آژانس بين‌المللي انرژي اتمي عبور ايران را از سقف غني‌سازي برجام تاييد كرد
از نطنز تا وين، «يك درصد» خبرساز
گروه ديپلماسي
تلافي برجامي روي دور تند با شيب ملايم. ايران و برنامه هسته‌اي آن دوباره به سرفصل اخبار بازگشتند. در حالي كه امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه در آخرين تماس تلفني از حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان خواسته بود زمان لازم براي گام دوم كاهش از سطح تعهدات برجامي را 9 روز به تاخير بيندازد تا شايد مذاكرات ايران و 1+4 به راه‌حل تازه‌اي منتهي شود، بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي صبح روز گذشته براي نمونه‌برداري از مواد توليدي وارد مجموعه تاسيسات هسته‌اي نطنز شدند و همزمان بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي در گفت‌وگو با خبرنگاران ايراني اعلام كرد: «سطح غني‌سازي كشور از 3.67 درصد عبور كرده و در حال حاضر غناي مواد توليد شده حدود 4.5 درصد است. گام دوم ايران در داخل صداي برخي منتقدان را بلند كرده كه آن را ناكافي مي‌دانند. با اين همه ناگفته پيداست كه هدف ايران در اين مقطع از كاهش تعهدات برجامي ارسال پيامي سياسي به بازماندگان در توافق است. در حالي كه مهم‌ترين سوال از روز 16 تيرماه به بعد اين است كه براي تهران فراتر از سطح غني‌سازي 3.67 چه سطحي از غني‌سازي مدنظر است و خبرنگار آسوشيتدپرس در ايران نيز روز گذشته همين سوال را از سخنگوي وزارت خارجه ايران پرسيد، بهروز كمالوندي سخنگوي نهادي كه مجري دستورهاي شوراي عالي امنيت ملي است، مي‌گويد: ميزان غني‌سازي فعلي كاملا پاسخگوي نياز توليد سوخت راكتورهاي قدرت موجود در كشور است. تهران در حالي پس از دو گام نخست افزايش ذخيره اورانيوم و ذخيره آب سنگين گام دوم را با افزايش سطح غني‌سازي برداشت كه تماس‌ها و تلاش‌هاي ديپلماتيك 1+4 براي متوقف كردن اقدام‌هاي ايران و بازگشت توافق هسته‌اي به شرايط پيش از 18 ارديبهشت ادامه دارد. در روزهايي كه بازرسان آژانس بين‌المللي انژري اتمي با در اختيار داشتن نمونه‌هاي برداشته شده از نطنز به وين عبور ايران از خط قرمز را خبر مي‌دهد و كاخ سفيد خواهان برگزاري نشست شوراي حكام براي بررسي اين اقدام ايران شده است، تهران يا ميزبان ديپلمات‌هاست يا وزارت خارجه در حال تهيه مقدمات سفر محمدجواد ظريف به خارج از كشور براي رايزني‌هاي ديپلماتيك است. در حالي كه اروپايي‌ها 60 روز نخست فرصت ايران به 1+4 را چندان جدي نگرفتند، برداشته شدن گام دوم زنگ خطرها را براي پايان برجام به صدا در آورده است. در حالي كه امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه به حسن روحاني مي‌گويد كه تلاش‌هاي خود را براي جبران نبود امريكا در برجام از حيث اقتصادي دوبرابر مي‌كنيم، فعلا خبري از عملي شدن شعارهاي سياسي نيست.
بازگشت ايران با مساله برجام به صدر اخبار دوباره خوراك رسانه‌اي در اختيار خبرنگاراني قرار داده كه در جريان مذاكرات هسته‌اي منتهي به برجام در جولاي 2015 اين رايزني‌ها را پوشش داده بودند. در حالي كه اقدام ايران براي كاهش تعهدات برجامي يك سال و 60 روز پس از كناره‌گيري امريكا از برجام انجام شد، اين صبر راهبردي تهران باعث شده ادبيات رسانه‌هاي بين‌المللي نسبت به اين دو گام اخير ايران تغيير پيدا كند و در اكثر قريب به اتفاق گزارش‌هاي خبري درباره فرجام برجام خبرنگاران به اين نكته اشاره مي‌كنند كه تهران مي‌گويد به دليل نقض فاحش برجام از سوي امريكا در 8 ماه مه سال 2018 و ناتواني 1+4 در برابر تحريم‌هاي هسته‌اي امريكا از حقوق مسلم خود در برجام براي كاستن جزيي يا كلي از تعهداتش استفاده كرده است. بسياري از كارشناسان مسائل ايران يا ناظران در گفت‌وگو با رسانه‌هاي متفاوت از كم‌كاري اروپا در برجام مي‌گويند و تاكيد دارند كه واشنگتن تنها دستاورد ديپلماتيك اتحاديه اروپا به عنوان يك جمع سياسي و تاثيرگذار در چند دهه اخير را زير سوال برده است. فارن پاليسي در مطلبي در اين باره مي‌نويسد: اروپا مي‌جنگد تا برجام را نجات بدهد. ايران دومين گام خود در كاهش تعهدات برجامي را برداشت. اقدامي كه تهران مي‌گويد با استفاده از مكانيسم‌هاي داخل برجام است و طرف مقابل مي‌گويد نقض توافق به حساب مي‌آيد. ايران مي‌گويد اين روند تا روزي كه اروپايي‌ها نتوانند سدي در برابر تحريم‌هاي امريكا بسازند، ادامه پيدا خواهد كرد و البته كه نمي‌توان تاثير تحريم‌هاي امريكا بر فروش نفت ايران را ناديده گرفت. برخي كارشناسان اقتصادي ادعا مي‌كنند كه كاهش فروش نفت ايران تاكنون هم به اين كشور ضربه‌هاي اقتصادي جدي زده و حتي از بدهكاري‌هاي ايران در اين حوزه خبر مي‌دهند. شيب اقدام‌هاي برجامي ايران تند نيست و به عنوان نمونه سطح غني‌سازي ايران هنوز پايين‌تر از 5 درصد است، اما همين كمتر از يك درصد هم مي‌تواند برجام را تحت‌الشعاع قرار بدهد. در حالي كه برخي مخالفان ايران با افزايش درصد غني‌سازي در نطنز ادعا مي‌كنند؛ تهران در مسير دستيابي به بمب قرار دارد اما كارشناسان فني چنين اعتقادي ندارند و همزمان تهران هم مي‌گويد به دنبال سلاح هسته‌اي نيست. همزمان با اقدام‌هاي فني ايران، رايزني‌هاي ديپلماتيك براي نجات برجام ادامه دارد و برخي منابع غربي مي‌گويند ديپلمات‌هاي ايراني و اروپايي قرار است روز 15 جولاي با هم ديدار كنند. ديداري كه يا نتيجه آن به پايان برجام منتهي خواهد شد يا تهران تعهدات برجامي خود را به پيش از تاريخ 19 ارديبهشت باز مي‌گرداند. فارن پاليسي درباره واكنش اروپا به اقدام ايران در صورتي كه گره‌گشايي صورت نگيرد، مي‌نويسد: اگر در جلسه روز 15 جولاي اتفاق خاصي رخ ندهد، اين احتمال وجود دارد كه تروييكاي اروپايي به سمت استفاده از مكانيسم حل اختلاف موجود در برجام برود. تهران از اروپا مي‌خواهد تدابيري براي خريد نفت ايران فراهم كند و يكي از پيشنهادهايش هم تخصيص خط اعتباري از سوي اروپا به مكانيسم سازوكار مالي موسوم به اينستكس است. با اين همه اروپايي‌ها تاكنون با اين مساله با احتياط برخورد كرده‌اند. گاردين در اين باره مي‌نويسد: مشخص نيست چرا اما به نظر مي‌رسد كه اروپا مايل نيست، رقم بالايي در حسابي بگذارد كه قرار است به كانال مالي و بانكي براي كار با ايران در دوره تحريم‌هاي امريكا تبديل شود.
قمار تكراري بي‌بي
يك سال و 60 روز پس از خروج امريكا از برجام با لبريز شدن كاسه صبر ايران، اسراييل بازي در زمين كاهش تعهدهاي برجامي ايران را آغاز كرده است. بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل كه سرمايه‌گذاري بسياري روي خروج امريكا از برجام كرد و در مرحله بعد هم تلاش كرد اجماع جهاني عليه ايران را با توسل به پرونده‌هاي متفاوت نظير فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران يا آزمايش‌هاي موشكي جلب كند، اكنون در حالي كه اين رژيم بر اساس آخرين آمار تعداد 90 كلاهك هسته‌اي در اختيار دارد، فرياد وااسفا براي كاسته شدن از سطح تعهدات برجامي ايران سر داده است. بي‌بي روز گذشته به تكرار مواضع ضدايراني پرداخت و از رييس‌جمهور امريكا به دليل خروج از توافق هسته‌اي تشكر كرد. بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس؛ نتانياهو كه از طريق ويديوكنفرانس در نشست سالانه لابي صهيونيستي «مسيحيان متحد براي اسراييل» صحبت مي‌كرد، توافق هسته‌اي با ايران را «وحشتناك» خواند و مدعي شد كه اين توافق مسير ايران براي رسيدن به سلاح هسته‌اي را هموار كرد. نخست‌وزير رژيم صهيونيستي همچنين ادعا كرد كه رفع تحريم‌ها، به ايران اين امكان را داد تا فعاليت‌هاي منطقه‌اي خود را افزايش دهد.
او تصميم «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا براي خروج از اين توافق را «جسورانه» توصيف كرد و گفت: «عميقا از او بابت اين كار متشكريم، چون اين براي امنيت اسراييل، براي امنيت اين منطقه، براي امنيت ايالات متحده و امنيت جهان ضروري است.» او سپس در واكنش به اقدامات ايران براي اجراي گام دوم كاهش تعهد به توافق هسته‌اي، ايران را عامل تنش‌هاي اخير منطقه معرفي كرد و مدعي شد كه ايران در تلاش است تا با اين اقدامات «فشار را بر همسايگان خود افزايش دهد.» نتانياهو افزود: «مهم است كه اين اقدامات، نه با كاهش فشار، بلكه با افزايش فشار پاسخ داده شود. ما بايد همچنان اين رژيم را از منابع درآمدي، محروم نگه داريم.» او سپس به تمجيد از اقدامات انگليس در توقيف يك كشتي حامل نفت ايران پرداخت. نتانياهو گفت: «فكر مي‌كنم آنچه رييس‌جمهور ترامپ انجام داد بسيار مهم بود. آنچه بريتانيا انجام داد بسيار مهم بود. اينكه بريتانيا يك كشتي حامل نفت ايران را كه عازم سوريه بود توقيف كرد، بسيار مهم بود.»
نتانياهو مدعي شد كه ايران بايد همچنان به توافق هسته‌اي پايبند باشد. او گفت: «حالا شنيده‌ايم كه ايران دارد به شكلي بي‌پروا اين توافق را نقض مي‌كند. خوب، الان وقت آن است كه اروپا آنچه وعده داده بود، انجام دهد. اروپا وعده داده بود كه اگر ايران چنين كاري كرد، اين توافق را ترك كرده و تحريم‌ها را بازگرداند. جلوي تجاوزگري را بايد اين‌طور گرفت.»
او در ادامه ايران را به نقض پيمان متهم كرد و گفت: «بايد الان در برابر تجاوزگري ايران بايستيم و اروپا بايد از تحريم‌هايي كه رييس‌جمهور ترامپ اعمال كرد، حمايت كند. ما اين كار را كرديم.» نخست‌وزير رژيم صهيونيستي سپس روابط امريكا با اسراييل را در «قوي‌ترين حالت» خود توصيف كرد و از خروج از توافق هسته‌اي، انتقال سفارت امريكا به قدس اشغالي، به رسميت شناختن حاكميت رژيم صهيونيستي بر جولان اشغالي و كمك‌هاي مالي به تل‌آويو را از جمله موارد حمايت دولت ترامپ از اين رژيم برشمرد. به گزارش «اعتماد» پيش از نتانياهو، مايك پمپئو وزير خارجه امريكا نيز با انتشار يك توييت ادعا كرده بود كه تهران مجهز به تسليحات هسته‌اي خطرناك‌تر از هر زماني خواهد بود و همچنين از جامعه جهاني خواسته بود كه سياست غني‌سازي صفر در ايران را دنبال كند. او همچنين هشدار داده بود كه ايران با كاهش از سطح تعهدات برجامي با تحريم و انزواي بيشتر روبه‌رو خواهد شد. اين توييت مايك پمپئو در فضاي مجازي با واكنش‌هاي بسياري روبه‌رو شد و بسياري از ناظران مسائل ايران و امريكا با طعنه به وزير خارجه امريكا يادآوري كردند كه واشنگتن يك سال و 60 روز قبل از برجام خارج شده است. پمپئو در حالي ايران را به تحريم‌هاي بيشتر تهديد كرد كه در يك سال گذشته انواع و اقسام تحريم‌هاي هسته‌اي و غيرهسته‌اي از سوي امريكا بر ايران اعمال شده است. واشنگتن اخيرا تهديد كرده كه معافيت‌هاي تحريمي هسته‌اي ايران را لغو مي‌كند و اين تهديد در حالي مطرح شده كه يكي از اين معافيت‌ها به چين و بريتانيا اجازه كار با ايران در پروژه مدرن‌سازي اراك را داده است. در داخل امريكا نيز چهره‌هاي سياسي و برخي مذاكره‌كنندگان پيشين با ايران در دوره باراك اوباما نسبت به فروپاشي برجام هشدار دادند. «ريچارد نفيو» كه از او به عنوان معمار تحريم‌هاي ايران در دولت «باراك اوباما» رييس‌جمهور سابق امريكا ياد مي‌شود، در حساب توييتري خود به اقدام جديد ايران در زمينه كاهش تعهدات برجامي واكنش نشان داد. نفيو نوشت: «مساله جالب توجه براي من درباره اقدام ايران در خصوص از سرگيري غني‌سازي اورانيوم به بالاتر از ۳.۶۷ درصد (و همين‌طور عبور آنها از محدوديت ۳۰۰ كيلوگرم براي ذخاير اورانيوم) آن آدم‌هايي هستند كه به من اطمينان خاطر مي‌دادند اگر برجام را نقض كرده و به ايراني‌ها با باز اعمال تحريم‌ها فشار وارد كنيم آنها هم دست روي دست مي‌گذارند.» «ريچارد نفيو» اشاره نكرده چه كساني به او درباره عدم واكنش ايران به احياي تحريم‌ها اطمينان خاطر داده‌اند، اما نشانه‌هايي وجود دارد كه دست‌كم در برخي لايه‌هاي دولت «دونالد ترامپ»، رييس‌جمهور امريكا چنين ارزيابي‌اي مطرح بوده است.
چين و روسيه: نگرانيم
در حالي كه تروييكاي اروپايي در موضع‌گيري‌هاي شفاهي پس از گام دوم ايران در كاهش تعهدات برجامي تلاش كردند لحن طلبكارانه خود را حفظ كنند، چين و روسيه دو كشوري بودند كه در تقسيم تقصير توپ را به زمين امريكا انداختند. به گزارش فارس، «گنگ شائونگ» سخنگوي وزارت خارجه چين در نشست خبري خود گفت: «واقعيت نشان مي‌دهد كه قلدري‌هاي يكجانبه واشنگتن در حال حاضر تبديل به يك تومور بدخيم شده است.» او تاكيد كرد كه فشار حداكثري اعمال شده توسط امريكا عليه ايران ريشه بحران تازه هسته‌اي ايران است. شائونگ كه در نشست خبري هفتگي صحبت مي‌كرد، با ابراز تاسف از عبور ايران از سطح برجامي غني‌سازي، تاكيد كرده است كه مساله هسته‌اي ايران بايد از طريق ديپلماتيك حل و فصل شود. چين كه از خريداران اصلي نفت خام ايران است پيش از اين نيز تحريم‌هاي امريكا عليه ايران را يكجانبه و غيرقانوني خوانده و گفته خود را ملزم به رعايت اين تحريم‌ها نمي‌داند. در روسيه نيز «ديميتري پسكوف» سخنگوي كرملين ضمن ابراز نگراني از گام دوم ايران براي كاستن از تعهدات برجامي، تاكيد كرد كه مسكو همچنان به تلاش‌هاي ديپلماتيك خود ادامه مي‌دهد. پسكوف در واكنش به تصميم ايران براي افزايش سطح غني‌سازي اورانيوم در واكنش به بدعهدي واشنگتن و هم‌پيمانان اروپايي اين كشور در زمينه تعهدات‌شان ذيل برجام گفت: «اوضاع موجب نگراني ما شده است و روسيه به تلاش‌هاي ديپلماتيك ادامه مي‌دهد.»
محمد جواد ظريف:
توافقي بهتر از برجام در كار نخواهد بود
«تيم بي اين حماقت را به دونالد ترامپ قالب كردند كه از بين بردن برجام از طريق تروريسم اقتصادي وي را به توافقي بهتر خواهد رساند. همزمان با اينكه به شكلي فزاينده روشن مي‌شود كه توافقي بهتر در كار نخواهد بود، آنها به شكل مضحكي خواهان پايبندي كامل ايران به برجام هستند. راه خروج وجود دارد، ولي نه وقتي كه تيم بي كار را در دست داشته باشند.»
تاييد گام دوم توسط آژانس
يك سخنگوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي عبور ايران از سطح غني‌سازي 3.67 درصدي ايران را تاييد كرد. رويترز عصر ديروز به نقل از يك سخنگوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نوشت: «يوكيو آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاييد كرده كه در روز 8 جولاي ايران اورانيوم خود را بيش از 3.67 درصد غلظت اورانيوم 235 غني‌سازي كرده است.»