اتحاد پاكستان و امريكا؟
اردوان اميراصلاني
نايا پاكستان، يك پاكستان جديد. اين وعده عمران‌خان، نخست‌وزير جديد منتخب پاكستان در يك سال گذشته بود. او مردي عجيب در صحنه سياسي پاكستان، متولد 1953 ميلادي و كاپيتان اسبق تيم ملي كريكت (ورزش كماكان محبوب به ارث رسيده از دوران استعمار انگليس و برنده تنها قهرماني جام جهاني كريكت براي پاكستان در سال 1992) است. پس از انتخاب شدن، عمران‌خان به دهه‌ها تناوب سياسي بين دو خانواده مقتدر يعني خاندان بوتو از ايالت سند (با ذوالفقار علي و دخترش بي‌نظير بوتو) و خاندان شريف (با نواز) از ايالت پنجاب پايان داد. او در واقع به ميليون‌ها پاكستاني اميد جاري شدن خون جديدي در زندگي سياسي كشور را داد. عمران‌خان روز شنبه 20 جولاي براي ديدار سه روزه و تلاش براي زدودن وجهه منفي پاكستان وارد ايالات متحده امريكا شد. شاه محمود قريشي، وزير امور خارجه همراه با وي اعلام كرد: «ما يك دولت جديد، يك حكومت جديد و طرز تفكر جديد داريم.» آيا واقعا اين طور است؟ عمران‌خان‌به‌دليل شخصيت عجيب و موضع‌گيري‌هاي راديكال نسبت به زماني كه زندگي لوكس و مرفه داشت و در نهايت با همان پيچيدگي و ابهام روابط ميان پاكستان و ايالات متحده امريكا از زمان استقلال پاكستان از هند در سال 1947 ميلادي از طرف محافل ليبرال پاكستان به «طالبان خان» معروف است. به لحاظ موقعيت استراتژيك پاكستان در آسياي مركزي و قرار داشتن بين ايران از يك سو و هند از سوي ديگر اين كشور به عنوان يك پايگاه براي امريكايي‌ها در جنگ عليه شوروي سابق به ويژه از سال 1979 ميلادي در پي حمله به افغانستان خدمت كرده است. مي‌دانيم كه در طول اين جنگ امريكايي‌ها با تعليم و مسلح كردن مجاهدين افغان و پاكستاني عليه روس‌ها بدون توجه به تعصبات مذهبي رو به رشد در ميان صفوف آنان چقدر آتش‌افروزي كردند. اين سربازان بعدا براي پيشبرد نقشه‌هاي اسامه بن‌لادن در قالب القاعده در مبارزه با امپرياليسم امريكا به خدمت گرفته شدند. بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001، پرويز مشرف پاكستاني از طرف امريكايي‌ها براي مشاركت در مبارزه با القاعده كه به‌طور مشترك به ايجاد آن كمك كرده بودند با تهديد به قرار گرفتن در فهرست سياه همانند عمر البشير سوداني فرا خوانده شد. اسلام‌آباد از اين دستور تبعيت كرد. اما ابهام ارتش پاكستان نسبت به برخي جنبش‌هاي اسلام‌گرا، به ويژه در زمينه اقدامات عليه هند در كشمير همواره باعث بي‌اعتمادي امريكايي‌ها بود. كشف محل اختفاي بن‌لادن در ماه مه 2011 توسط نيروهاي ويژه ايالات متحده در ابوت‌آباد واقع در پنجاه كيلومتري پايتخت، سبب برانگيختن شك و ترديد جدي در مورد دست داشتن ارتش و نيروهاي امنيتي پاكستان در مخفي كردن او شد. به‌طور كلي، مردم پاكستان در مورد دخالت امريكا در امور داخلي كشور خود ديدگاه منفي دارند. شخص عمران‌خان در زمان حمايت مشرف، با استراتژي انتخاباتي خود مداخله پاكستان در مبارزه عليه تروريسم را كه غالبا سرزمين خودي را مورد حمله قرار مي‌داد نكوهش مي‌كرد. اما ديدار اجباري عمران‌خان از امريكا در شرايط مشكلي صورت مي‌گيرد. اگر چه در 3 جولاي صندوق بين‌المللي پول اعطاي كمك 6 ميليارد دلاري به پاكستان و پرداخت فوري 991 ميليون يورو را تاييد كرده اما اين كشور با شديدترين بحران مالي در طول تاريخ خود روبرو است و يك روپيه پاكستاني 23 درصد ارزش خود را از دست داده است. به‌علاوه، در طي ديدار با دونالد ترامپ كه سخنان تندي نسبت به پاكستان بيان نكرده بود پاكستان با وجود اختصاص كمك‌هاي توسعه‌محور امريكايي‌ها در طول سال‌ها به تلاش ناكافي براي مبارزه عليه تروريسم متهم گرديد. اين موضع، رييس‌جمهور امريكا را در ژانويه 2018 به لحاظ منطقي وادار به تعليق كمك‌هاي مالي 1.3 ميليارد دلاري در سال به پاكستان كرد و متعاقب آن در ماه اكتبر تهديد پاكستان توسط گروه ويژه اقدام مالي FATF به قرار گرفتن در فهرست سياه كشورهاي حامي مالي تروريسم در دستور كار قرار گرفت.
بنابراين، جلسه رهبران دو كشور در راستاي روابط ايالات متحده و پاكستان بايد از اقدامات شديد تاثيرگذار بر اقتصاد و انزواي ديپلماتيك پاكستان جلوگيري كند. طبق اظهارات كاخ سفيد شروع تازه، بازسازي اتحاد بين دو كشور براي دستيابي به صلح، ثبات و رفاه براي منطقه‌اي كه براي مدت زمان طولاني درگير كشمكش‌ها بوده است براي عمران‌خاني كه خود متهم به آلت دست بودند ارتش است، يك ضرورت محسوب مي‌شود. براي اولين‌بار نخست‌وزير پاكستان در سفر به خارج از كشور توسط سه افسر بلند‌مرتبه ارتش سرلشكر فائض حميد مديركل اطلاعات نظامي، ژنرال آصف‌غفور، سخنگوي نيروهاي مسلح و رييس ستاد ارتش قمر جاويد باجوا همراهي شد. همگي در كاخ سفيد و پنتاگون براي بحث پيرامون مسائل امنيتي، اقتصادي و سياست خارجي پذيرفته شدند. از زمان ايجاد كشور پاكستان، همواره قدرت تصميم‌گيرنده اصلي ارتش است. انتصاب ژنرال باجوا به رياست شوراي توسعه ملي كه مسووليت تعيين خط مشي سياست‌هاي عمومي مربوط به چالش‌هاي جمعيتي، زيست محيطي و امنيتي كشور را برعهده دارد حائز اهميت است. با اين حال، حضور همه‌جانبه ارتش براي امريكايي‌ها ناخوشايند نيست. پاكستان با دارا بودن بمب اتم داراي قدرتمندترين ارتش در جهان اسلام است. اين كشور به افغانستان نزديك است و دونالد ترامپ خواهان وساطت آن براي حل مناقشه 18ساله طالبان است كه براي او به منزله يك پيروزي سياسي در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري آتي است. در عوض، رييس‌جمهور امريكا وعده كمك براي حل و فصل مناقشات پاكستان با هند در مورد كشمير را داد كه البته وي نمي‌دانست اين موضوع قدمت 70ساله دارد. ترامپ بيان كرد كه كه نارندرا مودي از وي اين درخواست را كرده است. وزارت خارجه هند چنين گفت‌وگويي را تكذيب كرد و يادآور شد كه اين مناقشه فقط يك مساله دو جانبه بوده است. در اين دوران كه تنش امريكا با كشور همسايه پاكستان يعني ايران رو به افزايش است، كسي نمي‌داند كه ايالات متحده چطور مي‌خواهد از پاكستان استفاده كند. آيا پاكستاني‌ها واسطه‌اي براي شروع مذاكره‌اند يا همانند گذشته هنوز هم به نظر مي‌رسد رابطه بين پاكستان و ايالات متحده بر مبناي مبادله عملكرد خوب باشد. «براي تغيير همه‌چيز، هيچ چيز نبايد تغيير كند.»