اوراسيا؛ اتحاديه‌اي براي آينده
سران اتحاديه اوراسيا بر اجرايي شدن
توافق تجارت آزاد با ايران تاكيد كردند
شهاب شهسواري
رهبران پنج عضو اصلي اتحاديه اقتصادي اوراسيا، روز گذشته به مناسبت پنجمين سالگرد امضاي پيمان اتحاديه در پايتخت قزاقستان گرد هم آمدند. رييس‌جمهور روسيه و نخست‌وزير ارمنستان در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار اميدواري كردند كه توافق موقت تجارت آزاد اين اتحاديه اقتصادي با ايران كه اولين‌بار سال 2015 امضا شد، به زودي اجرايي شود. قاسم جومارت توقايف، رييس‌جمهور قزاقستان، ميزبان جلسه شوراي عالي اقتصادي اوراسيا بود كه با حضور نيكول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان، الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهور بلاروس، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و سورنباي جينبكف، رييس‌جمهور قرقيزستان در اين جلسه مشاركت داشتند. ايگور دودان، رييس‌جمهور مولداوي به عنوان عضو ناظر و اماملي رحمان، رييس‌جمهور تاجيكستان به عنوان مهمان افتخاري در جلسه ديروز اين اتحاديه اقتصادي حضور داشتند. اتحاديه اقتصادي اوراسيا شامل پنج جمهوري پيشين شوروي شامل 5 كشور با 180 ميليون نفر جمعيت مي‌شود كه مجموعا نزديك به 15 درصد از كل مساحت خاكي كره زمين را در اختيار دارند و سالانه 2 تريليون دلار مجموع توليد ناخالص داخلي اين كشورهاست. ايران سال 2015 يك توافق موقت تجارت آزاد با اتحاديه اقتصادي اوراسيا امضا كرده و قرار است از سال 2021 توافق دايمي تجارت آزاد ميان كشورهاي اتحاديه اجرايي شود. ايران با سه عضو اين اتحاديه يعني ارمنستان، قزاقستان و روسيه مرزهاي خاكي و آبي دارد. ايران، چين، ويتنام، مصر، صربستان و نزديك به 40 كشور ديگر در حال مذاكره براي امضا يا اجراي توافق تجارت آزاد با اتحاديه اوراسيا هستند كه مي‌تواند به عنوان يكي از بزرگ‌ترين بازارهاي سرزميني جهان مطرح شود.
ايده تشكيل يك بازار مشترك در منطقه اوراسيا، ميان جمهوري‌هاي استقلال‌يافته از فروپاشي اتحاد جماهير سوسياليستي شوروي، از همان ابتداي استقلال اين كشورها مطرح شد. در اجلاس روز گذشته در كاخ استقلال پايتخت قزاقستان برگزاري شد، رييس‌جمهور پيشين قزاقستان، نورسلطان نظربايف نيز به عنوان مبتكر ايده همكاري اقتصادي منطقه اتحاديه اوراسيا حضور داشت. از ابتداي دهه نود و استقلال اين كشورها از شوروي سابق، چندين توافق كوچك و بزرگ ميان اين جمهورها امضا شده بود، اما سال 2010 با اجرايي شدن پيمان اتحاديه گمركي ميان سه كشور بلاروس، روسيه و قزاقستان و بعد از آن امضاي پيمان اتحاديه اقتصادي در سال 2014 ميان سه كشور، عملا فرآيند تشكيل اتحاديه مشترك آغاز شد. ارمنستان و قرقيزستان به ترتيب در سال‌هاي 2014 و 2015 به اين پيمان اقتصادي اضافه شدند. ايران و چين از جمله عمده‌ترين شركاي اقتصادي اين اتحاديه هستند كه قرار است چين از سال جاري و ايران از سال 2021 قراردادهاي تجارت آزاد با همه كشورهاي عضو اين اتحاديه را آغاز كنند.
به گزارش خبرگزاري تاس، در اين نشست 25 سند همكاري تازه ميان 5 كشور عضو امضا شد. از جمله تصميم‌هاي عمده اين اجلاس تصويب توافق منطقه آزاد اقتصادي با صربستان و سيستم به اشتراك‌گذاري مشخصات خودروهاي ترانزيتي از مرزهاي اتحاديه با چين بود. همزمان متمم‌هايي براي متن پيمان اتحاديه اقتصادي براي ايجاد بازار مشترك برق و اصول مشترك توزيع درآمد حاصل از تعرفه واردات در بودجه كشورهاي عضو تصويب شد. رهبران ارمنستان، بلاروس، روسيه، قرقيزستان و قزاقستان، سرفصل‌هاي سياست اقتصاد كلان اتحاديه اقتصادي كشورهاي عضو براي سال‌هاي 2019 و 2020 را نيز تعيين كردند.نيكول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان كه رياست دوره‌اي اتحاديه اقتصادي اوراسيا را بر عهده گرفته است و كشورش مهرماه سال جاري ميزبان نشست عمومي اين اتحاديه خواهد بود، نتايج نشست نورسلطان را براي خبرنگاران تشريح كرد. به گفته نخست‌وزير ارمنستان «موضوعات متعددي در اين نشست مطرح شد و سران كشورهاي عضو در همه موضوعات به توافق رسيدند. اين نشست، بزرگداشت امضاي پيمان اتحاديه است. 25 سال از زماني كه اولين‌بار ايده ايجاد يك بازار واحد در منطقه اوراسيا مطرح شد، مي‌گذرد و 5 سال است كه بنياد اين اتحاديه نهاده شد. همانند اين اعداد كه اهميت نمادين دارند، نشست امسال هم اهميت نمادين داشت.» پاشينيان اين نشست را در مجموع موفق ارزيابي كرد و گفت: «عزم سياسي كافي براي پيشرفت در همه زمينه‌ها وجود دارد، قرار شد كميسيون اقتصادي اوراسيا، مسائل اجرايي توافق‌هاي اين جلسه را پيگيري كند و اميدواريم كه در طول سال جاري دست‌كم 2 توافق تازه با كشورهاي همكاري اتحاديه اوراسيا امضا كنيم و اين مسير در آينده نيز ادامه خواهد يافت.»
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه از كشورهاي عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا خواست تا هماهنگي قوانين داخلي اقتصادي را با يكديگر بهبود ببخشند. به گفته رييس‌جمهور روسيه: «هماهنگي قانوني در ميان اقتصاد كشورها نيازمند همكاري بيشتر است. بايد هماهنگي‌ها براي برداشته شدن موانع غيرتعرفه‌اي ميان 5 كشور افزايش پيدا كند و مقررات كاغذبازي براي كسب و كارهاي كشورهاي عضو تسهيل شود.» به گفته پوتين، توافق تجارت آزاد با صربستان در حال بررسي است و قرار است به زودي مذاكرات براي توافق تجارت آزاد با سنگاپور هم مورد بررسي قرار گيرد. وي همچنين تصويب داخلي توافق تجارت آزاد با جمهوري اسلامي ايران را «در حال نهايي‌سازي» عنوان كرد و اظهار اميدواري كرد كه گفت‌وگوها با مصر، هندوستان و رژيم اشغالگر سرزمين‌هاي فلسطيني براي توافق تجارت آزاد با اتحاديه اقتصادي اوراسيا پيشرفت بيشتري داشته باشند.
نورسلطان نظربايف، رييس‌جمهور پيشين قزاقستان نيز در اين نشست خواستار افزايش همكاري‌ها ميان اتحاديه اقتصادي اوراسيا با اتحاديه‌هاي هم‌مرز از جمله اتحاديه اروپا و سازمان همكاري شانگهاي شد، چرا كه اصل ايده تشكيل اتحاديه اقتصادي براي فراهم كردن «فضايي براي همكاري‌هاي بين‌المللي بود.»