ميثم سليماني
روند بحران يمن متفاوت‌تر از گذشته پيش مي‌رود. در مارس 2015 هنگامي كه عربستان سعودي جنگ را عليه مردم يمن و انصارالله آغاز كرد، تمام كشورها و گروه‌هايي كه از ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي در جنگ يمن حمايت مي‌كردند بر اين عقيده بودند كه بايد انصارالله و نيروهاي مردمي از صنعا عقب‌نشيني كنند و حكومت بار ديگر در اختيار منصورهادي به عنوان رييس‌جمهور مستعفي يمن قرار گيرد. از همين رو تمام كرسي‌هاي دولت هادي در مجامع بين‌المللي حفظ و به عنوان نماينده دولت قانوني يمن شناسايي شد. در آن زمان دولت مستعفي يمن در جنوب يمن مستقر شد و حداقل مي‌توانست مدعي باشد كه بخشي از كشور را در اختيار دارد و در راستاي يكپارچگي اين كشور مي‌خواهد بار ديگر به صنعا بازگردد. حالا ديگر جنوبي هم براي او وجود ندارد و ديگر هيچ نقشي را نمي‌توان براي او در آينده يمن متصور شد. شمال يمن را حوثي‌ها، ارتش و نيروهاي مردمي يمن تحت كنترل گرفته‌اند و در جنوب نيز نيروهاي جدايي‌طلب جنوب حضور دارند و در اين ميان در مجامع بين‌المللي دولتي در حال نمايندگي از مردم يمن است كه هيچ جايگاهي در هيچ نقطه يمن ندارد و حتي نمي‌تواند به يك منطقه از يمن بازگردد و مردم از او حمايت كنند. در همين نقطه است كه شرايط يمن پس از 4 سال جنگ، قحطي و كشتار افراد بي‌گناه وارد مرحله جديدي شده است. انصارالله يمن را ديگر نمي‌توان بخشي از مشكل اين كشور دانست بلكه اين گروه اكنون بخشي از راه‌حل است كه اگر جامعه بين‌المللي بخواهد در راستاي پايان بحران يمن قدم بردارد بايد با همه طرف‌هاي درگير از جمله انصارالله نيز وارد گفت‌وگو شود. نتيجه اين تغيير ديدگاه را مي‌توان در نشستي كه روز گذشته در وزارت امورخارجه ايران برگزار شد به آساني مشاهده كرد. هيات انصارالله يمن به رهبري محمد عبدالسلام، سخنگوي اين جنبش كه چند روزي است در تهران به سر مي‌برد روز يكشنبه با هياتي از سفراي اروپايي در تهران ديدار كرد. اين جلسه كه با ابتكار وزارت امورخارجه ايران برگزار شد، رياست آن را علي‌اصغر خاجي، دستيار وزيرخارجه در امور ويژه سياسي برعهده داشت كه دو پرونده مهم سوريه و يمن را پيگيري مي‌كند. در سوي ديگر سفراي كشورهاي بريتانيا، ايتاليا، فرانسه و آلمان (E4) نيز حضور داشتند و طرفين در خصوص ابعاد مختلف بحران يمن با يكديگر گفت‌وگو كردند. راب مك‌اير، سفير بريتانيا در تهران اولين فردي بود كه روز گذشته خبر اين نشست را منتشر كرد و نوشت از وزارت خارجه ايران بابت ميزباني نشست ميان همكاران من از ايتاليا، فرانسه و آلمان با هيات انصارالله تشكر مي‌كنم. او در ادامه نوشت اين بسيار حايز اهميت است كه بتوانيم درباره روند سياسي و بحران انساني در يمن رايزني كنيم. گزارش‌هاي اوليه از اين نشست حاكي از آن است كه هيات‌هاي حاضر در جلسه ابتدا ديدگاه‌هاي خود را در خصوص تحولات يمن ارايه دادند. همچنين در اين نشست طرفين تاكيد كردند هر چه سريع‌تر بايد جنگ در يمن پايان يابد و روند كمك‌رساني به مردم يمن نيز تسريع شود. همچنين در پايان همه طرف‌ها بر راهكار سياسي حل بحران يمن تاكيد كردند و اجراي كامل توافقنامه صلح استكهلم را لازم دانستند و آن را مقدمه‌اي براي حل و فصل نهايي سياسي بحران يمن عنوان كردند.
گفتني است، ايران و اروپا پيش از اين 5 دور مذاكره درخصوص بحران يمن با يكديگر انجام دادند اما آخرين نشست آن مربوط به اسفند ماه سال 1397 بود كه ميان 4 كشور اروپايي همچنين نماينده اتحاديه اروپا با مقام‌هاي ايراني در بروكسل برگزار شد و در عمل حدود 6 ماه بود كه مذاكرات جدي ميان اتحاديه اروپا و ايران در بحث يمن شكل نگرفته بود. بسياري بر اين باور هستند كه فشارهاي عربستان بر اتحاديه اروپا عاملي شد تا رايزني‌ها ميان ايران و اروپا به قوت خود ادامه پيدا نكند. اما اروپايي‌ها نمي‌توانند ناديده بگيرند كه ايران نقش عمده‌اي در به ثمر نشستن توافق استكهلم و تشويق انصارالله براي قبول آن انجام داد. ايران نيز همواره از اجراي كامل تعهدات توافق استكهلم حمايت كرده است.
محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه كشورمان كه هفته گذشته با محمدعبدالسلام، سخنگوي انصارالله ديداري دوجانبه داشت، عنوان كرد ايران همواره از انجام گفت‌وگو‌هاي يمني- يمني و اجراي كامل توافقات استكهلم حمايت مي‌كند.
در حال حاضر واقعيت آن است كه اروپايي‌ها اگر قصد دارند كه به جنگ در يمن و بحران انساني در اين كشور پايان دهند نبايد ايران را بخشي از مشكل در يمن ببينند. آنها چه بخواهند چه نخواهند، ايران تاثيرگذار‌ترين كشور بر انصارالله يمن است. اگرچه ايران بارها تاكيد كرده كه هيچ كمك نظامي به آنها نمي‌كند اما هيچ‌گاه نفوذ معنوي خود در يمن را انكار نكرده است. راه‌حل واقعي بحران يمن از دل مذاكره با همه طرف‌ها بيرون خواهد آمد. اگر يك طرف كنار گذاشته شود قطعا اين جنگ بي‌سرانجام هيچ پاياني نخواهد داشت و تنها اين مردم بي‌گناه يمن هستند كه هر روز بيشتر آسيب مي‌بينند.
بحران دامنه‌دار در عدن
در حالي كه نمايندگان انصارالله يمن از هفته گذشته رايزني‌هاي گسترده‌اي را در تهران انجام دادند و روز گذشته نيز با سفراي اروپايي در تهران نيز ديدار كردند اما اختلافات در ميان ائتلاف سعودي همچنين در عدن افزايش پيدا مي‌كند. طبق گزارش‌ها جمعه شب يك هيات نظامي مشترك عربستان سعودي و امارات وارد عدن شدند تا در مورد خروج نيروهاي انتقالي جنوب از مواضعي كه هفته گذشته در عدن در اختيار گرفتند، گفت‌وگو كنند. يكي از اعضاي كابينه دولت مستعفي يمن به خبرگزاري فرانسه گفت: اين هيات به عدن رفتند تا نيروهاي جدايي‌طلب جنوب از مراكز مربوط به دولت مستعفي در عدن خارج شوند. اين در حالي است كه هزاران يمني در جنوب در حمايت از نيروهاي جدايي‌طلب در بندر عدن راهپيمايي كردند. هر چند گفته مي‌شود كه نيروهاي وفادار به شوراي انتقالي جنوب از كاخ رياست‌جمهوري عدن خارج شده‌اند اما كماكان در پست‌هاي كليدي عدن حضور دارند. آنها از سال 2014 سعي كردند تحت فرمان منصورهادي براي حفظ حكومت او تلاش كنند اما حالا رويه خود را تغيير داده‌اند. گفتني است هر چند عربستان سعودي نيروهاي جدايي‌طلب را تهديد به حمله هوايي كرده است اما آنها كماكان در مواضع خود مستقر هستند. اما فعلا تا زمان تنظيم اين گزارش چشم‌اندازي براي استقرار دولت هادي در عدن وجود ندارد. برخي منابع عنوان كردند كه اعضاي دولت هادي از عربستان خواسته‌اند تا امارات را از ائتلاف تحت رهبري خود خارج كند اما به نظر مي‌رسد آنها اطلاع ندارند كه بدون امارات عملا ديگر ائتلافي وجود نخواهد داشت.
با اين حال الجزيره روز گذشته گزارش داد كه نيروهاي جدايي‌طلب جنوب مراكز اصلي تحت كنترل دولت مستعفي يمن در عدن را از بيم حمله هوايي به اين مراكز تخليه كرده‌اند. وزير اطلاع‌رساني دولت مستعفي يمن در توييتر خود عنوان كرده كه شوراي جدايي‌طلبان جنوبي قصد دارد، وزارت كشور و پالايشگاه عدن را به واحدهاي گارد رياست‌جمهوري تحت نظارت نيروهاي ائتلاف واگذار كند. گفته مي‌شود كه نيروهاي جدايي‌طلب دفتر مركزي دولت هادي، ديوان عالي، بانك مركزي همچنين بيمارستان اصلي عدن را تخليه كرده‌اند.
اما منابع جدايي‌طلبان جنوب به رويترز گفته‌اند كه نيروهاي آنها از قبل كاخ رياست‌جمهوري و بانك مركزي را ترك كرده بودند و مراكز دولتي تعطيل شده را بناست به يك نماينده از سوي عربستان سعودي و امارات واگذار كنند.
اما آنها عنوان كرده‌اند، مراكزي كه نشان دهنده بازگشت دولت هادي به شهر است را در اختيار آنها قرار نمي‌دهند. در بيانيه‌اي كه جدايي‌طلبان صادر كردند، تاكيد داشتند كه ما عقب‌نشيني نمي‌كنيم و به دنبال غنيمت نخواهيم بود و هواپيماها نيز ما را نمي‌ترسانند. خضر السليماني، مدير دفتر امورخارجه جدايي‌طلبان در نيويورك به الجزيره گفت كه نيروهاي جنوبي به خواسته مردم دست به چنين اقدامي زده‌اند. او ادامه داد كه دولت مي‌تواند خواسته مشروع مردم را ناديده بگيرد اما ما اين كار را نمي‌كنيم و در زمين وارد عمل مي‌شويم. او در ادامه گفت: خواست مردم جنوب استقلال و بازگشت به دهه 90 ميلادي است. اين خواسته مربوط به چند وقت اخير نيست بلكه دهه‌هاست كه مردم جنوب اين درخواست را دارند. با اين حال گفته مي‌شود، جدايي‌طلبان جنوب به نشستي بدون زمان مشخص در عربستان سعودي دعوت شده‌اند. با اين حال فرماندهان اين شورا از آتش بس و گفت‌وگو در رياض استقبال كرده‌اند.
با اين حال برخي نگران اختلافات ميان عربستان و امارات در يمن شده‌اند. نشريه اسراييلي هاآرتص در تحليلي عنوان مي‌كند كه تشكيل جريان‌هاي جديد به وسيله شورشيان در يمن مي‌تواند اختلافات و احتمال درگيري ميان امارات و عربستان را گسترش دهد و همين موضوع ممكن است موضع ايران را تقويت كند. زاوي بارل در مقاله خود در اين نشريه مي‌نويسد نه تنها اكنون يك جنگ جديد در يمن در حال توسعه است بلكه آن را مي‌توان اختلافاتي دانست كه مي‌تواند تبديل به يك درگيري واقعي ميان عربستان و امارات شود. شايد در نگاه اول به نظر برسد كه اين يك تحول ناشي از اختلاف نظرهاي استراتژيك و ايدئولوژيك بين عربستان و امارات بر سر حمايت از نيروهاي مختلف در يمن است.
هر چند محمدبن سلمان، وليعهد عربستان و محمد بن‌زايد، وليعهد امارات هر دو اختلاف نظر را انكار مي‌كنند اما از سفر اخير بن زايد به عربستان سعودي در اين هفته هيچ خبر جالبي به دست نيامد. هر چند محمد بن زايد بر همكاري دوجانبه ميان دو كشور در بحث يمن تاكيد كرد اما حاضر نشد از نيروهاي جدايي‌طلب بخواهد كه عدن را ترك كنند چراكه تصرف عدن مي‌تواند تنها دستاوردي باشد كه امارات متحده از جنگ يمن به دست آورد. اگر جنبش جدايي‌طلب جنوب بتواند موفق به ايجاد كشوري مستقل شود، امارات دين سنگيني را به گردن آنها بابت اين پشتيباني خواهد داشت.
زاوي بارل مي‌نويسد، عربستان سعودي كه دولت هادي را پرورش داده است براي حفظ آن مجبور شده تا دست به دامان حزب وابسته به اخوان‌المسلمين در يمن شود و با آنها همكاري كند چراكه هادي در ميان آنها تا حدي پايگاه دارد و اين در حالي است كه عربستان گروه‌هاي وابسته به اخوان را تروريستي مي‌داند و اين خود يك تضاد عقيدتي براي سعودي‌ها محسوب مي‌شود.
از طرفي ديگر مجموعه شرايط نشان مي‌دهد كه جدايي‌طلبان تا چه حد از رياض متنفر هستند و نمي‌خواهند ديگر گوش به فرمان عربستان فعاليت كنند. از طرف ديگر برخي تحليلگران يمني بر اين عقيده هستند كه اين اختلافات ممكن است به پيشبرد راه‌حل ديپلماتيك نيز كمك كند چراكه حوثي‌ها و جدايي‌طلبان راحت‌تر مي‌توانند با يكديگر همكاري كنند و اگر حوثي‌ها به ايجاد يك كشور مستقل در جنوب رضايت دهند قطعا جدايي‌طلبان نيز با حوثي‌ها همراهي خواهند كرد.
تا امروز يك دستور هم از ايران نگرفتيم
عبدالملك الحوثي، رهبر جنبش انصارالله يمن عصر روز شنبه درباره آخرين تحولات ميداني و سياسي يمن سخنراني كرد. به گزارش فارس، وي در بخش‌هايي از سخنان خود به عمليات روز گذشته يگان پهپادي ارتش يمن و انصارالله عليه ميدان نفتي «الشيبه» وابسته به آرامكو اشاره كرد و آن را بزرگ‌ترين عمليات يمني‌ها از ابتداي جنگ ائتلاف سعودي عليه يمن خواند. رهبر جنبش انصارالله يمن خاطرنشان كرد كه عمليات پهپادي يمن درس مشترك و هشداري مهم براي امارات است. سيدعبدالملك الحوثي گفت كه پالايشگاه الشيبه از بزرگ‌ترين پالايشگاه‌هاي نفت عربستان سعودي است كه داراي مخازن نفتي بسياري زيادي است. وي خطاب به دشمنان يمن گفت هر اندازه كه دشمني شما ادامه پيدا كند، اصرار ما براي ادامه مبارزه هم بيشتر مي‌شود. توانايي نظامي ما در صورت ادامه تجاوزات ائتلاف سعودي، روز به روز افزايش پيدا مي‌كند.
رهبر جنبش انصارالله يمن در ادامه به تحولات اخير عدن اشاره كرد و گفت كه آنچه در مركز جنوب يمن رخ داده، ارتباطات روشني با توطئه‌هاي ائتلاف متجاوز به يمن دارد. وي تصريح كرد: هدف دشمنان در جنوب يمن، اشغالگري و تجزيه اين كشور است و اين موضوعي است كه ما از ابتداي جنگ به آن اشاره كرده‌ايم. سيد عبدالملك الحوثي افزود: شوراي انتقالي جنوب يمن و حزب اخواني‌الاصلاح (تحت حمايت عربستان) و دولت مستعفي يمن به رياست عبدربه منصور هادي از جمله گروه‌هاي هستند كه تصميم به ايستادگي در كنار ائتلاف متجاوز را گرفته‌اند. اين گروه‌ها هرگز تصور نمي‌كردند كه كشورهاي عضو ائتلاف براي رسيدن به آرزوهاي توسعه طلبانه خود و كشاندن جنوب يمن به ورطه نابودي، گوي سبقت را از هم بربايند. وي در ادامه سخنراني خود به حمايت‌هاي ايران از ملت يمن اشاره كرد و گفت كه جمهوري اسلامي ايران در همبستگي با ملت يمن و محكوميت تجاوزگري‌ها، موضع ويژه و ممتاز و قوي و صريحي گرفته است. وي با بيان اينكه ما تا به امروز حتي يك دستور از ايران دريافت نكرده‌ايم، اظهار كرد كه طرف ايراني به روابط خود با ديگران احترام مي‌گذارد و با يمن هم به عنوان يك كشور آزاد و مستقل تعامل ديپلماتيك دارد.
حمله پهپادهاي انصارالله به تاسيسات نفتي عربستان
تلويزيون المسيره يمن روز گذشته خبر داد كه انصارالله حمله‌اي پهپادي را به تاسيسات نفتي عربستان سعودي در منطقه‌اي دور افتاده انجام داده است. اما در ابتداي امر هيچ تاييد فوري از سوي مقامات عربستان سعودي يا غول نفتي آرامكو صورت نگرفت.
انصارالله در ماه اخير با تقويت موشك‌ها و هواپيماهاي بدون سرنشين خود توانسته مواضع حساس و استراتژيك عربستان سعودي را هدف قرار دهد. كانال خبري المسيره به نقل از سخنگوي ارتش يمن گزارش داد: ده‌ها هواپيماي بدون سرنشين طي عملياتي تاسيسات نفتي الشيبه مربوط به كمپاني آرامكو را هدف قرار داده است. هر چند در ابتداي امر آرامكو سعي كرد اين حمله را تاييد يا تكذيب نكند. با اين حال انصارالله يمن عنوان كرد كه اين حمله در نزديكي مرز عربستان با امارات صورت گرفته كه بزرگ‌ترين حمله در اعماق پادشاهي عربستان از سال 2015 ميلادي است. انصارالله وعده داده در صورت ادامه تجاوزهاي سعودي عمليات‌هاي گسترده‌تري را عليه عربستان انجام دهد. با اين حال رياض اگرچه اين حمله را تاييد و اما عنوان كرده كه آسيب جدي به تاسيسات نفتي وارد نشده است. در ماه مه نيز حوثي‌ها حمله‌اي را با هواپيماهاي بدون سرنشين به دو جايگاه پمپاژ در عربستان انجام دادند كه باعث انفجارهاي مهيب و قطع جريان انتقال نفت عربستان سعودي شد و هر چند در آن زمان عربستان اصرار داشت كه ميزان آسيب بسيار كم بوده اما برخي تصاوير نشان از انفجارهاي گسترده در آن تاسيسات نفتي داشت.