گروه اجتماعي
«به واسطه پادرمياني بزرگان كرمانشاه و كشور و همچنين وكلاي عزيزمان آقاي مسعود افرازه و محمود حاجلويي، پدرم، مادرم و مهيارمان، آقاي محمدعلي نجفي را بخشيديم و از خون عزيزمان گذشتيم و خرسنديم كه هيچ معامله‌اي با خون آن بزرگوار نكرديم كه اميدوارم آقاي محمدعلي نجفي در اين چند صباح باقي مانده به دور از سياست، به تزكيه نفس بپردازد.» اين جمله اينستاگرامي شايد درحقيقت امضاي حكم رهيدن از طناب دار دولتمردي بود كه 77 روز قبل با قتل همسر دومش نه فقط كشوري را به شوك فرو برد كه حتي به نوعي حكم اعدام خود را نيز امضا كرد. گر چه در دو ماه گذشته از زبان خيلي از مردم شنيديم كه «آخرش برايش رضايت مي‌گيرند» اما فرصت بخشيدن در هر خانه‌اي را نمي‌زند! اين بخشش با خود تبعات و پيام‌هايي به جامعه دارد. به هر حال تا اين لحظه مشخص است كه خانواده آن مرحوم بدون هيچ خواسته‌اي رضايت داده‌اند.
بازگشت به صدر اخبار
وزير و شهردار اسبق تهران كه به گفته خودش ديگر از فشارها و تهديد به افشاگري ميترا استاد، همسر دوم خود به تنگ آمده بود، صبح روز هفتم خرداد عنان از كف داد و با 5 گلوله او را در يكي از واحدهاي برجي معروف در سعادت‌آباد به قتل رساند. زني كه چندي قبل از آن با افتخار از ازدواجش با نجفي گفته بود و تصويري از عاشقانه بودن ارتباط‌شان را به نمايش گذاشته بود در آن روز گرم تابستان، نجفي كه در زمان تصدي‌گري‌اش در شهرداري تهران به خاطر عزم راسخش در مورد مبارزه با فساد و 12 پرونده كلان از فساد شهرداري كه به قوه قضاييه فرستاده بود، مشهور شده بود در عرض چند ساعت دوباره به صفحه تلويزيون و سايت‌هاي خبري و صفحه اول روزنامه‌ها برگشت. گزارش‌هايي كه شايد جالب‌ترين آنها گزارش صدا و سيما از لحظه بازداشت نجفي و صحبت او با رييس پليس آگاهي تهران بود. در اين خبر صدا و سيما در حالتي عجيب، تصميم گرفت تا يك قتل خانوادگي را به شكلي وسيع در شبكه‌هاي مختلف خود منعكس كند و داد بسياري از شهروندان را از اين برخورد درآورد.
تنها چند ساعت از اعلام خبر قتل نگذشته بود كه تعدادي از چهره‌هاي سياسي و حتي برخي خبرنگاران از مقتول به عنوان مهره‌اي براي جاسوسي سياسي ياد كردند و از واژه‌اي نام بردند كه براي نخستين بار بود كه در ادبيات رسانه‌اي و عمومي ما اين طور به وضوح مطرح مي‌شد؛ واژه‌اي تحت عنوان «پرستو.» واژه‌اي كه گفته مي‌شد نجفي نيز در نامه بعد از وقوع جنايت، تلويحا به آن اشاره كرده است؛ شايعه‌اي كه شائبه قتل سياسي را بيش از پيش قوت بخشيد.
شروع دادگاه
بازسازي صحنه انجام شد و بعد از تكميل پرونده، حدود يك ماه و نيم بعد از زنداني شدن محمدعلي نجفي در 22 تيرماه، نخستين دادگاه رسيدگي به اين پرونده در شعبه يكم دادگاه كيفري به رياست قاضي محمدرضا محمدي كشكولي به صورت علني و با حضور رسانه‌ها برگزار شد. دادگاهي كه در تاريخ‌هاي 26 و 31 تيرماه ادامه پيدا كرد تا ابعاد جديدي از اين پرونده مشخص شود. در جلسه نخست دادگاه براي اولين بار دستنوشته نجفي كه در آن به دلايل قتل همسر ۳۶ ساله خود پرداخته بود توسط دادستان جنايي تهران قرائت شد كه در آن آمده بود «همسر دوم من بارها تهديد كرده بود با مردان اجنبي كه شما به آنها حساس هستيد، هم‌بستر خواهم شد و تا اين كار را انجام ندهم دست بردار نخواهم بود و شروع كرد با تماس گرفتن با مرداني كه در گذشته با آنها سر و سري داشته است. از نظر من مهدورالدم بودن وي ثابت شده بود.» مرد شماره يك اين پرونده همچنين در واكنش به «پرستو» خواندن همسر او در رسانه‌ها و اينكه او اين واژه را درباره ميترا استاد به كار برده نيز گفت: «در هيچ جا و هيچ زماني لفظ پرستو را به كار نبردم و در فضاي مجازي برخي افراد اين موضوع را نوشتند كه بايد از خود آنها سوال كنيد.» جلسه دوم دادگاه اما جنجالي‌تر از دادگاه اول بود. در اين جلسه وكلاي نجفي كه حالا فرصت كرده بودند تا با دقت بيشتري پرونده او را مطالعه كنند ابهاماتي را مطرح كردند كه هنوز نيازمند شفاف‌سازي است و پاسخ درستي به آنها داده نشده است. حميدرضا گودرزي، يكي از وكلاي محمدعلي نجفي در دومين جلسه دادگاه او با اشاره به برخي از ابهامات اين پرونده گفت: وكيل محمدعلي نجفي در ابتداي اظهارات خود با تاكيد بر اينكه با توجه به قتل رخ داده روحيات نجفي را در گذشته از ياد نبريم، گفت: پرونده‌هاي زيادي خواندم ولي در مسير بازجويي هيچ كدام از پرونده‌ها چنين بلبشويي نديدم. مگر مي‌شود اسلحه تحويل داده شده با آنچه در صحنه است تا اين حد تعارض داشته باشد؟ از اسلحه تحويل داده شده دست پليس 5 گلوله شليك شده است در حالي‌كه در صحنه اثر 9 گلوله است. مگر مي‌شود در نوع سلاح مندرج در پرونده و اسلحه فعلي تا اين حد تفاوت باشد و نوع گلوله‌ها متفاوت و از همه مهم‌تر اينكه مگر مي‌شود مردي ناشناس در صحنه بيايد و فرداي آن روز آزاد شود و هيچ كسي نداند آن شخص چه كسي بوده است؟! نوع تيراندازي به شكلي است كه درگيري ميان مقتول و قاتل است. دو تير از 9 تير شليك شده كشف شده ولي مابقي تيرها وجود ندارد. پرونده نقص‌هاي فراواني در مسير تحقيقات دارد.
اما شايد مهم‌ترين ابهامي كه گودرزي در دومين جلسه نجفي به آن اشاره كرد به احتمال حضور فرد سومي در اين قتل بر مي‌گردد. وكيل متهم در اين خصوص ادعا كرد: محتمل است كه 4 شليك ديگر ازسوي فردي ديگر باشد و اينكه اسلحه دوم متعلق به كيست و احتمال دو ضارب وجود دارد، ضمن آنكه در صحنه تعداد زيادي دكمه از پيراهن مردانه كنده شده بود. پرسيدم آقاي نجفي شما پيراهن به تن داشتيد، گفتند: خير، من تي‌شرت به تن داشتم. همچنين تيم بررسي صحنه گفته كه تير از پشت دست خارج شده و تيم ديگر گفته تير از كف دست خارج شده است. تيمي گفته گلوله به صورت مدور به سينه اصابت كرده و تيمي ديگر ورودي را بيضوي شكل بيان كرده است. اختلافات از زمين تا آسمان است.
پايان يك دادگاه
جلسات دادگاه نجفي هم مثل تمام دادگاه‌ها به پايان رسيد و با اصرار خانواده مقتول براي قصاص شهردار سابق، حكم بدوي او بر همين اساس صادر شد؛ حكمي كه همان طور پيش‌بيني مي‌شد به «اعدام» ختم مي‌شد. گرچه وكيل او اعلام كرد كه دست از تلاش برنخواهد داشت و به حكم اعتراض خواهد كرد.
زبان به زبان شدن برخي حرف‌ها
در همان روزهايي كه دادگاه نجفي در جريان بود شايعاتي در فضاي مجازي منتشر مي‌شد كه در آنها ادعا شده بود، برادر ميترا استاد قرار است با گرفتن خون‌بها رضايت خانواده او را براي عفو نجفي و نجات او از چوبه‌دار بگيرد. اين عده حتي رقم‌هايي را نيز به عنوان خون‌بها مطرح مي‌كردند و مدعي بودند كه رقم مورد توافق براي اين امر 10 ميليارد بوده است! اين شايعات تا به آنجا بالا گرفت كه مسعود استاد را وادار كرد تا در پستي اينستاگرامي به اين اخبار واكنش نشان دهد. او در پست خود نوشت: ضمن تكذيب هر نوع مذاكره در اين خصوص با آقاي نجفي يا هر شخصي از سوي ايشان به اطلاع اين قبيل رسانه‌ها مي‌رسانم:
اولا انصافا زيبنده نيست براي جذب مخاطب به هر ريسماني چنگ بزنيد و از عوالم خيالات خويش براي آنها خبرسازي نماييد. ثانيا: با يادآوري ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامي، قدر مسلم اين حق براي بنده و خانواده محفوظ است كه در اولين فرصت از منتشركنندگان اين اخبار ناصواب شكايت نماييم.
خيلي از شهروندان و خبرنگاراني كه عادت دارند در همان ابتداي صبح و بعد از بيدار شدن از خواب و حتي در زير لحاف و پتو، گوشي‌هاي تلفن خود را بردارند و روزشان را با چك كردن فضاي مجازي آغاز كنند، ديروز با ديدن خبري در شبكه‌هاي اجتماعي خواب از سرشان پريد! خبري با تيتري كوتاه: نجفي بخشيده شد. خبري كه شايد با توجه به شايعات گسترده‌اي كه در مورد حكم و عاقبت پرونده نجفي منتشر مي‌شد، از خيلي‌ها باز هم شايعه‌اي بيش نبود ولي اخبار تكميلي ساعت‌هاي بعد نشان داد كه اتفاقا اين بار اين خبر صحت دارد و شهردار تهران از اعدام رهايي پيدا كرده و فرصتي را پيدا كرده تا دوباره طعم زندگي را بچشد. بر اساس اين اخبار منتشر شده گويا برادر مقتوله در پستي اينستاگرامي كه صبح ديروز زده بود، اعلام كرده كه بدون قيد و شرط و هرگونه معامله‌اي نجفي را بخشيده است. او در اين پست با مروري برآنچه طي اين دو ماه بر او و خانواده‌اش گذشت، نوشته است: «قصه ما به سر رسيد، قصه‌تان بي‌غصه باد.... هفتم خرداد ۹۸ تلفنم زنگ خورد و زندگي‌مان چرخي خورد، خبر كوتاه بود و خبرنگاران زياد. تا به خود آمدم خواهرم بود و خون و جنازه و مردي مشهور به سياست، وزيري خوشنام، شهردار پرطمطراق سابق و معاون و مشاوري امين براي بالاترين مقام اجرايي كشور، حامي حقوق زنان ولي قاتل زن خودش. سخت بود برايم مديريت بچه‌اي كه با جنازه خون‌آلود مادرش روبه‌رو شده بود و جامه از تن دريده بود. سخت بود برايم ضجه‌هاي مادري كه شايد تا ديروز داماد خود را دولتمردي شريف مي‌ديد و امروز قاتل عزيز خود. سخت بود برايم اشك‌هاي پدري كه هميشه فرزندان خود را از ظلم به ديگران پرهيز مي‌داد و امروز سينه دخترش سوراخ به گلوله داماد خود مي‌ديد.
استاد در ادامه به ترس‌ها و ترديدهاي خود و خانواده‌اش در جريان بررسي اين پرونده اشاره كرده و آورده است: كمي شايد ترسيده بودم از آن همه قدرت مرد سياستمدار كه تا ديروز فكر مي‌كردم قدرتش پشت گرم خانواده مظلومم مي‌شود و امروز همه آن قدرت در مقابل من و خانواده مظلومم بود. آري خواهرم با سلاحي كشته شده بود كه قرار بود مقابل سلاح ناجوانمردان باشد.
آري ترسيده بودم زماني كه پليس، قاتل را با گرمي استقبال مي‌كرد و فارغ شده بود كه اين تصاوير براي خانواده يك شهروند عادي، داغ بر داغ مي‌افزايد. اما فرداي آن روز ساعت 9 صبح در دادسرا با اولياي دم نزد دادستان عادل جناب آقاي دكتر شهرياري حاضر شديم. مرد با شوكت ديروزمان را، بيچاره مرد گرفتار در پنجه عدالت ديدم كه حتي قادر به تكلم صريح ديروز نبود. پدرم زير گوشم گفت حضرت عزراييل توسط اين مرد جان دخترم را گرفت و من تسليم اراده خداوند هستم. مادرم نيز چشم در چشم او شد و گفت به خدا واگذارت كردم. فرزند مقتول هم از دادستان محترم تقاضاي قصاص كرد.
برادر ميترا استاد در بخش ديگري از اين پست اينترنتي با اشاره به آيه ۱۳۴ سوره آل‌عمران كه گذشت را يكي از صفات افراد پرهيزكار مي‌داند، نوشت: و اما در مورد خودم كه روزي سردار گمنام و روزي سردار سپاه نام گرفتم، مي‌گويم كه الان نه شغلي دارم و نه رسمي كه از كسي گرفته باشم. فقط فرزند روستازاده‌اي به نام كاكابرار از ديار كرمانشاهانم. از كودكي از پدر و مادرم مهرورزي آموختم و تا درجه دكتري تخصصي هوا و فضا در معتبرترين دانشگاه‌هاي كشور و بدون رانت تحصيل كردم. در بهمن سال ۹۳ خانه هوا و فضاي ايران را در شهرداري تهران تاسيس نمودم و الان نيز فقط مدرس دانشگاه هستم.
و بالاخره استاد در پايان اين پست خبري را منتشر كرد كه در كمتر از چند دقيقه به يكي از پربازديد‌كننده‌ترين اخبار فضاي مجازي و سايت‌ها بدل شد. او در اين بخش از پست خود نوشت: «و اما در آخر داستان‌مان به واسطه پادرمياني بزرگان كرمانشاه و كشور و همچنين وكلاي عزيزمان آقاي مسعود افرازه و محمود حاجلويي، پدرم، مادرم و مهيارمان، آقاي محمدعلي نجفي را بخشيديم و از خون عزيزمان گذشتيم و خرسنديم كه هيچ معامله‌اي با خون آن بزرگوار نكرديم كه اميدوارم آقاي محمدعلي نجفي در اين چند صباح باقي مانده به دور از سياست، به تزكيه نفس بپردازد. اين خبر بعد از چند ساعت توسط وكلاي خانواده مقتول نيز تاييد شد تا مهر تاييدي باشد بر بخشودگي قطعي نجفي.»
واكنش به بخشودگي
اين خبر همان طور كه پيش‌بيني مي‌شد با واكنش‌هاي فراواني از سوي چهره‌هاي مختلف همراه بود. «يحيي كمالي پورنايب» رييس كميسيون حقوقي و قضايي مجلس در گفت‌وگو با ايسنا، با اشاره به بخشش نجفي از سوي خانواده ميترا استاد: در اين پرونده اما و اگرهاي زيادي در حوزه مسائل سياسي وجود داشت عده‌اي از آن بهره‌برداري سياسي و عده‌اي بهره‌برداري اجتماعي كرده و هر كسي به زعم خود يك سري تحليل‌ها را ارايه مي‌كرد، از اين جهت شايد بهترين وجه راهي است كه اولياي دم انتخاب كرد. آنها با گذشت، شائبه‌هاي زياد مطرح در اين پرونده را برطرف كردند همچون اينكه در جامعه و فضاي مجازي شائبه‌هايي مطرح مي‌شد مبني بر اينكه براي مقتول دام گذاشته تا او را قرباني مسائل سياسي كنند يا اينكه مي‌خواستند او را اعدام كنند تا به يك جريان سياسي ضربه بزنند.
نعمت احمدي، وكيل دادگستري نيز با اشاره به نقش بزرگان اهل حق در اين رضايت گفت: خانواده استاد جزو اهل حق هستند و اهل حق هم از شاخه‌هاي شيعي شناخته شده در غرب كشور است و پيروان زيادي دارند و اعتقادي به انتقام ندارند و بارزترين خصوصيت آنها باور به گذشت و اينكه در عفو لذتي است كه در انتقام نيست را سرلوحه كار خود قرار مي‌دهند.
او در ادامه با انتقاد از تندروي‌هاي مطرح شده در اين پرونده گفت: خوشحالم با اينكه تندروي برخي رسانه‌ها را در مورد مساله پرستو و مهدورالدم بودن در اين زمينه ديديم و متاسفانه به گونه‌اي بد موضوع انعكاس پيدا كرد و يك عده‌اي آن را دامن زدند ولي نه دادگاه به آن توجه كرد و نه خانواده مقتول و نه آقاي دكتر نجفي در اين كوران قرار گرفت و خوشبختانه هم حرمت خانواده مقتول و هم خون آن مرحوم نگه داشته شد و مهم‌تر از همه يك الگويي در جامعه شد كه در موارد ديگر اگر خدايي نكرده حادثه‌اي اتفاق افتاد جنبه حادثه‌اي بودن را بيشتر توجه كنيم تا يك عمد و قتل را.
بعد از اين...
و بالاخره سوال آخر...؟ آيا با وجود رضايت اولياي دم، نجفي آزاد مي‌شود يا نه؟ نعمت احمدي، وكيل دادگستري در پاسخ به اين سوال با اشاره به ماده ۶۱۲ كتاب پنجم قانون مجازات اسلامي افزود: از لحاظ جنبه عمومي جرم نيز قانونگذار از باب اينكه يك عضو از جامعه به هر حال به وسيله فرد يا افرادي كشته شده است، مجازات ۳ تا ۱۰ سال حبس را در صورت احراز اخلال در نظم جامعه و... در نظر گرفته است. در اين زمينه دو نظر وجود دارد؛ يك عده كه اكثريت هستند مي‌گويند دادگاه نمي‌تواند كمتر از سه سال حبس - كف مجازات - را در نظر بگيرد و عده ديگر كه اقليت هستند مي‌گويند كه دادگاه مخير است كه كمتر از سه سال حبس را در نظر بگيرد.