رايزني‌هاي ديپلماتيك ظريف در شرق آسيا به ژاپن رسيد
ديپلماسي براي امنيت خليج‌فارس
شهاب شهسواري
دو روز بعد از ديدارهاي غيرمنتظره وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در بياريتس با امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه و مقام‌هاي سه كشور آلمان، بريتانيا و فرانسه، محمدجواد ظريف در يوكوهاماي ژاپن به ديدار كونو تارو، وزير خارجه اين كشور رفت و قرار است امروز با نخست‌وزير اين كشور نيز ديدار و گفت‌وگو كند. پيش‌بيني مي‌شود در اين سفر ابتكارهاي ژاپن براي كاهش تنش‌ها در منطقه و همچنين راهكارهاي ايران براي برون‌رفت از مشكلاتي كه بر اثر خروج امريكا در برجام ايجاد شده است، مورد بررسي قرار گيرد. ژاپن هشتمين مقصد سفرهاي خارجي وزير امورخارجي كشورمان در هفده روز گذشته است. ظريف بعد از سفرهايي به قطر، كويت، فنلاند، سوئد، نروژ، فرانسه و چين حالا در ژاپن است، جايي كه ضمن ديدار با وزير خارجه ژاپن اين فرصت را پيدا كرد تا با وزير خارجه ليبي كه براي شركت در كنفرانس بين‌المللي توكيو براي توسعه آفريقا
(TICAD) به يوكوهاما سفر كرده است، ديدار و رايزني كند. سفير ايران در ژاپن به ايرنا اهداف اين سفر را گفت‌وگو در مورد «آخرين تحولات مربوط به روابط دو جانبه، برجام و كاهش تنش در منطقه» توصيف كرده است. ژاپن از ارديبهشت ماه سال جاري كه معافيت‌هاي اين كشور از تحريم‌هاي امريكا براي واردات نفت از ايران لغو شد، نقش فعالي در رايزني‌هاي ديپلماتيك براي ميانجيگري ميان تهران و واشنگتن و همچنين كاهش تنش‌ها در منطقه خليج‌فارس بازي كرده است. توكيو در چهار دهه گذشته همواره رابطه دوستانه‌اي با تهران داشته و همزمان يكي از متحدان اصلي ايالات متحده امريكا در شرق آسياست. با اين حال به گفته سفير ايران در ژاپن اخيرا «روابط اقتصادي دو كشور تحت تاثير تروريسم اقتصادي امريكا قرار گرفته است.»
شنبه شب، نخست‌وزير ژاپن، گزارشي از سفر خرداد ماه خود به تهران و تلاش‌هاي ژاپن براي كاهش تنش ميان ايران و امريكا در اختيار سران گروه 7 در فرانسه قرار داده بود. بعد از اين جلسه رييس‌جمهور فرانسه در نشست خبري خود با رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا تاكيد كرد كه در گروه 7 دو ابتكار كاهش تنش موازي توسط ژاپن و فرانسه، براي كاهش تنش‌ها در منطقه خليج‌فارس و ميانجيگري ميان واشنگتن و تهران پيگيري مي‌شود. ظريف كه يكشنبه شب با رييس‌جمهور فرانسه ديدار كرده بود، قرار است امروز (چهارشنبه) با آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن ديدار و گفت‌وگو كند. ظريف سه ماه و نيم پيش به توكيو سفر كرده بود و در آن سفر با وزير خارجه و نخست‌وزير ژاپن ديدار و گفت‌وگو كرد. اندكي بعد از سفر ارديبهشت ماه ظريف به توكيو، نخست‌وزير ژاپن در ماه خرداد به تهران آمد تا اولين نخست‌وزير ژاپن در چهار دهه گذشته باشد كه به ايران سفر مي‌كند. در سفر رسمي خرداد ماه آبه شينزو به تهران و ديدارهاي او با مقام معظم رهبري و ريس جمهوري، موضوع ميانجيگري ژاپن ميان تهران و واشنگتن براي كاهش تنش‌ها در منطقه مطرح شد. آبه شينزو قبل از سفر به تهران در گفت‌وگويي با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا به او پيشنهادي در مورد ميانجيگري در روابط دو كشور داده بود.
وزير خارجه ژاپن پيش از ديدار با ظريف تاكيد كرد كه گفت‌وگوهاي صريحي با وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در مورد امنيت منطقه خواهد داشت. وزير خارجه ژاپن در حالي كه ظريف در كنارش ايستاده بود در جمع خبرنگاران افزود: «ما درباره تنش‌ها در خاورميانه نگران هستيم و اميدواريم كه تلاش‌هاي ديپلماتيكي براي كاهش تنش‌ها انجام شود.» او رو به ظريف گفت: «ما مي‌خواهيم مذاكرات مستقيم و صادقانه با شما در اين نشست داشته باشيم.» ژاپن بخش عمده نفت خام مصرفي خود را از منطقه خليج‌فارس تامين مي‌كند و امنيت اين آبراه بين‌المللي بسيار براي اين كشور اهميت دارد. ژاپن چهارمين واردكننده بزرگ نفت خام در جهان است كه بيش از 80 درصد از نفت مصرفي خود را از طريق آبراه تنگه هرمز دريافت مي‌كند. خرداد ماه سال جاري همزمان با سفر آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن به تهران، دو نفتكش كه گفته مي‌شد فرآورده‌هاي نفتي متعلق به ژاپن را حمل مي‌كنند، به شكل مشكوكي مورد حمله قرار گرفتند. در پي اين حمله، محمدجواد ظريف وزير امورخارجه كشورمان در حساب كاربري شبكه اجتماعي خودش با اشاره به ديدار نخست‌وزير ژاپن و رهبر جمهوري اسلامي ايران در همان روز نوشت: «عبارت مشكوك براي توصيف اتفاقي كه در تنگه هرمز رخ داد، كافي نيست.» اين رويداد مشكوك درست يك ماه بعد از حمله مشكوك ديگري به چهار نفتكش در سواحل فجيره باعث نگراني بين‌المللي از امنيت دريانوردي در خليج‌فارس شد. دولت ايالات متحده با ايراد اتهام به ايران در مورد دخالت در اين حمله‌ها، از متحدانش براي تشكيل يك ائتلاف نظامي دريايي براي آنچه «حفاظت از امنيت دريانوردي» در تنگه هرمز مي‌خواست، دعوت كرد. در شرايطي كه بريتانيا و استراليا، تاكنون به اين درخواست ايالات متحده امريكا جواب مثبت داده‌اند، مقام‌هاي ژاپني حاضر به مشاركت در چنين ائتلافي نشده‌اند. به گفته مرتضي رحماني‌موحد سفير جمهوري اسلامي ايران در ژاپن، دولت اين كشور «با وجود درخواست امريكا براي پيوستن به اين ائتلاف، به دليل داشتن رابطه دوستانه و تاريخي با ايران و همچنين با توجه به اينكه بيش از
۸۰ درصد انرژي مورد نياز اين كشور از منطقه خليج‌فارس تامين مي‌شود، رويكرد ديپلماسي فعال به جاي توجه به اقدامات تنش‌آفرين را انتخاب و از پيوستن به اين ائتلاف خودداري كرده است، زيرا در شرايط فعلي ضرورتي براي اين اقدام نمي‌بيند.» كونو تارو، با بيان اينكه ژاپن اميدوار است ايران به توافق هسته‌اي 2015 پايبند بماند، گفت: «حتي براي اهداف صلح‌آميز نيز يك محدوديت براي ميزان غني‌سازي در ايران وجود دارد. ما اميدواريم كه ايران هر چه زودتر به اجراي كامل برجام بازگردد.» وزير امورخارجه ايران نيز در كنفرانس خبري مشترك با همتاي ژاپني خود تاكيد كرد كه منافع جمهوري اسلامي ايران در تامين امنيت خليج‌فارس است. او همچنين درباره تنش‌ها در خاورميانه گفت: «براي رفع اين تنش‌ها نيازمند رايزني‌هاي دوجانبه و منطقه‌اي هستيم و ايران و ژاپن هر دو نفع ويژه‌اي در امنيت بازار انرژي و به علاوه امنيت و ثبات در خليج‌فارس دارند.»
همزمان با سفر ظريف به ژاپن، سفير جمهوري اسلامي ايران در اين كشور، مرتضي رحماني‌موحد در گفت‌وگو با ايرنا از تلاش براي ايجاد يك مكانيسم مالي ويژه براي توسعه تبادلات تجاري ميان ايران و ژاپن خبر داد. به گزارش ايرنا، رحماني‌موحد تاكيد كرد: « براي افزايش مبادلات اقتصادي با ژاپن با توجه به ظرفيت‌هاي اقتصادي توكيو، در تلاش هستيم مكانيسم مالي خاصي را با ژاپني‌ها طراحي كنيم كه بر اساس آن مبادلات مالي بين دو كشور تسهيل شود.» سفير ايران در ژاپن گفت:
« روابط اقتصادي دو كشور تحت تاثير تروريسم اقتصادي امريكا قرار گرفته و انتظار داريم ژاپن بدون توجه به اقدامات يك‌جانبه امريكا و در جهت تعميق مناسبات دوستانه دو كشور گام جدي بردارد.»
ظريف در كنار ديدارش با يوكوهاما كه همزمان با برگزاري كنفرانس بين‌المللي توكيو براي توسعه آفريقا (TICAD) در اين شهر با وزير خارجه دولت وفاق ملي ليبي هم كه از مدعوين اين كنفرانس است، ديدار و گفت‌وگو كرد. محمد سيالا، وزير امور خارجه ليبي كه براي شركت در كنفرانس بين‌المللي توسعه آفريقا در يوكوهاما حضور دارد با دكتر محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران ديدار و در خصوص روابط دوجانبه و آخرين تحولات در ليبي گفت‌وگو و تبادل نظر كرد.