قريب به سه سال پس از اجرايي شدن برجام، روز گذشته براي اولين‌بار ايران اقدامي فراتر از برجام در برنامه هسته‌اي خود انجام داد. 18 ارديبهشت 98 بود كه شوراي عالي امنيت ملي در قالب يك بيانيه با اعلام پايان صبر راهبردي تهران در برابر كناره‌گيري ايالات متحده امريكا از برجام، بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي و تعلل بازماندگان در توافق (روسيه، چين، بريتانيا، فرانسه و آلمان) هشدار داد كه ايران در برجام تغيير مسير داده است. اين تغيير مسير بازگشت‌پذير فعلا در دو گام طراحي شده كه گام نخست آن اجرايي شده است: عدم رعايت محدوديت در ذخيره 300 كيلوگرمي اورانيوم 3.67 و همچنين ذخيره 130 تني آب سنگين. شمارش معكوس ايران در گام نخست از روز 18 ارديبهشت آغاز و با احتساب 60 روز در شانزدهمين روز از تيرماه به پايان مي‌رسد. با اين‌همه بالا رفتن سرعت توليد اورانيوم ايران باعث شد كه ايران پيش از پايان مهلت 60 روزه نخست به 1+4 به ظرفيت ذخيره بالاتر از 300 كيلوگرم برسد. در حالي كه خبرهاي اوليه حاكي از اين بود كه تهران روز پنجشنبه 6 تير از اين مرز عبور مي‌كند خبر اين عبور روز گذشته ابتدا در رسانه‌هاي داخلي و سپس در رسانه‌هاي خارجي انعكاس پيدا كرد. عبور ايران از مرز 300 كيلوگرم ذخيره اورانيوم بلافاصله به تيتر تبديل شد: «تهران از يكي از خطوط قرمز مندرج در برجام عبور كرد.»
عبور ايران از مرز ذخيره 300 كيلوگرمي اورانيوم در روزهايي اعلام شد كه بلوايي بر سر برجام در سطح بين‌المللي در جريان است. واشنگتن هر روز تحريم جديدي را بر زنجيره تحريم‌هاي هسته‌اي و غيرهسته‌اي موجود ايران اضافه مي‌كند، تهران مي‌گويد ماندن در توافق براي ما به معناي عمل يكجانبه در سايه انفعال طرف مقابل است و همزمان در جبهه بازماندگان در برجام هم شكافي ايجاد شده است. روسيه و چين، تروييكاي اروپايي را به واسطه تعلل در به راه‌اندازي كانال مالي و بانكي براي كار با ايران به تسليم شدن در برابر تحريم‌هاي اقتصادي و اراده سياسي امريكا محكوم مي‌كنند. در چنين شرايطي روز جمعه 7 تيرماه بود كه جلسه كميسيون مشترك برجام با اين اميدواري برگزار شد كه تهران از مسير كاستن از سطح تعهدهاي برجامي كه در آن قرار گرفته خارج شود. با پايان اين جلسه مشخص شد كه اقدام‌هاي 1+4 هرچند به تعبير مذاكره‌كننده ايراني يك گام رو به جلو بوده اما براي متوقف كردن ابتكار برجامي جديد ايران ناكافي است. در حالي كه معاون سياسي وزير خارجه با بسته پيشنهادي 1+4 در دست به تهران بازگشت و اعلام كرد كه تصميم‌گيري درباره راهبرد برجامي ايران با سران نظام است روز گذشته خبر عبور ايران از مرز 300 كيلوگرم ذخيره اورانيوم دو تحليل را پيش رو قرار داد: يا تهران هنوز تصميم جديدي با توجه به آنچه در جلسه كميسيون مشترك برجام گذشت نگرفته است يا تصميم جديد ادامه مسير كاستن از سطح تعهدات برجامي است.
يك سال پيش زماني كه دونالد ترامپ از توافق هسته‌اي با ايران كنار كشيده و فرمان بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را داد برخي مقام‌هاي امريكايي تهديد كردند كه تابستان داغي در انتظار ايران خواهد بود. از آن تابستان و تهديد امريكايي يك سال گذشت و روز گذشته اين ايران بود كه پس از 15 گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مبني بر پايبند بودن تهران به تمام تعهداتش با كاستن از سطح تعهدات، تابستان داغ هسته‌اي را براي امريكا، متحدانش در منطقه و البته بازماندگان در برجام رقم زد.
چشم در برابر چشم
دخيره اورانيوم، آب سنگين، سطح غني‌سازي، مدرن‌سازي رآكتور اراك، اينستكس (سازوكار مالي ويژه براي كار با ايران). فروش نفت ايران كلماتي است كه اين روزها در متن‌ها و گزارش‌هاي خبري درباره برجام بيش از گذشته به چشم مي‌خورد. روز 18 ارديبهشت‌ماه زماني كه ايران با اعلام از كاستن سطح تعهدات برجامي شوكي به بازماندگان در اين توافق وارد كرد تحليل برخي از ناظران امور اين بود كه ايران با توجه به تبعات اين تصميم تا نيمه راه بيشتر نخواهد آمد و شايد با دريافت مشوق‌هايي از اروپا به اضافه چين و روسيه از مسير آمده بازگردد. امروز با گذشت بيش از 10 روز از فرصت 60 روزه، بالاتر رفتن ميزان ذخيره اورانيوم ايران نشان داد كه تهران علاوه بر توانايي فني براي ادامه دادن اين مسير اراده سياسي آن را هم دارد. هرچند كه اروپايي‌ها مي‌گويند ما رويكرد كاستن از سطح تعهدات ايران در برابر كاسته شده از سطح تعهدات طرف مقابل يا به اصطلاح رايج «چشم در برابر چشم» را نمي‌پذيريم اما سياست فعلي ايران اين است كه تعهدات فني خود را در مقابل تعهدات اقتصادي طرف مقابل قرار بدهد. برهمين اساس مقام‌هاي متعدد در وزارت خارجه، شوراي عالي امنيت ملي و ساير نهادهاي مربوطه اعلام كرده‌اند كه هرگاه 1+4 در مسير منتفع‌سازي اقتصادي ايران از برجام قرار بگيرد به گونه‌اي كه فروش نفت ايران انجام گرفته و نقل و انتقال‌هاي مالي هم براي تهران ميسر شود، ايران از مسيري كه تاكنون آمده بازخواهد گشت. در حال حاضر اينستكس وارد فاز اجرايي شده اما مشكل باقيمانده اين است كه اعتبار قابل توجه مالي در اين سازوكار وجود ندارد. در حالي كه سه كشور اروپايي حاضر در برجام در به راه افتادن اين سازوكار نقش دارند و گفته مي‌شود كه سهامي را هم به اين سامانه اختصاص خواهند داد 7 كشور اروپايي ديگر هم براي الحاق به آن اعلام آمادگي كرده‌اند و اين در حالي است كه به گفته يك منبع مطلع، سه كشور از اين جمع به زودي به عنوان سهامدار به اين سازوكار مي‌پيوندند. در حالي كه به نظر مي‌رسد اروپايي‌ها صرف اجرايي شدن اينستكس را كارتي مي‌دانند كه مي‌تواند به عنوان مشوق كافي براي ايران عمل كند اما تهران به گردش مالي در اين سازوكار نياز دارد. در تهران نگاه به اينستكس اينگونه است كه اين سازوكار نبايد تبديل به ابزاري براي مكيدن دريافت‌هاي مالي ايران از ساير كشورها شود. اين بدان معنا است كه به راه افتادن اينستكس نبايد موكول به اين باشد كه ايران اموال حاصل از فروش نفت يا ديگر صادرات خود را تماما در اينستكس قرار بدهد. در حال حاضر يكي از مشكلات اصلي پيش روي اينستكس عدم توازن ميان ورودي و خروجي است كه دليل آن كاهش واردات از ايران است. تهران مي‌گويد طرف مقابل براي به راه افتادن اينستكس مي‌تواند واردات نفت يا محصولات پتروشيمي يا هر محصول ديگري از ايران را آغاز كند و در غيراين‌صورت مي‌تواند از طريق وام يا تخصيص خط اعتباري به تهران اقدام كند. به نظر مي‌رسد كه اروپايي‌ها براي گره‌گشايي از اينستكس تا روز 16 تيرماه فرصت دارند و بايد ديد كه آيا حل اين مساله مانع از ادامه مسير تهران در كاستن از سطح تعهداتش مي‌شود يا خير.
مهر تاييد ظريف
گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي درباره عبور ايران از مرز 300 كيلوگرم با تاييد محمدجوادظريف، وزير خارجه كشورمان رنگ ديگري به خود گرفت. ظريف در اين باره به خبرنگاران گفت: آن‌گونه كه من مطلع شدم ايران طبق برنامه از مرز ۳۰۰ كيلوگرم اورانيوم غني شده عبور كرده است. اين موضوع را قبلا اعلام كرده بوديم و لذا براساس آنچه كه اعلام كرده‌ايم خيلي شفاف گفته‌ايم كه چه كار مي‌كنيم و براساس آن نيز عمل مي‌كنيم و اين را از حقوق خود در چارچوب برجام مي‌دانيم.
ظريف درباره نشست روز جمعه كميسيون مشترك برجام در وين و عبور ايران از مرز 300 كيلوگرم اورانيوم غني شده گفت: ما بعد از جلسه كميسيون مشترك اعلام كرديم كه اقدامات اروپايي‌ها كافي نبوده و لذا جمهوري اسلامي ايران همانطور كه قبلا برنامه‌اش را اعلام كرده، اين برنامه را اجرا خواهد كرد. برنامه مرحله اول در مورد ذخاير اورانيوم غني شده و ذخاير آب سنگين در حال اجرا شدن است. گام بعدي نيز سطح غني‌سازي 3.67 درصد است كه آن را هم اجرا خواهيم كرد. در نامه رييس‌جمهور صراحتا بيان شده در صورتي كه آنها اقدامات لازم را براي اجراي تعهدات‌شان انجام بدهند، اقدامات ما قابل بازگشت است، ولي اگر اقدامات لازم را انجام ندهند، ما براساس ماده 36 برجام اين حق را از سال گذشته داشتيم كه اقدامات خودمان را انجام دهيم. ماده 36 كاملا واضح است، حق ايران در اين ماده كاملا مشخص شده چون اين، ضمانت اجراي برجام است. اگر اروپايي‌ها ادعا مي‌كنند براي برجام ارزش قائلند، بايد براي ضمانت اجرايي‌هايي كه در داخل برجام ديده شده، ارزش قائل شوند و اقداماتي كه ما انجام مي‌دهيم دقيقا در جهت حفاظت از برجام از طريق اجراي ضمانت اجراست. همزمان با اين سخنان وزيرخارجه كشورمان، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، عبور ذخاير اورانيوم ۳.۶۷ درصدي ايران از سقف ۳۰۰ كيلوگرم مشخص‌شده در برجام را تأييد كرد. يك سخنگوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در بيانيه‌اي كه رويترز آن را گزارش كرده گفت: « يوكيا آمانو، دبيركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به اعضاي شوراي حكام اطلاع داده آژانس، عبور كل ذخاير اورانيوم ايران [از سقف تعيين‌شده در برجام] را تأييد مي‌كند.»
پايان صبوري ايران
پس از 15 گزارش مثبت آژانس
پس از محمد جواد ظريف، كاظم غريب آبادي سفير و نماينده دايم كشورمان در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با اشاره به گزارش روز دوشنبه يوكيا آمانو مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره عبور ايران از سطح مقرر شده براي ذخاير اورانيوم غني شده در برجام، گفت: : همان‌گونه كه در بيانيه شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران نيز تأكيد شده بود، ايران در راستاي استيفاي حقوق خود، مطابق بندهاي ٢۶ و ٣۶ برجام، از 8 مه٢٠١٩ اقداماتي را براي اعاده بخشي از تعادل به برجام، اتخاذ كرده است.سفير و نماينده دايم كشورمان با اشاره به اينكه ايران در اين فرآيند بسيار شفاف عمل كرده است، از خروج امريكا از برجام و اعمال تحريم‌هاي يكجانبه نه تنها بر جمهوري اسلامي ايران بلكه بر ساير كشورهايي كه خواهان پايبندي به تعهدات خود ذيل قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل هستند، ابراز تأسف جدي كرد. وي ابراز اميدواري كرد كه جامعه بين‌المللي در مقابل اين رفتار قلدرمآبانه در روابط بين‌المللي متحد شود و نگذارد بارقه اميدي كه براي ديپلماسي و چندجانبه گرايي در عصر نوين باقيمانده است، رو به خاموشي برود. نماينده دايم ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تأكيد كرد كه ورود ايران به مذاكرات هسته‌اي و پيوستن به توافق برجام، همراه با «حسن نيت» بوده و در اين راستا، بطور كامل و جامع به اجراي تعهداتش پايبند بوده است و اين موضوع 15 بار در طول سال‌هاي گذشته توسط مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مورد تأييد قرار گرفته است. اكنون نوبت اروپاست تا اگر به سرنوشت برجام علاقه‌مند است، اقدامات عملي جدي براي حفظ آن بردارد. در صورتي كه اين كشورها (اروپايي‌ها) به تعهدات خود به ويژه در رابطه با مسائل مالي و خريد نفت عمل كنند، اقدامات ايران نيز متناسب با آن، قابل بازگشت خواهد بود.
تهديدي كه عملي شد
تعبير رسانه‌ها از اقدام ايران زماني كه جنبه عملي به خود گرفت جدي‌تر از سه هفته قبل و زماني بود كه تهران اعلام كرد از برخي خطوط قرمز برجامي عبور مي‌كنيم. ديويد سنگر، خبرنگار معروف نيويورك‌تايمز در اين باره نوشت: « ايران از مرز 300 كيلوگرم ذخيره اورانيوم عبور كرد كه اين اقدام در حوزه اجرا بدين معنا است كه تهران ديگر به توفق هسته‌اي كه دونالد ترامپ يك سال پيش از آن خارج شد، احترام نمي‌گذارد. عبور ايران از اين خط قرمز و بالارفتن ميزان ذخيره اورانيوم تهران از 300 كيلوگرم به اين معنا نيست كه تهران به سمت توليد بمب اتم مي‌رود اما بدان معنا است كه شايد ايران مي‌خواهد با عبور از سقف تعيين شده، رقم بسيار بيشتري را ذخيره كند و اين در حالي بود كه طبق برجام ايران بايد اين مازاد را به خارج از كشور مي‌فرستاد. در حالي كه تا زمان تنظيم اين گزارش، كاخ سفيد يا وزارت‌خارجه امريكا واكنشي به خبر عبور ايران از خط قرمز برجامي نشان نداده‌اند اما مايك پمپئو وزير خارجه امريكا ماه پيش همزمان با اعلام شفاهي ايران مبني بر كاستن از سطح تعهدات برجامي ادعا كرده بود كه واشنگتن به تهران اجازه نمي‌دهد به ميزاني از پلوتونيوم دست پيدا كند كه براي توليد بمب كافي باشد. برايان هوك، مسوول گروه اقدام عليه ايران در وزارت‌خارجه امريكا تاكنون چندين بار اعلام كرده كه سياست دولت ترامپ در قبال برنامه هسته‌اي ايران، غني‌سازي صفر است. اين در حالي است كه تهران هرگونه مذاكره مجدد درباره برجام را رد كرده و مي‌گويد امريكا بايد با بازگشت به برجام به تمام تعهدات خود عمل كند. فيليپ گوردون از اعضاي تيم امنيت ملي كاخ سفيد در دوره باراك اوباما در اين باره مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد كه چرخه تنش كامل شده است.»
به گزارش «اعتماد»، در حالي كه رسانه‌هاي بين‌المللي خبر عبور ايران از يك خط قرمز تعيين شده در برجام را با آب و تاب بسياري پوشش مي‌دهند اما از نگاه كارشناسان، ناظران و حتي بسياري از سياستمداران امريكايي، اتفاقي كه روز دوشنبه درتهران رخ داد ريشه در اقدام‌هايي دارد كه در دو سال و نيم گذشته در كاخ سفيد عليه ايران رخ داد. برخي از ناظران تحولات پيرامون ايران در فضاي مجازي در اين باره نوشتند: ترامپ زماني كه از توافق هسته‌اي با ايران خارج شد گفت به توافق بهتري دست پيدا مي‌كند كه ترمزي دائمي بر فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران خواهد بود. اكنون با عبور ايران از مرز ذخيره 300 كيلوگرم اورانيوم كه در برجام محدود شده بود، آن توافق بهتر وعده داده شده كجاست؟ نيويورك‌تايمز در بخش ديگري از گزارش مربوطه نوشت: «ممكن است عبور ايران از مرز 300 كيلوگيرم اورانيوم ذخيره شده تاكتيكي مذاكراتي براي اعمال فشار بر واشنگتن آن هم در حالي كه در يك سال گذشته بيشترين تحريم‌ها را بر تهران وارد كرده باشد اما اين تاكتيك با ريسك بسياري همراه خواهد بود.»
به گزارش «اعتماد»، هرچند كه اميدواري ايراني‌ها و برخي از ناظران منتقد رفتار ترامپ اين است كه حتي در صورت فروپاشي برجام هم جهان ترامپ و سياست‌هاي وي را مقصر بداند اما قريب به يك ماه پيش بود كه ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه هشدار داد كه اگر ايران از برجام خارج شود همه فراموش خواهند كرد كه چه كسي اولين تخطي را انجام داد.
نيويورك‌تايمز در اين باره مي‌نويسد: «اروپايي‌ها در يكي از بي‌سابقه‌ترين شكاف‌هايي كه تاريخ معاصر در رابطه ميان بروكسل و واشنگتن به چشم خود ديده تلاش مي‌كنند برجام را حفظ كنند و همزمان هشدار مي‌دهند كه اگر شالوده اين توافق از هم پاشيده شود، ايران و امريكا مي‌توانند در مسير جنگ قرار بگيرند. با اين‌همه اين اظهارنظر شفاهي نمي‌تواند چندان در روزهايي كه ايران از سطح تعهدات خود به شكل پلكاني مي‌كاهد به كارآيد چرا كه اروپايي‌ها مي‌توانند با استفاده از مكانيسم تعريف شده در برجام، اگر ايران دست به تخلف زد تحريم‌هاي هسته‌اي معلق شده را بازگردانند. اين در حالي است كه ايراني‌ها مي‌گويند باتوجه به اينكه امريكا سال گذشته در مرحله نخست از برجام كنار كشيد و تحريم‌ها را بازگرداند، اقدام آنها در كاستن از سطح تعهد در حقيقت مقابله به مثل است لذا اروپا يا هر عضو ديگر برجام نمي‌تواند مكانيسم ماشه را عليه ايران به كار بگيرد.
حمله سايبري؟
نيويورك‌تايمز در ادامه اين مطلب به راهكار عجيبي پيش روي كاخ سفيد براي مقابله با توسعه فعاليت موشكي ايران اشاره مي‌كند و آن‌هم حملات سايبري به تاسيسات هسته‌اي ايران است. ديويد سنگر در اين باره مي‌نويسد: «حتي پيش از آنكه ايران اعلام كند در مسير كاستن از سطح تعهدات هسته‌اي خود قرار مي‌گيرد نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي در امريكا در حال بررسي اين موضوع بودند كه اگر كاخ سفيد مطمئن شد تهران در حال نزديك شدن به بمب است چه بايد بكند؟
يك دهه قبل دولت باراك اوباما از حملات سايبري به تاسيسات غني‌سازي نطنز براي متوقف كردن سرعت توسعه برنامه هسته‌اي ايران استفاده كرد. براساس اطلاعات ادعا شده اين حمله رقمي حدود هزار تا 5 هزار سانتريفيوژ ايران را تخريب خواهد كرد اما ايران در بازه زماني كمتر از دو سال توانست از عهده مديريت خسارت اين حمله برآيد و زماني كه مذاكرات هسته‌اي دولت روحاني با دولت اوباما آغاز شد ايران بيش از 17 هزار سانتريفيوژ در اختيار داشت. اين‌بار هم برخي از كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند كه دولت ترامپ اگر نيتي براي حمله سايبري به تاسيسات هسته‌اي ايران داشته باشد نطنز را هدف قرار بدهد اما فرق ماجرا در اين است كه اين‌بار ايراني‌ها خبره‌تر از قبل هم در دفع حمله و هم در جبران تبعات آن شده‌اند. در اين سناريو امريكا تنها نيست و رسانه دولتي پادشاهي سعودي نيز چندي پيش خواهان حملات هدفمند امريكا به تاسيسات ايران شد كه برخي از كارشناسان آن را به حمله به تاسيسات هسته‌اي تعبير كردند. نكته‌اي كه بايد به آن دقت كرد اين است كه هرگونه حمله به تاسيسات ايران چه با تسليحات متعارف و چه در قالب حمله سايبري بسيار پرريسك خواهد بود. حتي اگر ايران به 800 تا 900 كيلوگرم اورانيوم هم دست پيدا كند باز هم براي توليد يك بمب ناچيز خواهد بود و با سرعت فعلي ايران به اين آستانه توليدي تا اواخر تابستان هم دست پيدا نمي‌كند.»
ترس از غني‌سازي 20 درصد ايران
علي‌رغم اينكه ايران به حق تاكيد مي‌كند اقدامات اخير نقض برجام نيست برخي رسانه‌هاي غربي از هم‌اكنون به گمانه‌زني در مورد مفاد برجام پرداختند كه به شرايط نقض آن توسط ايران مي پردازد. بي بي‌سي انگليسي در گزارشي تفصيلي در اين باره مي‌نويسد: «اگر سوال اين باشد كه چرا افزايش ذخيره اورانيوم ايران مهم است بايد گفت كه به يك دليل ساده: نقض برجام به حساب مي‌آيد. در چنين شرايطي سيستم بازگشت خودكار تحريم‌ها معروف به مكانيسم ماشه به راه مي‌افتد و مساله اينجاست كه در چنين شرايطي هيچ عضو دايم شوراي امنيت هم نمي‌تواند با وتوي خود مانع از بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي ايران شود.» با توجه به اينكه ايران از امكانات پيش بيني شده درون برجام استفاده كرده است اين اقدام در شرايط كنوني امكان‌پذير به نظر نمي‌رسد.
كارشناسان هسته‌اي مي‌گويند هرچند گام نخست ايران هم آنها را نگران كرده اما نگراني اصلي زماني است كه تهران پس از 16 تيرماه از سطح غني‌سازي 3.67 درصد هم فراتر برود. برخي از مقام‌هاي سازمان انرژي اتمي ايران گفته‌اند شايد در مرحله بعد غني‌سازي تا سطح 5 درصد را براي توليد سوخت بوشهر آغاز كنند و شايدهم به سمت غني‌سازي 20 درصد براي استفاده در رآكتور تحقيقاتي تهران حركت كنند. آغاز غني‌سازي 20 درصد در تهران مي‌تواند تمام زنگ خطرها را به صدا در‌آورد.
فصل تصميم‌هاي بزرگ
«اريك برور» از كارشناسان خلع سلاح پس از اعلام عبور ايران از مرز 300 كيلوگرم ذخيره اورانيوم نوشت: اين اقدام ايران به مثابه رسيدن به بمب نيست بلكه يك پيام به حساب مي‌آيد. ايران بر حجم فشارها بر اروپا افزوده تا منافع خود در برجام را به دست آورد و همزمان مي‌تواند در صورت قرار گرفتن در موقعيت مذاكره با امريكا هم با قدرت بيشتري ظاهر شود. در ميان مدت، توپ در زمين اروپا است و بايد تصميم‌هاي سختي به‌خصوص درباره واكنش به اين اقدام ايران بگيرند. بر هيچ‌كس پوشيده نيست كه برداشتن گام‌هاي بيشتر توسط ايران مي‌تواند به تنش بيشتر و حتي فروپاشي توافق هسته‌اي منتهي شود. ايران تهديد كرده كه تا 16 تيرماه سطح غني‌سازي را هم افزايش مي‌دهد كه آن گام دوم ريسك بيشتري به نسبت عبور از مرز 300 كيلوگرم ذخيره دارد. البته براي اروپا به اضافه چين و روسيه هم تحقق تمام خواسته‌هاي برجامي ايران آسان نيست پس ايران هم در موقعيت تصميم‌گيري سختي قرار دارد. ايران بايد تعيين كند كه اين بازي را تاكجا ادامه خواهد داد. همزمان امريكا هم اعلام كرده كه كاستن از سطح تعهدات برجامي ايران را تحمل نخواهد كرد اما همزمان دونالد ترامپ پيام داده كه حاضر به گفت‌وگو با ايران بدون پيش‌شرط است. ما از امروز دوباره در نقطه آغاز قرار گرفته‌ايم پس كمربندها را محكم ببنديد چرا كه تصميم‌هايي كه هركدام از طرفين (ايران، امريكا و 1+4) در چندهفته آتي مي‌گيرند مي‌تواند يا به تنش بيشتر منتهي شود يا بازگشت به نقطه پيش از 18 ارديبهشت.
فرصت براي نجات برجام باقي است
كلسي داونپورت، كارشناس مركز كنترل تسليحات كه مذاكرات هسته‌اي ايران را پوشش داده درباره تصميم برجامي ايران مي‌گويد: پاسخ ايران به اقدام دونالد ترامپ در محروم كردن تهران از هر دستاورد برجامي هرچند نگران‌كننده است اما همزمان قابل پيش‌بيني بود. ايران حق خود را مي‌خواهد و به دنبال بمب نيست و به همين دليل بسيار مهم است كه نه ترامپ و نه 1+4 واكنش اغراق‌آميزي به اين اقدام ايران نشان ندهند. عبور اندك از مرز 300 كيلوگرم ذخيره اورانيوم نمي‌تواند زمان دسترسي ايران به بمب اتم را افزايش دهد.
بنابراين زمان براي بازگرداندن ايران وجود دارد. پس از نشست كميسيون مشترك برجام كه روز جمعه برگزار شد گفته شد كه ايران و 1+4 درباره اينستكس و همچنين همكاري‌هاي بيشتر هسته‌اي در پروژه‌هاي اراك و فردو به توافق‌هايي دست پيدا كرده‌اند. نشانه‌هاي مثبتي وجود دارد كه 1+4 همچنان به توافق هسته‌اي با ايران پايبند است و به دنبال راهي براي دور زدن تحريم‌هاي امريكا است. اگر ايران به مسير كاستن از سطح تعهدات برجامي ادامه دهد و در روز 16 تير دست به اقدامي بزند كه تهديدي براي نظام منع اشاعه باشد شرايط وخيم‌تر خواهد شد و كار براي 1+4 هم سخت‌تر مي‌شود. هنوز زمان براي نجات توافق هسته‌اي با ايران و تنش‌زدايي باقي است. در اين مرحله شايد بيش از همه ايران و امريكا بايد خويشتن‌داري از خود نشان بدهند.