مشاور امنيت ملي امريكا در ابوظبي
آيا ترامپ و بولتون جدا مي‌شوند؟
ميثم سليماني
در امريكا اختلاف ديدگاه در بدنه و ساختار دولت موضوعي عادي است، اما در دولت‌هاي پيشين امريكا در نهايت يك صدا از دولت خارج مي‌شد و تصميمي واحد به خصوص در استراتژي دولت در مورد سياست خارجي اتخاذ مي‌شد. اما حالا به نظر مي‌رسد در دولت دونالد ترامپ هر فردي بسته به جايگاهي كه در حوزه تصميم‌سازي دارد مسير خود را طي مي‌كند. مشخص نيست اظهارات مقام‌هاي دولت امريكا بر سر يك موضوع از قبل هماهنگ شده است يا خير. چرا كه بر سر يك موضوع واحد هيچ اتفاق نظري وجود ندارد. اگر به طور مثال اظهارات مقام‌هاي امريكايي از رييس‌جمهور گرفته تا وزير امور خارجه و مشاور امنيت ملي را كنار يكديگر بگذاريم هيچ يك رويكردي منسجم و يك‌دست ندارند. مايك پمپئو صحبت از 12 شرط براي مذاكره با ايران مي‌كند، اما دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده اخيرا در ژاپن اعلام كرد كه تنها مي‌خواهد ايران سلاح هسته‌اي نداشته باشد و جان بولتون نيز مسير خود را طي مي‌كند. بولتون كه با عنوان مشاور امنيت ملي امريكا به امارات متحده عربي سفر كرده ايران را رسما متهم كرد كه به تانكر‌هاي نفتكش در بندر فجيره حمله كرده است. او حتي ايران را مقصر اصلي حمله به تاسيسات آرامكوي عربستان در نزديكي درياي سرخ دانست. او طبق معمول گذشته بدون ارايه هيچ مدركي ادعاهاي خود را عنوان كرد. او كه روز چهارشنبه در ابوظبي، پايتخت امارات در جمع خبرنگاران حاضر شد اين اتهامات را مطرح كرد. او به خبرنگاران در جلسه مطبوعاتي خود با اشاره به انفجار نفتكش‌ها در بندر فجيره گفت: اين واضح است كه ايران پشت اين حمله بوده است. شما فكر مي‌كنيد چه كسي اين كار را انجام داده است؟ كسي از نپال بوده است؟ بولتون در ادامه ادعاهاي خود گفت: هيچ كس در واشنگتن در اين زمينه شك ندارد. ما مي‌دانيم چه كسي اين كار را انجام داده و از همه مهم‌تر ايران مي‌داند كه ما مي‌دانيم. اين ادعاها در حالي مطرح مي‌شود كه ايران هرگونه دخالت در اين جريان را رد كرده و ايالات متحده را متهم به تلاش براي ساختن بحران در خليج فارس كرده است. بولتون اخيرا نيز ايران را در بحث حمله به تاسيسات نفتي در شهر ينبع عربستان متهم كرده كه مدعي است اين عمليات شكست خورده است. به گزارش الجزيره اين شهر نقطه نهايي خط لوله شرق به غرب عربستان سعودي است كه اخيرا توسط نيروهاي انصارالله يمن به وسيله پهپاد مورد هدف قرار گرفت. امريكا و عربستان مدعي هستند ايران اين كار را انجام داده و قصد ندارند باور كنند كه انصارالله نيز مي‌تواند با توانمندي خود دست به اين اقدام بزند. بولتون باز هم بدون ارايه هرگونه مدركي ايران را در اين جريان متهم مي‌كند. اما عربستان به شكل مستقيم نتوانسته آن گونه كه بايد ايران را متهم به حمله كند. بولتون همچنين به خبرنگاران حاضر در امارات گفت كه ايالات متحده در تلاش است تا فعاليت‌هاي ايران در منطقه و گروه‌هاي وابسته آن را از بين ببرد. ايده‌اي كه تفاوت عمده‌اي با صحبت‌هاي اخير دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده دارد كه اخيرا در ژاپن بيان كرده است. با اين حال او تاكيد كرد كه من مشاور امنيت ملي هستم و نه مجري آن. بولتون در ادامه صحبت‌هاي خود با وجود خروج امريكا از برجام و به عنوان اولين كشوري كه به تعهدات برجامي خود ذيل توافق عمل نكرد، گفت دليلي ندارد كه ايران با وجود بازگشت تحريم‌ها توافق سال 2015 را نقض كند. او با وجود نقض مكرر برجام توسط امريكا گفت: هيچ دليلي وجود ندارد كه اين كار را انجام دهند، مگر اينكه بخواهند زمان رسيدن به سلاح هسته‌اي را كاهش دهند. بولتون كه اين سخنان را پيش از مذاكره با مقام‌هاي اماراتي مطرح كرده بود، گفت براي بحث در مورد مسائل امنيتي مهم منطقه به امارات آمده است. جان بولتون همچنين با اشاره به اعزام 1500 نيروي امريكايي به منطقه گفت: «امريكا هيچ برنامه‌اي براي حمله به ايران ندارد و اعزام اين نيروها متناسب با تحركات ايران بوده است.»
نظرسنجي شفاهي ترامپ
اما نكته اينجاست كه گزارش‌ها نشان مي‌دهد رويكردي كه بولتون و ترامپ در سياست خارجي دارند چندان به يكديگر نزديك نيست. به نظر مي‌رسد حتي دونالد ترامپ اين روزها شخصا درگير مساله بولتون شده است. نيويورك تايمز در گزارشي كه روز گذشته منتشر شد چشم‌اندازي از اختلافات ميان ترامپ و بولتون را به نمايش مي‌گذارد. در اين گزارش آمده است كه دونالد ترامپ اخيرا در باشگاه گلف خود در فلوريدا از اقدامات بولتون شكايت كرده و گفته است كه بولتون در مسيري قدم برداشته كه او قصدي براي ورود به آن نداشته است. اين گزارش اضافه مي‌كند كه ارتباط بين ترامپ و مشاور امنيت ملي قطع شده و به نظر مي‌رسد ترامپ يك چرخش در رويكرد سياست خارجي و به خصوص در زمينه‌هاي جنگ و صلح ايجاد كرده است كه هنوز شرايط گيج‌كننده است. دونالد ترامپ در سفري كه به ژاپن داشت، كاملا اظهاراتي در تناقض با بولتون در زمينه ايران و كره شمالي مطرح كرد. ترامپ برخلاف رويكرد مشاور امنيت ملي خود تاكيد كرد كه به دنبال تغيير رژيم در ايران نيست و اظهار داشت كه برخلاف آنچه بولتون گفته در آزمايش‌هاي اخير كره شمالي قطعنامه‌هاي سازمان ملل نقض نشده است
اما اكنون يك سردرگمي جدي در پرونده‌هاي مختلف امريكا در آسيا، خاورميانه و حتي امريكاي لاتين به وجود آمده و مشخص نيست كه آيا اين پرونده‌ها كماكان با مديريت جان بولتون پيش مي‌روند يا ترامپ شخصا آنها را پيگيري مي‌كند. اكنون يك شكاف ميان ترامپ و بولتون ايجاد شده است و مشخص نيست كه اين شكاف بناست توسط چه كسي يا چه افرادي پر شود؟ حاميان رييس‌جمهور عنوان كرده‌اند كه اختلافات بسيار زياد است. چرا كه در عمل بولتون، ترامپ را در پرونده‌هاي كره شمالي، ايران و ونزوئلا نااميد كرده است.
جان بولتون، سومين مشاور امنيت ملي ترامپ محسوب مي‌شود و وقتي كه او به عنوان مشاور امنيت ملي انتخاب شد هم مخالف داشت و هم موافق اما مخالفان صداي بيشتري داشتند ولي ترامپ به او علاقه داشت. او طي سال‌ها در بدترين تصميم‌هاي ايالات متحده نقش داشته است. او حامي جنگ عراق و منتقد جدي سازمان‌هاي بين‌المللي و معاهدات كنترل تسليحاتي است. او پس از خروج از دولت بوش به شدت از رويكرد نرم او نسبت به مذاكرات با كره شمالي انتقاد كرد. ترامپ، ژنرال مك مستر ميانه‌رو را سال گذشته كنار گذاشت و در نهايت بولتون را با حمايت شلدون آدلسون، حامي بزرگ حزب جمهوريخواه بر اين مسند قرار داد. اما جهان‌بيني ترامپ و بولتون در مواقعي كاملا متفاوت مي‌شود؛ ترامپ يك توافق مي‌خواهد و بولتون جنگ.
ترامپ يك بار به يكي از مقام‌هاي ارشد گفته بود كه اگر به جان بود ما اكنون در چهار جنگ بوديم. گفته مي‌شود كه در نشست اخير يهوديان با جمهوريخواهان ترامپ، ادلسون را كنار كشيد و از او در مورد بولتون سوال كرده و ادلسون گفته كه اگر آقاي ترامپ خوشحال باشد، من هم خوشحالم. خيلي اين رويكرد ادلسون شفاف نبود. يكي از ابزارهايي كه ترامپ براي تغيير افراد دارد اين است كه به شكل شفاهي از نزديكان به شكل غيررسمي نظرسنجي مي‌كند، اين راهي است كه متوجه مي‌شود يك فرد بايد تغيير كند يا نه.
برخي نزديكان ترامپ عنوان مي‌كنند كه شرايط شبيه لحظه‌هايي است كه ترامپ قصد داشت ركس تيلرسون را از سمت وزير امور خارجه كنار بگذارد. البته هنوز مشخص نيست كه ترامپ بتواند تا پيش از انتخابات سال آينده از دست بولتون خلاص شود يا خير. اما به نظر مي‌رسد اختلافات رفته رفته رو به افزايش است چرا كه ترامپ هفته پيش با اعزام 120 هزار نيروي جديد به خاورميانه مخالفت كرد كه بنا بود اين موضوع نشانگر افزايش تهديدات عليه ايران باشد اما ترامپ با آن مخالفت كرد. ترامپ مخالف رويكرد خصمانه بولتون با كره شمالي است. در ونزوئلا نيز طرح و برنامه‌هاي بولتون عملا به شكست انجاميده است.
گمانه‌زني‌ها در خصوص اختلافات ميان بولتون و ترامپ نيز زماني افزايش پيدا كرد كه بولتون به عنوان مشاور امنيت ملي در شام دولت كه ميان مقام‌هاي دولتي و ديپلمات‌هاي خارجي برگزار مي‌شود، شركت نكرد. البته دليل اين اتفاق روشن نبود. اما برخي سفر ناگهاني بولتون به امارات را نشانه‌اي از آن مي‌دانند كه بولتون قصد داشته اعلام كند كه كماكان او با رييس‌جمهور در ارتباط است تا نگراني در ميان متحدان به وجود نيايد.
اما به نظر مي‌رسد كه حتي وزارت خارجه و پنتاگون نيز از وضعيت پيش آمده و موقعيت بولتون ناراحت هستند چرا كه به نوعي بولتون سعي مي‌كند نظرات خود را تحميل كند و حتي سعي مي‌كند نحوه ارتباط وزراي خارجه و دفاع را نيز با رييس‌جمهور كنترل كند و اطلاعات را آن گونه كه خود مي‌خواهد به رييس‌جمهور ارايه مي‌دهد. حتي گفته مي‌شود در دوره جيمز متيس، وزير دفاع وقت درگيري‌هاي جدي ميان دو طرف در جريان بوده است. گزارش نيويورك تايمز اشاره مي‌كند كه اختلافات شديدي ميان وزارت امور خارجه و تيم امنيت ملي بر سر ايران وجود داشته است. به خصوص بر سر معافيت تحريم‌هاي نفتي و همچنين تمديد معافيت بر سر همكاري‌هاي هسته‌اي با ايران هر دو اختلافات جدي داشتند كه نظر بولتون و تيم او به كرسي نشست. اما مشخص نيست كه آيا بولتون بتواند به مانند هميشه صحبت‌هاي خود را به كرسي بنشاند يا خير؟