زير سوال مي‌رود، چه مسيري بايد طي شود تا اوضاع سامان يابد.
آيا مشكلات ناشي از سيل اخير تغييري در روند طرح سوال و استيضاح مجلس ايجاد كرده است؟
ما در مجلس 4 وزير كه درگير سيل بودند، يعني وزراي كشور، نيرو، كشاورزي و راه را درگير سوال‌هاي صحن نكرديم اما در مورد سيل از همان روز نخست حداقل 15 سوال كتبي به دست هيات رييسه رسيده كه بررسي و به كميسيون‌ها ارجاع شده است.
آيا سوالي از وزير كشور در رابطه با مسائل مربوط به استاندار گلستان مطرح شده است؟
خير! با اين دليل و مضمون سوالي مطرح نشده است. درواقع سوالي درخصوص وضعيت مديريتي استان گلستان مطرح نشده اما در مورد سيل لرستان و خوزستان هم به لحاظ مديريتي و هم به دليل پيش‌بيني‌هاي آب و هوا، سوال‌هايي از وزراي كشور، نيرو و راه مطرح شده است.
البته در مجالس قبل هم در جريان جلسات استيضاح با مسائلي همچون ماجراي «يكشنبه سياه» روبرو بوديم و اين آسيب‌ها صرفا مربوط به مجلس فعلي نيست. آيا اكنون، اجماعي بين نمايندگان وجود دارد كه از طرح سوال و استيضاح دست نگه دارند؟
خير! نه هماهنگي ميان نمايندگان بوده است، نه در هيات رييسه تدبير خاصي مطرح شده كه استيضاحي رخ ندهد. اما به هر حال نمايندگان شرايط امروز دولت را درك مي‌كنند؛ به‌علاوه اينكه بي‌خاصيت بودن استيضاح‌ها براي بسياري از نمايندگان روشن شده است. بنابراين با وجود آنكه ابزار سوال و استيضاح منتفي نشده است و در حال حاضر چند سوال و استيضاح در جريان است اما آن جديت قبل و پيگيري‌هايي كه پيش از اين وجود داشت كه مثلا حتما سوال به راي گذاشته شود و... وجود ندارد يا كمتر شده است.
حداقل سه نفر از نمايندگان مجلس از اصولگرا و اصلاح‌طلب صراحتا عنوان كرده‌اند كه قرارمان اين است كه هيچ وزيري را استيضاح نكنيم.
نه كنترل بيروني و نه كنترل در داخل مجلس براي اينكه سوالات و استيضاح‌ها كمتر شود وجود ندارد؛ منتها مهم‌تر از كنترل‌هاي داخلي بحث مصلحت كشور و دولت است قاعدتا به صورت نمونه در 6 سال گذشته از آقاي ظريف 16 سوال مطرح شده است اين درحالي است كه از آقاي ولايتي در طول 16 سال تنها 2 سوال مطرح شده است. بنابراين فضاي مجالس متفاوت است اما قاعدتا مخالفين دولت بايد وضعيت كشور را در نظر بگيرند و اگر در هر مقطعي به صورت افراطي به سمت سوال و استيضاح بروند نه تنها موجب بهبود شرايط نمي‌شود بلكه اين افراطي‌گري خود موجب بي‌خاصيت شدن اين ابزار مي‌شود كه بخشي از نمايندگان به اين واقعيت دست پيدا كرده‌اند. لذا اين شائبه‌هايي كه چه از بيرون مجلس و چه از داخل درباره اين محدوديت‌ها مطرح مي‌شود شايعاتي بي‌اساس است. شايد به صورت مقطعي در فصل مدارس يا فصل زراعي كشور نمايندگان مراعات كرده‌اند و برخي استيضاح‌ها را به تاخير انداخته‌اند اما اينكه به صورت سازماندهي شده باشد هيچ كنترلي نه از بيرون و نه از داخل مجلس وجود نداشته است.
پس چرا يك نماينده صراحتا مي‌گويد قرار شده فعلا استيضاحي انجام نشود؟
در مرحله اول به دليل بي‌خاصيت شدن خود استيضاح!
يعني شما معتقديد نمايندگان به اين نتيجه رسيده‌اند كه ديگر استيضاح كارآيي ندارد؟
كسي چيزي به من نگفته كه نمي‌خواهيم از استيضاح استفاده كنيم اما مي‌توان تصور كرد كه چنين موضوعي مطرح باشد.
يعني اين اجماع وجود ندارد كه استيضاح صورت نگيرد اما جمعي از نمايندگان به اين نتيجه رسيدند كه استيضاح بي‌اثر است؟
بله! آنها به اين نتيجه رسيده‌اند كه استيضاح فايده‌اي ندارد و براي همين هيچ استيضاحي را امضا نمي‌كنند يا اگر هم امضا كردند، جديتي براي آن ندارند؛ چرا كه نه فرآيند استيضاح، فرآيندي حرفه‌اي است و نه نتيجه استيضاح به يك امر مثبت ختم مي‌شود.
شما به عنوان يك نماينده از جناح اصلاحات اين رويه نمايندگان را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
بنده شخصا از همان بدو ورود به مجلس هيچ استيضاحي را امضا نمي‌كردم و اين رويه‌اي بوده كه هميشه داشته‌ام نه اينكه امروز به اين سمت تغير مسير دهم. به لحاظ كارشناسي منطقي است كه اگر نماينده‌اي در چنين موقعيتي قرار بگيرد كه اساسا استيضاح‌ها موثر نيستند، طبيعي است كه به فكر ابزار ديگري بيفتد. بنابراين از آنجا كه فضاي مجلس، فضاي كار جمعي است به نظرم بايد يك همفكري براي تغيير آيين‌نامه انجام شود تا از اين طريق به سمت يك ابزار موثرتر در خصوص تعامل مجلس و دولت يا نظارت مجلس بر دولت حركت كنيم.
پس اين تاكتيك كوتاه‌مدت طيفي از نمايندگان كه استيضاح را فعلا منتفي كنند ، تاييد مي‌كنيد؟
بله؛ البته اين مساله با اينكه اگر موعد استيضاح‌هايي كه در كميسيون‌ها در جريان است، فرا برسد، به جريان بيفتند، منافات ندارد اما به هر حال، بخشي از نمايندگان به اين نتيجه رسيده‌اند كه در حوزه نظارتي از ابزاري غير از استيضاح استفاده كنند.
اگر احيانا فردا اتفاقي رخ دهد كه تشخيص دهيد ناشي از قصور وزير است، چه مي‌كنيد؟
قطعا چنين موضوعاتي باعث مي‌شود استيضاح به جريان بيفتد؛ كما اينكه تعدادي از نمايندگان بر سوال از رييس‌جمهور اصرار داشتند و پيگيري كردند، حتي موانع را برطرف كردند. بنابراين اگر شرايطي حاكم شود كه بايد وزيري استيضاح شود حتما اين اتفاق رخ مي‌دهد. متاسفانه استيضاح تنها براي موضوعات خاص است كه مي‌تواند مفيد باشد.
يكي از نمايندگان صراحتا به اين موضوع اشاره كرد كه برخي نمايندگان به دليل منافع شخصي و سياسي از استيضاح صرف نظر كردند. نظر شما چيست؟!
همان طور كه گفتم استيضاح‌ها نياز به يك آسيب‌شناسي جدي دارد. از عوامل سياسي تا كارشناسي و حرفه‌اي مي‌تواند دخيل باشد تا يك استيضاح موفق يا ناموفق باشد. امروز مساله فشل بودن استيضاح‌ها به طيفي از اين موارد بر‌مي‌گردد.
از جمله موضوع منافع شخصي يا گرايش جناحي استيضاح‌كنندگان؟
اگر اسمش را شخصي و جناحي نگذاريم، حداقل مي‌توان گفت در پس پرده، نگاه حوزه‌اي و بخشي وجود دارد. يعني ممكن است مثلا به اين دليل كه فرمانداري به اصرار يك نماينده، عزل يا نصب نشده است، استيضاحي به جريان بيفتد اما اسمي از اين نماينده و آن فرماندار هم مطرح نباشد؛ درواقع لزوما فساد شخصي نيست.