يوسف بن‌علوي با محمدجواد ظريف و علي شمخاني ديدار كرد
عمان؛آماده
براي ميانجي‌گري
سارا معصومي
تنش در خليج فارس و تنگه هرمز بازيگران منطقه‌اي را دو دسته كرده است: كشورهايي مانند عربستان سعودي، بحرين و تا حدودي هم امارات متحده عربي كه با
برون سپاري امنيت خود چشم به دستان ايالات متحده براي مديريت بحران و ايمن نگه داشتن خود دوخته‌اند و كشورهايي مانند عراق يا عمان كه تلاش مي‌كنند با نوعي از ميانجي‌گري بحران را مديريت و كنترل كنند. وزارت خارجه ايران روزهاي شلوغي را پشت سرمي‌گذارد. محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان به محض بازگشت از توري ديپلماتيك كه نيويورك، ونزوئلا، نيكاراگوئه، بوليوي و سنگال را در برگرفت به تهران بازگشت و ظهر روز شنبه ميزبان يوسف بن‌علوي، وزير امور خارجه عمان در تالار آينه وزارت خارجه بود. هر چند ديد و بازديدها ميان مقام‌هاي عمان و ايران به امري عادي تبديل شده اما اهل فن و ناظران مسائل منطقه‌اي مي‌دانند كه نبايد از كنار اين رايزني‌هاي به ظاهر تكراري به سادگي بگذرند. آنچه اهميت سفر بن‌علوي را دو چندان مي‌كند فاصله چند روزه آن با سفر عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق به تهران است. سفري چندساعته و از پيش اعلام نشده كه گفته شد اصلي‌ترين سوژه آن تلاش براي حل تنش ميان تهران و لندن به دنبال توقيف نفتكش‌هاي دو طرف بود. آنچه اين گمانه را تقويت كرد گفت‌وگوي تلفني عبدالمهدي با وزير دفاع وقت بريتانيا نبود و البته سفير بريتانيا در تهران نيز در گفت‌وگو با «اعتماد» تلويحا اين مساله را تاييد كرده و ابراز اميدواري كرد كه نخست‌وزير عراق در ديدار با حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران نظرات لندن به او درباره مسائل منطقه‌اي را منتقل كرده باشد. با توجه به وابستگي اقتصاد عراق به صادرات نفت، امنيت تنگه هرمز براي بغداد به خصوص در روزهاي بحران اقتصادي اهميت بسزايي دارد لذا سفر عبدالمهدي به تهران با دستوركار كمك به حل تنش ميان ايران و بريتانيا و چاره‌انديشي براي بازگرداندن ثبات به منطقه خليج فارس چندان عجيب و غريب نبود. روز گذشته نيز يوسف بن‌علوي در حالي با محمدجواد ظريف پشت درهاي بسته ديدار و رايزني كرد كه در بريتانيا بوريس جانسون، بر كرسي نخست‌وزيري تكيه زده و البته جرمي هانت هم ديگر وزير امور خارجه نيست. در حالي كه جانسون و كابينه وي در حال تلاش براي تطبيق سريع خود با پرونده‌هاي داخلي و خارجي روي ميز هستند، بازيگراني چون عمان تلاش مي‌كنند با حل و فصل سريع‌تر مساله توقيف نفت ايران در جبل‌الطارق به دستور بريتانيا و همچنين توقيف نفتكش انگليسي در ايران به دليل تخلفات دريانوردي مانع از تبديل آن به نخستين بحران در رابطه تهران با دولت جديد بريتانيا شوند. وزارت خارجه كشورمان در خبررساني سوژه‌هاي مورد بحث در ديدار ظريف و بن‌علوي به كلي گويي بسنده كرده و صرفا تاكيد كرد كه تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي به اضافه روابط دوجانبه سوژه‌هاي مورد بحث دو وزير بوده است. ساعتي پس از اين خبر رسمي، محمدجواد، ظريف وزير خارجه كشورمان در گزارشي توييتري اعلام كرد كه تاثيرات تروريسم اقتصادي امريكا عليه ايران، روابط دو جانبه، تحولات منطقه‌اي، امنيت در خليج فارس، تنگه هرمز و خليج عمان اصلي‌ترين پرونده‌هاي روي ميز وي و مهمان عماني بوده است.
سفر بن‌علوي به ايران در روزهايي كه هنوز مشخص نشده تيم جديد سياست خارجي در لندن چه سمت و سويي را در مواجهه با تهران انتخاب خواهد كرد، توجه رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را به خود جلب كرد. در حالي كه ايران و 1+4 (روسيه، چين، فرانسه، آلمان و بريتانيا) تلاش مي‌كنند توافق هسته‌اي با ايران را حفظ كنند و بقاي برجام به سوژه روز تبديل شده است ايران در گير و دار پرونده‌هاي متعدد منطقه‌اي است. ايجاد تنش تصنعي در خليج فارس از سوي برخي بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي با دو هدف اصلي صورت مي‌گيرد: تحريك ايران و كشاندن آن به ميدان درگيري نظامي يا وادار كردن تهران به نشستن پاي ميز مذاكره با امريكا. واشنگتن‌نشين‌ها هر دقيقه منتظر سيگنالي از سوي ايران براي آغاز مذاكرات دو جانبه هستند و اين اشتياق به حدي است كه سفير امريكا در لندن مي‌گويد امريكا مايل است در مذاكرات تهران و لندن درباره نفتكش‌هاي توقيف شده حضور پيدا كند. مقام‌هاي ارشد كشورهاي منطقه در حالي به تهران مي‌آيند كه اوضاع منطقه سوژه‌هاي بسياري را براي رايزني و تبادل نظر ايجاد كرده است؛ رابطه تهران و واشنگتن، رابطه تهران و لندن، قشون‌كشي نظامي امريكا به منطقه، طرح پيشنهادي بريتانيا به كشورهاي اروپايي براي شكل دادن به ناوگان نظامي مشترك در منطقه خليج فارس، تداوم بن بست در رابطه تهران و رياض، طرح عراق براي برگزاري كنفرانس منطقه‌اي و البته امنيت زير سوال رفته در خليج فارس كه سلامت نفتكش‌ها و تانكرهاي كشورهاي متفاوت را تهديد مي‌كند. هر مهماني كه به تهران مي‌آيد تلاش مي‌كند حداقل در يكي از پرونده‌هاي گفته شده با دست پر به پايتخت خود بازگردد. با اين همه نماي بيروني اين رايزني‌ها نشان از تفاوتي در وضعيت پرونده‌هاي گفته شده ندارد و شايد در اين مقطع با توجه به آنكه امريكا با تحريم‌هاي خود تروريسم اقتصادي عليه مردم ايران را پيگيري مي‌كند تنها دستاورد اين رفت و آمدها كنترل تنش در اين مرحله است.
الجزيره در گزارشي به بررسي سفر يوسف بن‌علوي پرداخته و مينويسد: وزير امور خارجه عمان در روزهايي در تهران با مقام‌هاي ايراني ديدار مي‌كند كه تنش در منطقه خليج فارس ميان ايران و امريكا به اوج خود رسيده است. گفته شده كه بن‌علوي در اين ديدار با همتاي ايراني، دبير شوراي عالي امنيت ملي، رييس‌جمهور و رييس مجلس شوراي اسلامي ديدار مي‌كند. ايران مي‌گويد كه سفر بن‌علوي به تهران در چارچوب رايزني‌هاي دائمي
دو جانبه ميان دو كشور درباره مسائل دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي است. با اين همه با توجه به كناره‌گيري امريكا از توافق هسته‌اي و بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران باز هم نقش عمان به عنوان ميانجي سنتي ميان دو طرف پررنگ شده است. هربار بن‌علوي به تهران مي‌رود يا مقامي از وزارت خارجه ايران مهمان مسقط مي‌شود خاطره مذاكرات محرمانه تهران و واشنگتن در پايتخت عمان كه منتهي به برجام شد زنده مي‌شود. جدا از مساله برجام و كناره‌گيري امريكا، هدف قرار گرفتن يك پهپاد امريكايي توسط ايران و ادعاي دونالد ترامپ مبني بر ساقط كردن پهپاد ايراني كه البته اثبات نشده است به تشديد تنش ميان تهران و واشنگتن منتهي شده است.
الجزيره در ادامه گزارش مينويسد: وزارت خارجه عمان در بيانيه‌اي كه روز يكشنبه هفته گذشته صادر شد از ايران خواست نفتكش انگليسي را كه در تنگه هرمز توقيف كرده، آزاد كند. هر چند كه ايران دلايل ديگري براي اين توقيف دارد اما ناظران اعتقاد دارند كه اين اقدام ايران مقابله به مثل بوده است. خبرنگار ما در تهران مي‌گويد كه مساله تانكرهاي نفتي احتمالا مهم‌ترين سوژه رايزني‌هاي بن‌علوي در تهران در ديدارهايي خواهد بود كه روزهاي شنبه و يكشنبه برگزار شده و خواهد شد. طرح‌ها و پيشنهادهايي براي حل و فصل اين مساله ميان تهران و لندن وجود دارد كه احتمالا بن‌علوي در رايزني‌هاي خود تلاش مي‌كند موافقت ايران با يكي از آنها را بگيرد. يوسف بن‌علوي در روزهايي به ايران رفته كه بريتانيا مي‌گويد به دليل حادثه‌اي كه براي نفتكش اين كشور رخ داده قصد دارد ائتلافي اروپايي براي اسكورت نفتكش‌ها در تنگه هرمز تشكيل بدهد. به گزارش «اعتماد» ايران قويا مخالفت خود را با چنين مساله‌اي ابراز كرده و تاكيد دارد كه تامين امنيت در سراسر خليج فارس با تهران بوده و در مرحله بعد هم بازيگران منطقه‌اي بايد در چنين ماموريتي سهيم باشند. خبرنگار الجزيره در بخش‌هاي ديگري از اين گزارش مينويسد: ايران با آغوش باز از بن‌علوي استقبال مي‌كند اما همزمان بدون تعارف به عمان كه كشور دوست و برادر ايران است يادآوري خواهد كرد كه ايران دست از مقاومت در برابر امريكا و بريتانيا در حالي كه اين دو كشور بر تهران فشار وارد مي‌كنند، برنخواهد داشت. به گزارش الجزيره، بريتانيا هفته گذشته در نامه‌اي به شوراي امنيت سازمان ملل اعلام كرد كه ايران نفتكش اين كشور را در آب‌هاي عمان توقيف كرده است. بريتانيا مي‌گويد اين اقدام ايران خلاف مقررات دريانوردي است. وزارت خارجه عمان در بيانيه‌اي كه يكشنبه هفته گذشته در اين باره صادر كرد به محل جغرافيايي نفتكش انگليسي اشاره نكرد اما صرفا از دو طرف خواست كه اختلاف به وجود آمده را با توسل به راهكارهاي ديپلماتيك حل و فصل كنند. به گزارش «اعتماد»، محمدجواد ظريف در توييتي كه ديروز پس از ديدار با همتاي عماني‌اش منتشر كرد تاكيد داشت كه با او درباره امنيت در خليج فارس و درياي عمان رايزني‌هايي داشته است. در شرايطي كه لندن ادعاي خود درباره مكان جغرافيايي نفتكش را اثبات كرده باشد احتمالا مسقط براي حل و فصل اين مساله از سوي بريتانيا هم تحت فشار قرار خواهد گرفت.
گلف تايمز نيز درباره سفر بن‌علوي به تهران نوشت: عمان تلاش مي‌كند نقش ميانجي را در مساله نفتكش‌ها ميان تهران و لندن ايفا كند. مسقط پيش از اين هم در مواردي نقش واسطه را ميان تهران و غرب بازي كرده و البته موفق هم بوده است.
تايمز اسراييل نيز در اين باره نوشت: ديپلمات ارشد عمان روز شنبه براي انجام گفت‌وگوهاي دو جانبه آن هم در روزهايي كه منطقه خليج فارس در تنش است به تهران سفر كرده است. در سطح بين‌المللي همه به عمان به چشم تسهيل‌كننده مذاكره ميان ايران و امريكا نگاه مي‌كنند اما اين بار با توجه به سطح تنش در خليج فارس، جايگاه منطقه‌اي عمان هم مهم است. هر چند كه تنش ميان تهران و واشنگتن موضوع نگران‌كننده‌اي براي مسقط است اما به نظر مي‌رسد كه اين بار سوژه اصلي رايزني‌هاي بن‌علوي با ظريف و سايرين، مساله نفتكش انگليسي باشد كه ايران توقيف كرده است. در حالي كه گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي مي‌گويد بن‌علوي به عنوان ميانجي به تهران رفته اما نه ايران و نه عمان هيچ كدام اين مساله را تاييد نكرده‌اند. در حالي كه رييس‌جمهور ايران پيشنهاد كرده طرف انگليسي نفتكش حامل نفت ايران را آزاد و طرف ايراني نيز همين كار را بكند اما مشخص نيست كه واكنش دولت جديد بريتانيا به نخست‌وزيري بوريس جانسون به اين پيشنهاد چه باشد.