انفجارهاي مشكوك امنيت شاهراه انرژي جهان را به مخاطره انداخت
تحميل ناامني به تنگه هرمز
شهاب شهسواري
ده‌ها ساعت بعد از انفجار در بندر فجيره، دولت امارات همچنان از انتشار خبر و گزارش‌هاي دقيق در مورد دلايل و خسارات انفجارهاي بامداد يكشنبه در اين بندر مهم تجاري درياي عمان خودداري مي‌كند. اين رويدادها در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه طي يك هفته گذشته مقام‌هاي امريكايي از جمله وزير خارجه، مايك پومپئو، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور، جان بولتون و فرمانده سازمان تروريستي سنتكام، رابرت مك‌كنزي، ضمن تشديد لفاظي‌هاي ضد ايراني، اقداماتي از جمله اعزام جنگنده‌ها، ناو هواپيما‌بر و سامانه ضدموشك را با هدف ادعايي «دفاع در مقابل حملات ايران» آغاز كرده‌اند. همزماني رويدادهاي اخير بسياري از ناظران شرايط منطقه غرب آسيا را بر آن داشته است تا صريحا در مورد احتمال توطئه براي آتش‌افروزي در منطقه هشدار دهند. اين رويداد درست دو روز بعد از آن رخ مي‌دهد كه اداره كل دريانوردي ايالات متحده امريكا براي كشتي‌هاي عبوري از تنگه هرمز هشداري در مورد خطرات احتمالي از جمله ادعاي «حمله توسط نيروهاي ايراني» تردد در خليج فارس صادر كرد و از كشتي‌هاي امريكايي خواست تا دست كم 48 ساعت قبل از عبور از تنگه هرمز، مسير خود را به اطلاع پايگاه دريايي سازمان تروريستي سنتكام در بحرين برسانند.
به گزارش العربيه تيم تحقيقات بين‌المللي يكشنبه شب براي بررسي حادثه «هدف قرار گرفتن چهار كشتي تجاري» در نزديكي آبهاي سرزميني امارات، وارد بندر فجيره شد. اين درحالي است كه شبكه خبري الميادين از صبح روز يكشنبه به نقل از ساكنان محلي پروازهاي گشت‌زني بالگردها و هواپيماهاي امريكايي و فرانسوي بر فراز بندر فجيره را خبر داده بود. پنهان‌كاري در انتشار اطلاعات در مورد اين حادثه باعث شد تا سخنگوي وزارت امورخارجه جمهوري اسلامي ايران ضمن ابراز نگراني شديد نسبت به «دسيسه از سوي بدخواهان جهت بر هم زدن ثبات و امنيت در منطقه» خواستار بررسي ابعاد دقيق اين حادثه شود.
در شرايطي كه گمانه‌زني‌ها در مورد عوامل اين انفجار و خسارات آن در طول 48 ساعت گذشته افزايش يافته است، وزير انرژي عربستان سعودي خبر داد كه در اين حمله كه از سوي امارات متحده عربي «خرابكارانه» توصيف شده است، 2 نفت‌كش سعودي به‌شدت آسيب ديده‌اند، هر‌چند كه اين آسيب‌ها باعث نشت نفت از آنها نشده است. بندر فجيره يكي از بزرگ‌ترين مراكز سوخت‌گيري دريايي در جهان است كه در حاشيه درياي عمان و مدخل تنگه هرمز قرار گرفته است. امارات مدعي است كه جريان عادي عبور و مرور در آبهاي اطراف امارت فجيره در جريان است. بر اساس گزارش شبكه العربيه، نزديك به دربار عربستان سعودي، كشتي‌هاي آسيب‌ديده در اين انفجار دو كشتي سعودي، يك كشتي اماراتي و يك كشتي نروژي بودند. دو تانكر عظيم نفتي سعودي به نوشته رويترز كشتي‌هايي با نام‌هاي امجد و المزروق بودند. كه دست‌كم يكي از آنها حامل نفت صادراتي عربستان سعودي به ايالات متحده امريكا بود. بر اساس گزارش رويترز، در توضيح آسيب وارده به تانكر نروژي كمپاني تام شيپز منيجمنت از عبارت «برخورد شيء نامعلوم با شناور» استفاده كرده است كه باعث ايجاد سوراخي در دماغه كشتي شده است.
خالد الفالح، وزير انرژي عربستان اعلام كرده كه اين حمله به دو تانكر عربستاني در ۶ صبح روز يكشنبه انجام شده است. به گفته الفالح، يكي ازاين دو كشتي در مسير خود براي پر كردن نفت از بندر «رأس تنوره» به مقصد امريكا بوده است. الفالح اعلام كرده كه اين حمله هيچ تلفاتي نداشته و آسيب به حدي نبوده كه باعث نشتي نفت از تانكرها بشود، اما كشتي‌ها به‌شدت آسيب ديده‌اند. عربستان كسي را كه در اين حمله نقش داشته باشند را شناسايي نكرده است. وقوع اين حادثه روز دوشنبه باعث افزايش قيمت جهاني نفت شد و قيمت نفت برنت درياي شمال با يك دلار افزايش در هر بشكه به 72 دلار رسيد. نزديك به يك پنجم از كل نفت مصرفي در جهان از طريق تنگه هرمز تامين مي‌شود. 10 روز پيش، دولت ايالات متحده امريكا با اعلام پايان مهلت تمام معافيت‌ها براي كشورهاي وارد‌كننده نفت خام از ايران، پيشنهاد كرده بود كه واردكنندگان نفت ايران از امارات متحده عربي و پادشاهي عربستان سعودي نفت بخرند و بلافاصله صدور بيانيه‌هايي در مورد اعزام تجهيزات نظامي به منطقه آغاز شده بود.
تلاش براي اتهام‌زني به ايران
در حالي كه ابوظبي حتي از انتشار اخباري در مورد شيوه انجام حمله هم خودداري كرده است و تا 14 ساعت بعد از اتفاق انتشار خبر اين چندين انفجار مهيب، حاضر به تاييد آن نشده بود، گروهي از عناصر تندرو در امارات و بحرين، اتهام‌زني به جمهوري اسلامي ايران را آغاز كردند. عبدالخالق عبدالله، استاد علوم سياسي و از مشاوران وليعهد ابوظبي، محمد بن زايد با انتشار توييتي ادعا كرده است: «اينكه رسانه‌هاي نزديك به ايران» خبر انفجار در فجيره را اعلام كرده‌اند، «به معناي دست داشتن ايران» در اين انفجارهاست. خبر انفجار در بندر فجيره، اولين بار توسط شبكه الميادين لبنان منتشر شد كه از رسانه‌هاي نزديك به مقاومت در منطقه است. هر چند اولين گزارش‌ها توسط اين شبكه خبري پيش از ظهر روز يكشنبه به نقل از ساكنان محلي منتشر شده بود، اما تا ساعت 19 يكشنبه، هيچ منبعي در دولت امارات متحده عربي حاضر به تاييد آن نشد. غروب روز يكشنبه بود كه عاقبت وزارت خارجه امارات متحده عربي با صدور بيانيه‌اي مبهم تاييد كرد كه «چهار كشتي تجاري مورد حمله خرابكارانه قرار گرفته‌اند.»
سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران صبح روز دوشنبه با انتشار بيانيه‌اي از گزارش‌ها در مورد اين حادثه در نزديكي آبهاي ايران، اظهار نگراني كرد. در بيانيه وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران آمده است: «جمهوري اسلامي ايران حوادث روز يكشنبه 22 ارديبهشت براي چند كشتي در درياي عمان را نگران‌كننده و تاسف بار مي‌داند و خواهان روشن شدن ابعاد دقيق اين حادثه است.» در اين بيانيه با اشاره به تاثير منفي اين حوادث بر كشتيراني و امنيت عبور و مرور دريايي نسبت به هر گونه دسيسه از سوي بدخواهان جهت بر هم زدن ثبات و امنيت در منطقه هشدار داده شده است و جمهوري‌اسلامي ايران خواهان هوشياري كشورهاي منطقه نسبت به هرگونه ماجراجويي از سوي عوامل خارجي شده است.
عبداللطيف الزياني، دبير كل شوراي همكاري خليج فارس در اين بيانيه تاكيد كرد كه «چنين رفتارهاي غيرمسوولانه مي‌تواند به افزايش تنش و درگيري در منطقه بينجامد و منافع ملت‌ها را با خطر بزرگي مواجه سازد.» وزارت خارجه عربستان سعودي در بيانيه‌اي ضمن محكوم كردن حادثه بندر فجيره، آن را «تهديدي براي دريانوردي و امنيت جهاني» دانست. در بيانيه وزارت خارجه عربستان سعودي بر همبستگي اين كشور با امارات براي مقابله با «عمليات‌هاي خرابكارانه» تاكيد شده است. وزارت خارجه بحرين نيز با صدور بيانيه‌اي حادثه در بندر فجيره امارات را محكوم كرد و گفت: «بحرين به‌شدت عمليات‌هاي خرابكارانه و هدف قرار گرفتن كشتي‌هاي تجاري غيرنظامي در نزديكي آبهاي منطقه‌اي امارات در خليج عمان واقع در نزديكي امارت فجيره را محكوم مي‌كند و آن را اقدامي جنايتكارانه و تهديدي براي امنيت و سلامت دريانوردي مي‌داند».
توطئه كشورهاي ثالث
اظهار نگراني در مورد دخالت عوامل خارجي در اين حادثه مشكوك، منحصر به ايران نماند. در شرايطي كه روز دوشنبه وزير خارجه بريتانيا، جرمي هانت نسبت به بروز درگيري نظامي ميان امريكا و ايران «به دليل تصادف» در منطقه خليج فارس هشدار داده بود، گروهي از تحليلگران نسبت به اقدامات تحريك‌آميز و خرابكارهاي ساختگي با پرچم دروغين در خليج فارس هشدار داده‌اند. دو هفته پيش، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در مصاحبه با شبكه خبري سي‌بي‌اس امريكا از تلاش گروهي از مقام‌هاي امريكايي «براي ايجاد تصادف‌هاي جعلي با هدف شروع جنگ» هشدار داده بود. احتمال اقدام خرابكارانه عامدانه از سوي كشورهاي ديگر از جمله رژيم اشغالگر فلسطين كه خواهان رويارويي مستقيم ايران و امريكا است يا خرابكاري خود خواسته توسط حاكمان امارات كه از ورود «نيروهاي بين‌المللي» به خليج فارس براي حفاظت از امنيت منطقه استقبال مي‌كنند از جمله گمانه‌زني‌هايي است كه از سوي برخي كارشناسان مطرح شد. به گزارش ايرنا، محمد عباس، كارشناس مسائل امنيتي در مصاحبه با شبكه الميادين مي‌گويد: « اسراييل و سعودي از اعلام جنگ امريكا عليه ايران نفع مي‌برند و بعيد نيست كه آنها پشت انفجار الفجيره باشند.» طارق ابراهيم، كارشناس مسائل منطقه هم در يادداشتي براي پايگاه خبري اضائات با اشاره به اينكه عاملان اين حمله نمي‌توانند چند تروريست باشند، چرا كه اين عمليات در سطح راهبردي يك عمليات امنيتي پيچيده بود و عاملان آن به طور قطع آموزش ديده‌اند، مي‌نويسد: «تل‌آويو براي اجراي اين عمليات خرابكارانه اطلاعات راهبردي و لجستيكي لازم را در اختيار داشت.»