خون در رگ شعر فلسطين جاري است
به روايت كنفاني و طاهباز
رسول آباديان
كتاب «درخت زيتون» با گردآوري غسان كنفاني ترجمه سيروس طاهباز، از آن جمله كتاب‌هايي است كه خواندنش در ايام تعطيلات آخر هفته توصيه مي‌شود. اين كتاب به شعر مقاومت در ادبيات فلسطين مربوط است، دربردارنده اشعاري زيبا از اين سرزمين اشغال شده و ادب‌خيز است. ادبيات فلسطين، تا پيش از زمان اشغال، جزيي از جريان اصلي جنبش ادبي عرب شمرده مي‌شد كه در نيمه اول قرن بيستم باليده بود. ريشه‌هاي اين ادبيات در قاهره بود و نويسندگان مصري، سوري و لبناني- كه سرآمدهاي اين جنبش بودند- بر آن تاثير مي‌گذاشتند. حتي نويسندگان نامدار فلسطين، سهم عمده شهرت خود را مديون پايتخت كشورهاي عربي مي‌دانستند كه آنها را مي‌پذيرفتند و آثارشان در آنجا به فروش مي‌رفت. در واقع هنگامي كه فلسطين در زمينه سياست و مبارزه در راه نهضت ملي عرب، مقامي والا مي‌يافت به دليل عوامل گوناگون، ارزش قلمرو ادبيات آن نمايان نبود. پس از سال 1948، ادبيات فلسطين بناي جنبش تازه‌اي را پي ريخت كه مناسب‌تر است آن را ادبيات غربت ناميد تا ادبيات فلسطين يا ادبيات آوارگان. در اين جنبش، شعر مهم‌ترين عامل شناخته مي‌شود كه در طول سال‌هاي اخير به پيشرفت‌هاي قابل ملاحظه‌اي از نظر كيفيت و ساختار نايل آمده است. خاموشي كوتاه پس از جنگ سال 1948، بيداري وسيعي را به دنبال داشت و از آن پس بود كه شعر به صورت بازتابي از شور و التهاب مردم درآمد. شعر فلسطين، با توجه به روش ادبيات عرب و بيگانه، اندك‌اندك قواعد سنتي را درهم شكست و طغيان‌هاي احساساتي كهنه را زير پا گذاشت و بازتابنده حسي شد يگانه از اندوهي ژرف كه بيشتر با موقعيت‌هاي واقعي خود همساز بود. از جانب ديگر، ادبيات مقاومت در فلسطين اشغال شده با برخوردي ريشه‌اي همراه بود؛ زيرا با مهاجرت يك نسل از نويسندگان و مردم، شالوده ادبيات عرب در اين سرزمين از هم گسسته بود و آنها كه به زندگي در فلسطين ادامه مي‌دادند اغلب روستايياني بودند گرفتار انواع محدوديت‌هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي كه در هيچ نقطه دنيا نمي‌توان نظيري براي آن يافت. نكته جالب توجه در اين كتاب، گنجانده شدن شعرهاي گروهي از شاعران ايراني چون م.آزاد، قيصر امين‌پور، سيمين بهبهاني، محمدعلي سپانلو، محمداسماعيل شاهرودي با محوريت مقاومت فلسطين است. از شاعران فلسطيني كه نام و سروده‌هاي‌شان در اين كتاب آمده مي‌توان به چهره‌هايي چون محمود درويش، سميع‌القاسم، توفيق زياد، سالم جبران و فدوي توفان اشاره كرد. در بخشي از سروده محمود درويش براي فلسطين مي‌خوانيم: «از راديو/ پيام‌هاي آواره را شنيدم/ همه مي‌گفتند ما خوبيم/ اما مادر محبوب/ من غمگينم/ و فكرهاي پريشان در سر دارم/ راديو براي من خبري از شما نمي‌گويد/ حتي خبرهاي بد» چاپ سوم كتاب «درخت زيتون» به تازگي از سوي انتشارات روزبهان منتشر شده است.