برجام؛ آبروي اروپا
علي بيگدلي
روز گذشته امانوئل بن مشاور ديپلماتيك رييس‌جمهور فرانسه به تهران سفر كرد و با دبير شوراي عالي امنيت ملي و همچنين وزير امور خارجه كشورمان ديدار و گفت‌وگو كرد. هر چند اين اقدام فرانسه را مي‌توان در چارچوب فعاليت‌هاي اتحاديه اروپا براي حفظ برجام دانست، اما بايد گفت اين سفر را بايد از چند وجه مورد تحليل و بررسي قرار داد. وجه اول آن به تلاش اتحاديه اروپا براي حفظ برجام بازمي‌گردد و از آن به عنوان يك نمايش قدرت در برابر ايالات‌متحده امريكا استفاده كند تا امريكا مسلط بر نظم بين‌المللي نشود. اكنون دونالد ترامپ رييس‌جمهوري امريكا شديدا مخالف اتحاديه اروپاست و با خارج شدن بريتانيا از اروپا، اين احتمال وجود دارد كه اتحاديه ضعيف‌تر از گذشته شود.
اما امانوئل ماكرون رييس‌جمهوري فرانسه قصد دارد اقداماتي را انجام دهد تا اجازه ندهد حيثيت اروپا ازبين برود و كماكان چارچوب اتحاديه در برابر امريكا حفظ شود، بنابراين ملاقاتي كه در حاشيه اجلاس گروه20 در اوزاكاي ژاپن ميان ماكرون و ترامپ صورت گرفت، قرار بر اين شد كه ايالات‌متحده تاحدي از فشارهاي خود روي ايران را كاهش دهد و فرانسه يك پادرمياني انجام دهد كه هم انتظارات ايران برآورده شده و هم جلوي خروج ايران از برجام گرفته شود.
اما وجه ديگري كه در اين سفر با آن مواجه هستيم به مسائل داخلي فرانسه بازمي‌گردد. امانوئل ماكرون با مشكلات فراواني روبه‌رو است كه ازجمله آن مي‌توان به بحث تظاهرات جليقه‌زردها اشاره كرد. ماكرون به دنبال پيروزي است تا نقطه ضعفي كه حاصل حضور جليقه‌زردها در خيابان‌هاست، جبران شود. از سوي ديگر نيز فعاليت مي‌كند تا در دور بعدي وارد انتخابات شود و جلوي مارين لوپن به عنوان رهبر راست‌هاي افراطي فرانسه را در انتخابات بگيرد، زيرا با فعاليتي كه جليقه‌زردها طي ماه‌هاي گذشته در داخل فرانسه انجام دادند، شانس پيروزي احتمالي خانم لوپن در انتخابات بعدي رياست‌جمهوري را به‌شدت افزايش داده است.
از سوي ديگر دولت امريكا نيز به اين نتيجه رسيده كه فشارهاي اقتصادي و تحريم‌ها نتوانسته به آن انتظاراتي كه داشته، پاسخ دهد و ايران را مجبور كند به ميز مذاكره بازگردد و ناكامي ترامپ هم در كره‌شمالي و هم در ونزوئلا، موجب شده به موقعيت ژئواستراتژيك ايران توجه بيشتري داشته باشد و روي آن مانور دهد و ايران را به نحوي وارد مذاكره كند. از طرفي ما هم تمايل داريم تا فشارهاي اقتصادي از روي مردم برداشته شود. حال اينكه نماينده آقاي ماكرون در ايران چه پيام‌هايي دارد، چندان مشخص نيست و باتوجه به صحبت‌هايي كه آقاي ماكرون با آقاي روحاني انجام داده بايد ديد چه قول و قرارهايي با يكديگر داشته‌اند. البته پس از برداشته شدن گام دوم كاهش تعهدات ايران در برجام شاهد محكوميت اين اقدام ايران از سوي فرانسه و شخص آقاي ماكرون بوديم.
از طرفي فرانسوي‌ها بايد رويه‌اي را در پيش بگيرند كه هم امريكا و هم اسراييل و عربستان‌سعودي را نيز راضي كنند. فرانسه سالانه باتوجه به فروش سلاحي كه در منطقه خاورميانه دارد، ملاحظات خاصي را رعايت مي‌كند تا اين منافع را از دست ندهند. همين موارد ابهام در شرايط را بيشتر مي‌كند و مشخص نيست نماينده آقاي ماكرون حامل چه پيام‌هايي است و آيا اين پيام‌ها مي‌تواند مقام‌هاي ما را راضي كند كه گام‌هاي بعدي كاهش تعهدات در برجام را بردارند يا خير. از طرفي ديگر نيز بايد ديد كه آيا فرانسوي‌ها قادر خواهند بود كه امريكايي‌ها را راضي كنند كه فشار تحريم‌ها را از روي ايران كاهش دهند يا خير.
در حال حاضر بحث ظرفيت‌هاي اتحاديه اروپا در حفظ برجام از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. اتحاديه اروپا تلاش فراواني را به كار بسته تا برجام را حفظ كند. دليل اصلي سياسي آن هم اين است كه اروپايي‌ها نمي‌خواهند اتحاديه در برابر امريكا و به‌خصوص شخص ترامپ ضعيف جلوه كند، زيرا ترامپ در ملاقاتي كه با مقام‌هاي بريتانيايي داشت عنوان كرد كه خارج شدن از اتحاديه بهترين تصميم بريتانيايي‌ها خواهد بود و اين موضوع نشان داد ترامپ روي خوشي به اتحاديه اروپا ندارد و فرانسه كه خود بنيانگذار اتحاديه اروپاست، تلاش مي‌كند تا اتحاديه اروپا را به هر شكل ممكن حفظ كند تا اتحاد اروپايي در برابر خودخواهي‌هاي ترامپ از بين نرود.
از سوي ديگر انتظارات ايران هر چند به‌طور كامل در چارچوب برجام و حق ايران است اما نبايد فراموش كرد اين توقعات در حد و اندازه‌هاي اتحاديه اروپا - با توجه به مراوده‌اش با امريكا- نبوده و براي آنها به‌شدت سنگين است، به‌خصوص درمورد بحث فروش نفت و ايجاد يك شبكه بانكي براي نقل و انتقال پول، براي اتحاديه اروپا بسيار سنگين است. اتحاديه اروپا ضمن اينكه بايد امريكا را نيز راضي كند بايد گوشه‌چشمي به عربستان و اسراييل داشته باشد، بنابراين اگر مساله صدور نفت ايران به اروپا عملياتي شود در حقيقت كمر تحريم‌هاي امريكا شكسته مي‌شود و اگر شبكه‌ها و اتصالات بانكي نيز برقرار شود، مي‌تواند يك شكست بزرگ‌تر براي تحريم‌هاي امريكا باشد. اما در حقيقت اروپايي‌ها توانايي آن را ندارند كه اين دو انتظار را برآورده كنند، بنابراين بايد ديد كه آيا اروپايي‌ها مي‌توانند يك راه ميانه را ايجاد كنند كه طرف ايراني از شرايط راضي شود كه پيدا كردن آن كار بسيار بسيار مشكل است، بنابراين ترديد‌هاي فراواني وجود دارد كه نماينده آقاي ماكرون بتواند دست پر از ايران خارج شود. دليل آن هم اين است كه آقاي ماكرون اگر در برابر امريكا شكست بخورد، اين شكست به معني پيروزي راست افراطي و شخص خانم مارين لوپن خواهد بود و بارها شاهد آن بوديم كه دونالد ترامپ شخصا از خانم لوپن تجليل به عمل آورده است و باتوجه به راه افتادن موج راست افراطي در اروپا اگر اين موج در فرانسه و آلمان به پيروزي برسد بايد فاتحه اتحاديه اروپا را خواند و به همين دليل است كه از جهت سياسي براي فرانسه بسيار مهم است تا بتواند يك برگ برنده در برابر امريكايي‌ها نشان دهد، بنابراين مي‌توان گفت كه حفظ برجام توسط اروپا مي‌تواند سدي جدي در برابر موج افراط‌گرايي در اروپا باشد، چراكه اول مي‌تواند جلوي ترامپ را به عنوان نماد برجسته‌اي از راست افراطي بگيرد و از طرفي هم مي‌تواند موقعيت اتحاديه اروپا را در مقابل امريكا محكم‌تر از گذشته كند.