حال وخيم برخي كمديهاي سال
شوخيهاي مستهجن مثل موريانه نفوذ ميكنند
كامل حسيني
ميان دو جهان واقعي و سينما چه ديالكتيكي برقرار است؟ كانون تاثيرگذاري سينما بر جهان واقعي در كدام ويژگياش بيشتر متمركز است؟ سالهاي طولاني است كه زنان در همين جهان واقعي از مزاحمتهاي كلامي و شوخيهاي ركيك در زندگي روزمره مينالند كه برخي مردان در حضورشان آنها را به زبان ميآورند. بديهي است كه جايگاه سينما در ايجاد و يا دامن زدن به چنين جهاني روشن است كه سينما از طريق جذابيت و سِحر ذاتياش - كه بارزترين ويژگيهايش نيز ميتواند باشد - در نقش يكي از عوامل مشوق بر آزار و اذيت از طريق شوخي و تكههاي جنسي زنان ظاهر شود. شوربختانه اين روزها برخي فيلمهاي كمدي غافلانه و يا عامدانه به سبب بيتوجهي به همان قدرت تاثيرگذاري سينما از برخي تكهها و شوخيهايي مستهجن با رنگ و لعابي نسبتا پنهان در پيشبرد روايت بهره ميگيرند. اما نكته مهم در اين مساله اين است كه از قضا برخي تماشاگران علاقهمند به اينگونه فيلمها بانواني را تشكيل ميدهند. ظاهرا بانوان سادهدلانه و از سر سرگرمي و يا به بهانه شوخي بودنشان ديالوگهاي مستهجن را چندان جدي نميگيرند و معمولا از طريق خنديدن با آنها همراهي ميكنند اما غافل از پيامدهايي هستند كه در درازمدت نهتنها مردان بلكه دامن زنان را در همان زندگي روزمره ميگيرد. در واقع ديالكتيك منفي كه در اين ميان شكل گرفته، چنين است: وجود و تداوم مزاح و تكههاي زندگي مبتذل زندگي روزمره به عنوان بخشي از واقعيتهاي جهاني سبب شكلگيري و تداوم برخي سكانسهاي سينمايي ميشوند و در مقابل، همين سكانسهاي سينمايي به سبب فريبندگي تصاويرشان، سبب ميشوند كه شوخيها و تكههاي مستهجن دوباره در جهان واقعيت و در زندگي روزمره به طرز فزايندهاي تداوم يابند، قبح به كارگيري اينگونه ادبيات ريخته شود و سپس بهكارگيري آنها به گونهاي فريبنده بر شوخطبعي و روابط عمومي بالاي افراد دلالت كند كه سرانجام اولين قربانيانش خود زنان خواهند بود. در حقيقت، تصوير برخي ديالوگها با محتواي جنسي اگر چه در عالم واقعيت وجود دارد اما به نظر نگارنده نميتوان به بهانه بيان واقعيتها آنها را بازگو كرد زيرا هر واقعيتي نياز به بيانش نيست و از قضا نمايش واقعيتشان حتي با زبان شوخي و خنده، خود به مثابه تجربه آنها در عالم جديت است و زشتي ابراز آنها با زبان شوخي به اندازه بيان جديشان منفور است؛ براي مثال هيچگاه پسنديده نيست كسي در برابر خانواده، دوستان با زبان شوخي سخنان ركيك جاري نمايد زيرا همان طور كه بيان شد اشخاص و برخي احساسها به دليل اهميتشان شوخيبردار نيستند و خود شوخي در اين گونه موارد، خود نيز به منزله توهين و جديت زشت تلقي ميشود. در پايان، سوژههاي اسفبار اما خندهدار ديگر جهان واقعي به ويژه زندگي زن و شوهري و خانوادگي فراوانند كه براي شكلگيري سكانسهاي جهان سينما پيشنهاد ميشوند تا در يك فضاي سرگرمكننده سالن سينما افراد را بخندانند، با زبان نيشدار كمدي نيز سرزنش شوند و در نهايت ديالكتيكي متعالي جهت تداوم جهان واقعي و بازآفريني جهان سينما نقش سازندهاي ايفا كنند.